خبرگزاری شبستان، پریسا رهنما: سیاست خارجی ایران در چهل سال پس از انقلاب اسلامی روزهای سخت بسیاری را به خود دیده اما توانسته از این سختی ها عبور کند. نحوه عبور ایران از مشکلات موجود در عرصه دیپلماسی در چهل سال گذشته موضوع گفت و گوی خبرنگار سیاست خارجی خبرگزاری شبستان با «صباح زنگنه» دیپلمات سابق و نماینده پیشین ایران در سازمان همکاری های اسلامی است که در زیر می خوانید:
سوال: سیاست خارجی ایران در چهل سال گذشته چگونه بوده است؟
مجموع اندیشه های تاثیر گذار بر سیاست خارجی یک کشور مجموعه عوامل موثر بر تصمیم گیری ها در این زمینه را تشکیل می دهد. بخشی از این عوامل خارجی و بخشی دیگر داخلی هستند. اهداف ترسیم شده برای سیاست خارجی ایران از ابتدای انقلاب اسلامی مشخص شد. گرچه هنوز به بخشی از این اهداف دست نیافته ایم.
سوال: چه عواملی موجب شده که ما نتوانیم به اهداف انقلاب در عرصه سیاست خارجی دست یابیم؟
در تعاملات داخلی و تعاملات خارجی ما هنوز به بخشی از این اهداف دست نیافته ایم. بنابراین سیاست خارجی بدون داشتن پایه های روشن و مورد اجماع نمی تواند آثار خوبی برجای بگذارد. ما در برهه های زمانی از چهل سال گذشته توانسته ایم گام هایی برای حفظ منافع ملی کشور برداریم. اگر هدف اصلی ما دفع ضررها و رسیدن منافع ملی در تمام برهه های سیاست خارجی بود می توانستیم به صورت کامل به اهداف انقلاب در این زمینه دست یابیم. وحدت نظر در کشور بر عملکرد مجریان سیاست خارجی تاثیرگذار است. در برخی از مواقع به دلیل نبود این وحدت نظر اقدامات مجریان سیاست خارجی با ابهام مواجه شده است.
سوال: در چهل سال گذشته اتفاقاتی برای کشور رخ داد که در سیاست خارجی تاثیرگذار بود. از آن جمله می توان به تسخیر لانه جاسوسی اشاره کرد. این اتفاق را چگونه ارزیابی می کنید؟ آیا ما توانستیم در این خصوص برای دیپلماسی کشور پخته عمل کنیم؟
بررسی میزان پختگی عملکرد ما در این مساله به این امر باز می گردد که هدف ما از آن چه بوده است. میزان وحدت نظر و اجماع گروهی در این اتفاق در کشور نشان از میزان پختگی ما در دیپلماسی دارد. در زمان تسخیر لانه جاسوسی بخشی از جامعه به ادامه گروگانگیری علاقه نشان می داد و بخشی دیگر به تسریع حل و فصل آن تمایل داشت. در آن شرایط سیاست خارجی کشور نیز دچار سردرگمی شده بود.
سوال: اتفاق دیگر موثر بر سیاست خارجی ایران در چهل سال گذشته، جنگ تحمیلی بود. در آن دوران ما چگونه عمل کردیم؟
در این برهه زمانی به دلیل اتفاق نظر تمام بخش های کشور در مورد جنگ تحمیلی سیاست خارجی ما توانست بهتر از قبل عمل کند. به گونه ای که دیپلماسی در کنار نیروهای میدانی قرارگرفت و برای رسیدن به منافع ملی گام های مثبتی برداشت. از آن جمله می توان به قطعنامه ۵۹۸ اشاره کرد. علاوه بر این در مقاطع بعدی نیز با بهبود روند سیاست خارجی موفقیت های بیشتری بدست آمد.
سوال: در مورد برجام چطور؟ ما چگونه در این مورد عمل کردیم؟
در برجام در ابتدای کار و ایجاد این معاهده موفقیت هایی حاصل شد اما با مرور زمان و ورود عناصر جدید به آن با مشکلاتی روبرو شدیم. این مشکلات باعث شد که ما نتوانیم از این معاهده بهره کافی ببریم.
سوال: شما زمانی نماینده ایران در سازمان همکاری های اسلامی بودید. فکر می کنید چرا ایران نتوانسته آنگونه که انتظار می رود با کشورهای اسلامی رابطه برقرار کند؟
ما در مواجهه با هر کدام از کشورهای منطقه سیاست خاصی را در نظر گرفته و فهم مشترکی نسبت به همه آن ها نداریم. در جاهایی که نقاط مشترک با کشورهای اسلامی داشتیم همه آن ها با جمهوری اسلامی همراهی داشتند. اما زمانی که اختلافات به میان می آمدند و تفاوت دیدگاه وجود داشت کشورهای اسلامی بر اساس منافع خود از هم فاصله می گرفتند.
سوال: این مساله ای که شما بیان کردید در مورد کشورهای عربی است یا دیگر کشورهای اسلامی را هم شامل می شد؟
خیر همه کشورهای اسلامی را شامل می شد. مثلا در مورد افغانستان اختلاف دیدگاه کشورهای عضو سازمان همکتری های اسلامی به منازعات دامن زد. این امر موجب شد تا برای حل مشکلات منطقه اقدام مثبتی از سوی این کشورها صورت نگیرد. در مورد عراق و اشغال این کشور از سوی آمریکا یا اشغال کویت از سوی عراق هم این اتفاق رخ داد. اختلاف نظرها میان کشورهای اسلامی باعث شد تا مشکلات به وجود آمده در این عرصه حل نشود.
سوال: در این مسائلی که یاد کردید مشکل از همه این کشورها بود؟
بله کشورهای منطقه و کشورهای اسلامی هیچکدام به بلوغ سیاسی دست نیافته اند از این رو در مناسباتشان با هم تنها به منافع خود فکر می کنند./
نظر شما