به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری شبستان، کشورمان با توجه به موقعیت جغرافیایی و آب وهوایی دارای زیرساخت های مناسب برای کشاورزی و تولید محصولات زراعی است موضوعی که طی سال های پس از پیروزی انقلاب مورد توجه جدی دولتمردان قرار گرفته تا علاوه بر تامین نیازهای داخلی و رسیدن به خودکفایی در تولید زمینه ارزآوری از این طریق نیز برای کشور فراهم شود.
با این تدابیر شاهد هستیم که در سالهای پس از پیروزی انقلاب تولیدات محصولات کشاورزی ایران دارای رشد چشمگیری است؛ همکاری های سازمان های جهانی چون فائو با ایران خود شاهدی بر این ادعا است. یکی از بخش هایی که در این حوزه در سال های اخیر شاهد رشد خوب و مناسبی ببوده است؛ صنعت قند است.
صنعت قند از جمله صنایعی است که در سال 1270 وارد ایران شد. ورود این صنعت با تحول در کشاورزی همراه بود. در بسیاری از مناطق برای اولین بار کشت چغندرقند تجربه شد و این اثرات قابل‌توجهی در اقتصاد و شیوه زندگی کشاورزان گذاشت.
نخستین تلاش برای ورود صنعت قند به ایران مرهون تلاش میرزا علی‌اصغرخان امین‌الدوله بود. وی در سال ۱۲۷۷ با کمک بلژیکی‌ها برای نخستین بار کارخانه قند کهریزک را در ۱۱کیلومتری جنوب تهران راه‌اندازی کرد. این کارخانه با ظرفیت ۸۰ تن در روز موجب تحولی جدید در عرصه صنعت قند بود. ورود این صنعت با مخالفت‌ها و کارشکنی‌هایی همراه بود و این کارخانه پس از سه سال تعطیل شد. پس از ۳۰ سال رکود، در۱۳۱۱ با کمک کارشناسان آلمانی کارخانه قند کهریزک بازسازی و با ظرفیت ۱۲۰ تن در روز مورد بهره‌برداری مجدد قرار گرفت.
در سالهای ۱۳۱۱ تا ۱۳۱۵ صنعت قند موردتوجه جدی بود به‌طوری‌که در ۱۳۱۱ دومین کارخانه قند در کرج توسط شرکت اشکودا با ظرفیت ۳۰۰ تن در روز راه افتاد. شرکت اشکودا در سالهای ۱۳۱۱تا ۱۳۲۹ حدود ۹ کارخانه قند در نقاط مختلف ایران تاسیس کرد؛ در نقاطی چون کرج، ورامین، اسلام‌آباد غرب، مرودشت، آبکوه مشهد، میاندوآب، ارومیه و تربت‌حیدریه قرار داشته‌اند، سهم خراسان دو کارخانه بوده است.
طی سالهای ۱۳۱۱ تا ۱۳۳۰ با شتاب بیشتری به صنعت قند توجه شد و این روند ادامه یافت. از ۱۳۳۳ تا ۱۳۵۶ بالغ بر ۲۵ کارخانه قند در نقاطی چون فسا، بردسیر، چناران، اصفهان، فریمان، کوار(فارس)، شیروان، قهستان، شاهرود، بیستون، مشهد، همدان، نیشابور، ممسنی، یاسوج، نقش جهان (اصفهان)، خوی، قزوین، اقلید، پیرانشهر، لرستان، تربت جام، اهواز، شهرکرد و جوین تاسیس و مورد بهره برداری قرار می‌گیرند. بعد از انقلاب اسلامی نیز توجه به صنعت قند موردنظر بود و کارخانه‌های نیشکر در خوزستان تاسیس و مورد بهره‌برداری قرار گرفتند.
این تلاش ها تا جایی ادامه داشت و طی سه تا چهار سال اخیر توسعه کشت پاییزه چغندر قند در دستور کار قرار گرفت و سطح زیر کشت پاییزه چغندر قند از حدود 2 هزار هکتار در 4 سال گذشته به حدود 17 هزار هکتار در سال 96 رسیده است ضمن اینکه بیشترین سطح زیرکشت پاییزه نیز در استان خوزستان است.
در سال زراعی 96-95 سطح زیرکشت پاییزه چغندر قند در استان خوزستان 10 هزارهکتار بود که از این میزان بیش از 750 هزارتن چغندر قند تولید شد همچنین در حال حاضر از سطح 17 هزار هکتاری چغندر قند پاییزه، 12 هزار هکتار آن مربوط به خوزستان است و پیش بینی می شود بیش از 900 هزارتن چغندر قند پاییزه در این استان تولید شود. سال 96 بیش از 8 میلیون و 100 هزارتن چغندر قند در کشور تولید شد که با احتساب شکر تولیدی از نیشکر میزان شکر تولیدی در کشور به یک میلیون و 950 هزارتن رسید.
این در حالی است که بنا به گفته «علیرضا یزدانی»، مجری طرح چغندر قند وزارت جهاد کشاورزی در اسفند سال گذشته به تسنیم «با توجه به شرایط موجود در سال 97، نیازی به واردات شکر نداریم. طی 2 تا سه سال آینده با احداث کارخانجات جدید کشور در زمینه تولید شکر به خوداتکایی 100 درصدی می رسیم.»
حالا در جدیدترین اخبار در این زمینه بنا به گفته مجری طرح چغندر قند وزارت جهاد کشاورزی به باشگاه خبرنگاران جوان «طی چند سال اخیر سیاست توسعه کشت پاییزه چغندر قند در راستای افزایش بهره وری آب و پایداری تولید شکر در دستور کار وزارت جهاد کشاورزی قرار گرفته است.»
وی با اشاره به اینکه تولید نیشکر تنها در استان خوزستان انجام می‌شود، بیان کرده است: «تولید نیشکر از یک میلیون و ۱۹۴ هزارتن سال ۵۷ به حدود ۷ میلیون و ۹۰۰ هزارتن در سال ۹۶ رسید که این امر رشد ۵۶۰ درصدی تولید را نشان می‌دهد.»
یزدانی طی مقایسه‌ای درباره آخرین وضعیت شکر استحصالی از تولید نیشکر و چغندر قند گفت: «در سال ۵۷، مجموع تولید شکر کشور حدود ۵۸۰ هزارتن بود، در حالیکه این میزان با رشد بیش از ۲۴۵ درصدی در پایان سال ۹۶ به بالای ۲ میلیون تن در کشور رسید. اعداد و ارقام تولید و سطح زیر کشت چغندر قند و نیشکر طی ۴۰ سال اخیر نشان دهنده وضعیت رو به رشد صنعت تولید شکر و همراهی صنعت قند در این زمینه بوده است.»
این مقام مسئول با اشاره به اینکه در سال ۵۷ به ازای هر متر مکعب آب تنها حدود ۲۰۰ گرم شکر در کشور تولید می‌شد، اظهار کرده است: «این درحالی است که در سال زراعی ۹۶-۹۷ این رقم به ۷۰۰ کیلوگرم در هکتار رسید.»
وی ادامه داد: بنا بر تکلیف قانونی ما در برنامه ششم توسعه، کشت نشایی چغندر قند به منظور کاهش ۴۰ درصدی مصرف آب و همچنین کاهش مصرف بذر در دستور کار قرار گرفته است. ناگفته نماند که کشت چغندر قند در تناوب زراعی به سبب جذب نمک خاک، بافت خاک را اصلاح می‌کند.
یزدانی با اشاره به اینکه برای اولین بار در طول تاریخ تولید شکر، سهم چغندرقند از نیشکر پیشی گرفت، بیان کرده است: «براین اساس در سال ۹۶ حدود ۷ میلیون و ۹۰۰ هزارتن نیشکر و بیش از ۸ میلیون تن شکر استحصال شد که با این وجود ۵۳ درصد تولید شکر را چغندر قند و ۴۷ درصد را شکر نیشکری به خود اختصاص داده است.»
این مقام مسئول با اشاره به اینکه سالانه به طور متوسط ۲ میلیون و ۲۰۰ هزارتن شکر در کشور مورد استفاده قرار می‌گیرد، اضافه کرده است: «سال گذشته بیش از ۲ میلیون تن شکر در کشور تولید شد که با این وجود میزان واردات به طور چشمگیری کاهش یافت که با توجه به وضعیت موجود تا پایان سال نیازی به واردات شکر نداریم. سال ۹۲ حدود یک میلیون و ۵۰۰ هزارتن شکر وارد کشور شد، این در حالی است که میزان واردات در سال ۹۷ تنها به ۸۸ هزارتن رسید که این میزان مربوط به ثبت سفارش در پایان سال ۹۶ است.»
یزدانی با اشاره به اینکه طی ۱۶ سال اخیر سال زراعی ۸۵-۸۶ بالاترین میزان واردات شکر را به خود اختصاص داد، گفته است: «در سال زراعی ۸۵-۸۶، بیش از ۲.۵ میلیون تن شکر وارد کشور شد که این امر باعث شد سطح زیر کشت چغندر قند در سال ۸۷ در مجموع کشور به ۵۱ هزار هکتار برسد که این کاهش چشمگیر سطح زیر کشت در اقتصاد کشاورزان و تعطیلی و ورشکستگی کارخانه‌های قند کشور تاثیر بسزایی داشت.
یادآور می شود: ایران در میان ۱۱۸ کشور تولیدکننده شکر، جزو ۱۰ کشوری است که استحصال شکر از چغندرقند و نیشکر را دارا است. در سال ۵۷، مجموع تولید شکر کشور حدود ۵۸۰ هزارتن بود در حالیکه این میزان با رشد بیش از ۲۴۵ درصدی به بالای ۲ میلیون تن در سال گذشته رسید./
نظر شما