خبرگزاری شبستان- سرایان: با گذشت سال‌ها از احداث آب انبارها هنوز سنت آبگیری آب انبارها در شهرستان سرایان رواج دارد و همه ساله از اوایل دی ماه در شب های سرد زمستان، گروهی از مردم که این سنت حسنه را از پدرشان به ارث برده اند و به «میرآب» معروف هستند.
با شور و شوق خاصی به آن مبادرت می ورزند و به جهت حفظ و گسترش این رسوم کهن و زیبا کار مستندنگاری و تهیه پرونده ثبت میراث معنوی این مراسم در سال ۹۳ انجام شد و خوشبختانه این رسم و آئین نیک بجا مانده از گذشتگان با شماره 1315 و در چهارم بهمن ۹۵ در فهرست میراث معنوی کشور به نام شهرستان سرایان به ثبت رسیده است.
شرايط اقليمي خشك و نيمه خشك بخش عمده اي از ايران، تاثير ژرف و بنيادي در خلق پديده‌هاي گوناگون معماري اين سرزمين گذاشته است. ريزش‌هاي آسماني در ايران، به جز ناحيه شمالي و سواحل درياي مازندران، در بقيه نواحي بسيار كم است به همين دليل، از ديرباز در بيشتر دشت‌هاي وسيع ايران، براي دسترسي به آب، تلاش چشمگيري صورت گرفته و ايرانيان با بهره جستن از تمامي توانايي‌هاي خود، ده‌ها كيلومتر قنات حفر كرده اند. آنها در كنار ساخت قنات‌ها و سدها، به ذخيره سازي آب‌هاي فراوان زمستاني براي به مصرف رساندن آنها در فصل‌هاي گرم سال نيز توجه داشته اند و براي تحقق اين مساله، «آب انبار» را بنيان گذاشته اند.
آب انبارها سهم بسزایی در آثار تاریخی شهرستان سرایان دارند و نقش مهمی در زندگی مردم شهرستان، به طوریکه از 45 اثر ثبت شده در فهرست آثار ملی کشور 14 مورد آب انبارهایی هستند که بیش از 95 درصد آنها فعال هستند و به همان صورت گذشته مورد استفاده قرار می گیرند و تنها در شهر سرایان 6 آب انبار فعال قرار دارد و برای همین به دیار آب انبارهای کهن شهره شده است. مهمترین عناصر معماري آب انبارها شامل: سردر ورودي، پلكان، پاشير و مخزن است.
«محمد عرب» مسئول نمایندگی میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری سرایان ضمن بیان این مطلب به خبرنگار شبستان گفت: آب گیری آب انبارها همه ساله از اوایل دی ماه آغاز می شود بدین ترتیب که گروهی که در واقع به میرآب معروف هستند و از گذشته این سنت حسنه را از پدرشان به ارث برده اند شروع به این کار می کنند و ابتدا ته مانده آب موجود در مخازن تخلیه و سپس داخل مخزن لایروبی و تمیز می شود. بعد از این مرحله تمیزسازی مسیر آب قنات تا سر منشاء اصلی، همچنین هماهنگی با مردم اطراف قنات برای رعایت مسائل بهداشتی تا آب کثیف نشود.
وی ادامه داد: در گذشته مسیرهای داخل شهر نیز تمیز می شد تا به مخزن برسد ولی الان با استفاده از لوله‌های پلاستیکی آب به داخل مخزن هدایت می شود و این لوله ها فقط در داخل شهر استفاده می شود و میرآب ها از اواخر شب که معولا شب های سردسال می باشد در مسیر قنات در رفت و آمد هستند تا حیوانات نیز به جوی نزدیک نشوند.
به گفته وی آبگیری هر شب از ساعت حدود 11 شب تا 4 صبح انجام می شود و تا زمانی که همه آب انبارها آبگیری شوند ادامه پیدا می کند.
به گفته عرب میرآب ها عقیده دارند که آبگیری حتما باید در شب های سرد انجام شود تا بر خنکای آب در تابستان داغ بیفزاید و البته که چنین است صف های طویل مردم در تابستان ها برای برداشت آب خنک و گوارا گواه این مدعاست و نکته اساسی در بحث آب انبارها اعتقاد به استفاده از آنها در بین مردم است که حتی از روستاهای اطراف برای برداشت آب به سرایان می آیند.
عرب افزود: آب انبار يک مکان مردمي و مورد استفاده همگان است و هنوز هم هستند افرادي که با کمک هم، آبي را که از سال گذشته در آب انبار باقي است و گل و لايي که کف مخزن آب انبار انباشته شده را تخليه مي کنند با توجه به اين که مخزن آب انبار داراي يک شير تخليه است اين شير حدود 60 سانتي متر بالاتر از کف نصب شده اما در کف آن هم يک لوله سفالي به نام «تن بوشه» (لوله سفالي براي انتقال فاضلاب) وجود دارد که براي تخليه آب باقي مانده و گل و لاي آن استفاده مي شود. افرادي که براي تميز کردن داخل مخزن انتخاب مي شوند از طريق پنجره منتهي به مخزن به داخل آن مي روند و ورود به اين مخزن عميق با طناب ميسر است.
به گفته وی پس از تخليه گل و لاي کف را با آب مي شويند؛ این کار برای تمام آب انبارهای شهر انجام می شود و زمانی که مخازن تمیز شد، توپ مخروطي شکلي که قطر آن به اندازه قطر تن بوشه است و دور آن را با پارچه کرباس مي پيچند از داخل، در تن بوشه مي گذارند و آن را مسدود مي کنند و سپس کار نظافت مسیر جوی قنات شروع می شود.
وی با اشاره به اینکه همه آب انبارها از قنات های زابر و تیربر سهميه دارند، ادامه داد: نکته جالب توجه در هنگام آبگیری بزرگترین آب انبار شهرستان (آب انبارکاروانسرا) این است که در شب هایی که این آب انبار آبگیری می شود مردم محل در جلوی آب انبار و بازار میثم جمع می شوند و مراسم کف زنی اجرا می کنند و در هنگام کف زنی چهار بیتی هایی توسط آنها خوانده می شود. اجرای کف زنی و تهیه کف برای پذیرایی از میرآب ها می باشد که از سرمنشاء قنات به سمت آب انبار به همراه آب در حرکتند و بعد از رسیدن آنها با کف و چایی از آنها پذیرایی می شود.
این مقام مسئول خاطرنشان کرد: پس از اینکه آب قنات به محل آب انبار رسید ابتدا به مدت یک ساعت آب به مسیر جوی کشاورزی هدایت می شود و وارد آب انبار نمی شود تا خوب زلال و تمیز شود و سپس آب وارد مخزن می شود و تا ساعت حدود چهار صبح ادامه دارد؛ اینکار هرشب و بسته به ظرفیت مخزن انجام می شود مثلا آب انبار کاروانسرا پنج شب، آب انبار آهنگران دو شب و... زمان می برد تا آبگیری شوند. پس از اینکه مخزن آب انبار پر شد شب بعد یا همان شب در صورتی که وقت اجازه دهد 3-2 ساعت در اصطلاح آب گذار می شود یعنی آب از ورودی مخزن وارد و از سمت خروجی که لوله ای در همان ارتفاع و در طرف دیگر مخزن نصب می باشد خارج می شود تا اگر خس و خاشاکی وارد شده باشد از مخزن خارج شود و آب زلال شود.
نظر شما