خبرگزاری شبستان، گروه اندیشه: در آستانه فرا رسیدن ایام دهه فجر انقلاب اسلامی گفت‌وگویی با «محمدحسن شاهنگی»، معاون مرکز پژوهش‌های جوان وابسته به پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی درباره فعالیت های این مرکز در راستای اهداف و آرمان های انقلاب داشته ایم که مشروح آن تقدیم حضورتان می شود:
در مرکز پژوهش‌های جوان تاکنون چه آثاری در ارتباط با انقلاب اسلامی تولید شده است؟
در این مرکز به طور مستقیم کتاب‌های «صدور انقلاب از منظر امام خمینی(ره)» از عباسعلی فرزندی، «انقلاب اسلامی چرا؟» اثر سیدمجید حسینی، «گفتمان عدالت در انقلاب اسلامی» از سیدحسین فخر زارع، «آینده انقلاب» از علی عسگری، «فرایند استقرار جمهوری اسلامی» از محمد شفیعی‌فر، «درآمدی بر کارنامه فرهنگی انقلاب اسلامی» از علی عسگری، «درآمدی بر نظریه انقلاب اسلامی» از نعمت‌الله باوند، «اندیشه سیاسی امام خمینی(ره)» از احمد جهان بزرگی و «پهلوی سوم! (آنچه ماهواره‌ها از پهلوی ترسیم کرده‌اند)» از حسن بشیر و کاظم موذن در ارتباط با انقلاب اسلامی تاکنون تولید شده است.
کتاب صدور انقلاب از منظر امام خمینی(ره) اثر عباسعلی فرزندی بنا به چه ضرورت‌هایی نوشته شده است؟
در این کتاب گفته میشود امام خمینی(ره) با نگرش توحیدی به جهان هستی و شناخت همه جانبه از تاریخ و به ویژه تاریخ معاصر و همچنین شناخت گسترده و عمیق از استکبار جهانی و دشمنان اسلام و آشنایی به شیوه‌های دشمنی آنها نسبت به ملت‌ها و مسلمان‌ها، با تأکید بر ماهیت اسلام و انقلاب اسلامی و تکیه‌گاه انقلاب اسلامی، یعنی مستضعفین جهان و ملت‌های مسلمان مساله صدور انقلاب را از محوری‌ترین وظایف جمهوری اسلامی اعلام کردند. تبیین مبانی و اصول حاکم بر صدور انقلاب و ارائه استراتژی صدور انقلاب از منظر امام خمینی(ره) موضوع‌های مورد توجه در این کتاب است.
رویکرد کلی در کتاب «انقلاب اسلامی چرا؟» اثر سید مجید حسینی چه بوده است؟
سوال اصلی کتاب در خصوص این موضوع است که چرا انقلاب مردم ایران در سال 1357 سویه اسلامی یافت؟ یا حتی می‌توان به صورت سلبی پرسید که چرا انقلاب اسلامی ایران انقلاب مارکسیستی یا لیبرالیستی یا… نشد، بلکه اسلامی شد و حتی به شکل‌گیری حکومت اسلامی منجر گشت؟ فصول شش‌گانه کتاب این چنین است: بنیادهای روش‌شناختی و نظری، امکان‌های گفتمانی قبل از انقلاب، شرایط سخت‌افزاری عصر انقلاب بهمن، شرایط مغز افزاری عصر انقلاب بهمن، شرایط نرم‌افزاری عصر انقلاب، رقابت گفتمانی ایدئولوژی اسلامی با ایدئولوژی‌های بدیل در سویه‌سازی انقلاب.
در کتاب «گفتمان عدالت در انقلاب اسلامی» اثر سیدحسین فخر زارع به چه مباحثی پرداخته میشود؟
در این کتاب گفته میشود که فهم پدیده انقلاب اسلامی که کانون گفتمان‌های خود را در متن اسلام راستین یافته است بدون توجه کافی به بنیادی ترین اصل انقلاب یعنی«عدالت» فهمی ناقص و ناتمام است؛ این ادعا ما را به این نتیجه رهنمون می‌سازد که «گفتمان عدالت» ناموس واقعی انقلاب سترگ اسلامی است. عدالت مظلوم‌ترین مفهوم در طول تاریخ بوده است؛ عمق این ستم را می‌توان در فراز و فرودهای سیاسی هر ملتی مشاهده کرد، در حالی که در فرهنگ شیعی، به دست گرفتن حکومت و قدرت مقدمه‌ای برای تحقق عدالتی همه جانبه است.
در کتاب «آینده انقلاب» از دکتر علی عسگری محورهای اصلی کدامند؟
در این کتاب بیان میشود آینده انقلاب اسلامی موضوعی مهم و پیچیده است که تأمل پیرامون آن، موجب آغاز گفت‌وگوهای عمیق، پردامنه و ضروری جامعه امروز ما خواهد بود. طرح این بحث، به لحاظ ویژگی‌های سرنوشت‌ساز آن، موجب درنوردیدن مرزهای گذشته و ایجاد نگاه آینده‌نگر در متفکران و نخبگان فکری جامعه خواهد شد و در پی آن موضوع مهم « طرحی برای آینده» را به عنوان یک ضرورت امروزین مطرح خواهد نمود. این بحث خصوصاً هنگامی که به مباحث فلسفه تاریخ، جامعه مهدوی و جهانی شدن ارتباط پیدا می‌کند، گستردگی و تأثیرگذاری فزون‌تری خواهد یافت و اهمیت آن دو چندان خواهد شد.
این کتاب ضمن بررسی موضوع آینده انقلاب اسلامی از زوایای گوناگون، تلاش دارد نگاه‌های گوناگون و بعضاً متضاد را بدون پیش‌داوری بررسی نموده و یک منشور فکری چند بعدی را در اختیار خوانندگان فهیم خویش قرار دهد. حوزه گفت‌وگوی این کتاب، فراتر از تحلیل و بررسی است و تلاش دارد بر مهم‌ترین عوامل آینده‌ساز و لزوم طراحی آینده براساس یک نگاه واقعی، دقیق و آگاهانه تأکید ورزد. در پایان به بررسی راهکارهایی در حوزه نظام جمهوری اسلامی پرداخته شده است. پرسش از آینده، ریشه در گذشته ما دارد و پاسخ به آن بدون توجه به ریشه‌ها غیرممکن است؛ بنابراین مروری بر ریشه‌های جهانی و بنیادی انقلاب اسلامی ما را در ترسیم آینده کمک خواهد نمود. اهمیت این پرسش برای مردم ایران و خصوصاً نخبگان فکری و سیاسی جامعه ایرانی بیشتر قابل درک است و طبعاً ویژگی متمایزی در میان سایر دغدغه‌های فکری آنها دارد.
کتاب«فرایند استقرار جمهوری اسلامی» از دکتر محمد شفیعی‌فر دقیقا چه گرهی را باز می‌کند؟
دال مرکزی این کتاب این است که آنچه بیشتر از انقلاب اسلامی ایران در اذهان است، مربوط به دوران قبل از به ثمر رسیدن انقلاب، و آنچه کمتر مورد توجه است، مرحله حیاتی‌تر، یعنی دوران پس از پیروزی انقلاب است. در این کتاب روند این جایگزینی به تفضیل بیان شده است. نخست، کلیاتی در مورد ماهیت جمهوری اسلامی عنوان می‌گردد. در ادامه نیز به تبیین رفتارها و عقاید گروه روشنفکران و تشکل‌های سیاسی آن زمان، در قبال محتوای جمهوری اسلامی و دلایل مخالفت آنان نسبت به چگونگی برگزاری همه‌پرسی برای انتخاب حکومت جدید می‌پردازد. آنگاه با طرح دیدگاه‌ها و استدلال های مدافعان جمهوری اسلامی و شخص امام خمینی(ره) انتقادات وارده را پاسخ داده است. فصل آخر کتاب نیز به بررسی نقش اسلام و امام خمینی(ره) در پیروزی انقلاب پرداخته است. این کتاب علاوه بر انعکاس اوضاع اجتماعی- سیاسی آن دوره و نحوه تفکر روشنفکران و اندیشمندان اسلامی، ماهیت دولت جایگزین را از دو جنبه جمهوری بودن و اسلامی بودن روشن می‌سازد.
در کتاب «درآمدی بر کارنامه‌فرهنگی انقلاب اسلامی» از دکتر علی عسگری چه چیزی به مخاطب جوان گفته میشود؟
در این کتاب نویسنده معتقد است که از آنجا که انقلاب اسلامی ایران حیات‌بخش ارزش‌های والای انسانی بوده و معنویت مبتنی بر مکتب اسلام را در عصر خویش به ارمغان آورد، به عنوان سرآغاز تحولی معنوی و فرهنگی پذیرفته شده است که هنوز تمام جلوه‌های آن فرصت بازتاب در سطح گسترده نداشته‌اند. ماهیت انقلاب اسلامی فرهنگی بوده و در نتیجه طبیعی است که حاصل آن نیز دستاوردی ارزشمند و فرهنگی باشد. کتاب حاضر با محوریت ارزیابی عملکرد فرهنگی انقلاب اسلامی تدوین شده و مولف ضمن بیان تعریف فرهنگ، انقلاب و تحول فرهنگی، به بررسی دستاوردهای انقلاب در حوزه‌های مختلف پرداخته است.
کتاب «درآمدی بر نظریه انقلاب اسلامی» از دکتر نعمت‌الله باوند دارای چه پیام‌هایی است؟
در این کتاب نویسنده مرقوم می‌دارد که انقلاب اسلامی یکی از بزرگ‌ترین رویدادهای قرن بیستم است که تاکنون کتاب‌های بسیاری پیرامون ابعاد نظری آن از سوی دوست و دشمن به نگارش درآمده است. کتاب حاضر که در پی تشریح ابعاد نظری انقلاب است در سه محور اساسی ماهیت، لوازم و رسالت انقلاب اسلامی پرداخته که در این راه از چیزی حدود هفتاد کتاب نوشته شده به فارسی و عربی در این زمینه بهره برده است.
در این کتاب، نویسنده نه تنها انقلاب را تنها یک اتفاق به شمار نمی‌آورد، بلکه آن را جریانی مداوم شمرده و نگاهی تحلیلی به پیشینه فکری و تاریخی اسلام و ایران انداخته، مبانی نظری انقلاب اسلامی را بیان می‌کند. بخش دوم کتاب با عنوان لوازم بقا و پیشرفت شامل دو بخش است: انقلاب اسلامی و لزوم تدوین و تاسیس علوم انسانی و اجتماعی جدید، جایگاه و رابطه انقلاب فرهنگی و توسعه در اندیشه حضرت امام خمینی(ع). در بخش نهایی نیز با دو مبحث کلی رسالت انقلاب اسلامی در جهان اسلام و جایگاه و رسالت آن در جهان معاصر روبرو هستیم.
احمد جهان بزرگی در کتاب «اندیشه سیاسی امام خمینی(ره)» چه رویکردی را در پیش می گیرد؟
محقق در این کتاب می‌نویسد: بنا به اعتراف تاریخ، اندیشه سیاسی، همواره و در اعصار گوناگون بر سرنوشت بسیاری از ملت‌ها تأثیر داشته، چه بسا تغییرات اساسی در سرنوشت آنها ایجاد کرده است. امروزه نیز تأثیر عمیق اندیشه سیاسی امام خمینی بر سرنوشت بسیاری از ملت‌های جهان آشکار و هویداست. در کتاب اندیشه سیاسی امام خمینی کوشش شده است تا مطالبی از متون اصلی بزرگ‌ترین صاحب نظر سیاسی قرن بیستم در برابر دید و نظر علاقه مندان قرار داده شود. البته این مطالب طوری انتخاب و تنظیم شده که در ضمن مطالعه آنها پیوستگی متقابلی که میان قسمت‌های مختلف افکار امام وجود دارد به خوبی درک میشود.
کتاب «پهلوی سوم! (آنچه ماهواره‌ها از پهلوی ترسیم کرده‌اند)» از حسن بشیر و کاظم موذن ناظر به چه شبهاتی نگاشته شده است؟
«انقلاب 57» نام مستند 5 قسمتی است که برای اولین بار در سال 1393 از شبکه منوتو پخش شد و تاکنون چندین بار در این شبکه ماهوارهای بازپخش شده است. این مستند طولانیترین و جامعترین مستند تاریخی این شبکه ماهوارهای در زمینه تاریخ معاصر ایران است. شناخت دقیق اهداف و نحوه تأثیرگذاری این مستند نیازمند تحلیل آن در بستر اجتماع و روابط قدرت در جامعه است لذا بررسی مستند انقلاب 57 در این نوشتار به‌واسطه روش تحلیل گفتمان انجام می گیرد.
هدف از این کتاب صرفاً انجام یک تحلیل علمی درباره مستند انقلاب 57 مذکور نیست و هدف مهم‌ترِ آن آشنایی نسل جوان با اهداف ایدئولوژیک و سیاسی متن و افشای انتقادی روابط قدرت در متن است. از این رو همزمان با معرفی مؤلفه‌های گفتمانی مستند، پاسخهای مستند و مستدل به شبهات مطرح‌شده در مستند ارائه میشود. رویکرد این اثر در تحلیل این مستند صرفا ناظر به برخی از تحلیلها و تفسیرهای مطرح شده در آن است و تمرکز بر تحلیل انتقادی این مستند، به هیچ وجه به معنای نادرست بودن تمامی اطلاعات تاریخی مطرح شده در آن نیست. در بخش نخست این نوشتار تلاش میشود تا مؤلفه‌های گفتمانی مستند انقلاب 57 به صورت مختصر و گذرا معرفی شود و در مرحله بعد، هر کدام از این مؤلفه‌ها به صورت مجزا تشریح شده و نسبت آن با سایر مؤلفه‌ها و روابط قدرت تبیین شود. مولفههای اصلی مطرح شده در مستند انقلاب 57 به شرح ذیل هستند:
1- تصویرسازی از شخصیت شاه و اطرافیان
2- دستاوردهای شاه و شرایط کشور پیش از انقلاب اسلامی
3- دفاع از برخی اقدامات خاص شاه
4- قرار گرفتن در جایگاه آسیب‌شناسی عملکرد رژیم پهلوی در مواجهه با انقلابیون
5- تخریب ویژه و گسترده تصویر و جایگاه آیت‌الله خمینی
6- تخریب عمومی تصویر و عملکرد گروه‌های انقلابی و بدنه مردمی آن
7- ارائه تفسیر درباره علل وقوع انقلاب
8- تصویرسازی از فعالیت گروه‌های تأثیرگذار در انقلاب.
با نگاهی به مؤلفه‌های گفتمانی مطرح‌شده در مستند انقلاب 57 می‌توان استراتژی‌ها و تاکتیک‌های کلی آن را در روایت رویدادهای مرتبط با انقلاب اسلامی به چند دسته کلی تقسیم‌بندی کرد: بزرگ‌نمایی، توجیه، سکوت، تخریب، تحریف، تفسیر، کلیشه‌‌سازی، طبیعی‌سازی، زاویه روایت، منابع جهت‌دار و تدوین مغرضانه. در بخش دیگری از این نوشتار ریشه‌های فکری و گفتمان‌های کلان حاکم بر این مستند یعنی سلطنت‌طلبی، توسعه غربی، اسلام فردی و ملی‌گرایی معرفی می‌شوند و نهایتاً گفتمان مستند انقلاب 57 به شکل جامع و منقح تبیین و اهداف و اغراض آن مورد اشاره قرار می‌گیرد.
نظر شما