تشدید «پولاریزاسیون» ؛ تحفه ۲۰۱۹ برای خاورمیانه

خبرگزاری شبستان،گروه بین الملل: با گذشت 10 سال از قیام های مردمی در کشورهای عربی خاورمیانه و شمال آفریقا،متاسفانه هنوز امید اندکی برای ایجاد صلح،گذار دموکراتیک و ثبات در منطقه خاورمیانه وجود دارد.

2019 تغییر زیادی در منطقه ایجاد نخواهد کرد: درگیری های کنونی بعید است که حل شود، بعضی از این درگیری ها ممکن است بدتر شوند و  حتی ممکن است درگیری های جدید در منطقه ایجاد شود.

ایالات متحده قطعا نقش مهمی را در این تحولات ایفا خواهد کرد. اختلافات سیاسی میان «دونالد ترامپ» رئیس جمهوری آمریکا و دیگر سیاستمداران این کشور و همچنین تعطیلی دولت در واشنگتن هم نقش تعیین کننده ای در مسیر سیاست خارجی آمریکا در قبال منطقه خواهد داشت.

انتظار می رود که «رابرت مولر»،بازرس ویژه پرونده دخالت روسیه در انتخابات 2016 آمریکا جزئیات بیشتری را در این زمینه افشا کند.ترامپ هم برای تحریف افکار عمومی احتمالا تصمیمات چشمگیری را در عرصه سیاست خارجی اتخاذ خواهد کرد.خاورمیانه راحت ترین هدف برای نائل شدن رئیس جمهوری آمریکا به خواسته اش در این زمینه است.

این در حالی است که در پایان سال 2018 میلادی هم،نشانه های روشنی از این روند وجود داشت.تصمیم تعجب آور ترامپ برای خروج دو هزار نیروی آمریکایی از شمال سوریه،مصداقی بر این مدعاست.

به غیر از تغییرات غیر قابل پیش بینی در سیاست خارجی ایالات متحده، تحولات عمده در خاورمیانه در سال 2019 با شش موضوع مهم تعیین می شود: درگیری های سوریه ،جنگ یمن، بحران خلیج فارس، درگیری ایالات متحده با ایران، درگیری های فلسطینی و اسرائیل و پولاریزاسون منطقه ای.

درگیری های سوریه

با وجود شکست اپوزیسیون در سوریه و بازپس گیری بسیاری از مناطق از گروه های مخالف و تروریست ها توسط نیروهای سوری در سال 2018 میلادی ،جنگ در این کشور هنوز تمام نشده است.بیش از 40 درصد زمین های سوریه هنوز تحت کنترل دولت دمشق نیست.

خروج نیروهای آمریکایی از سوریه موجب رویکرد تهاجمی تر رژیم صهیونیستی در سوریه می شود.

پس از خروج نیروهای آمریکایی،رژیم صهیونیستی باید تنها به تلاش های خود برای مقابله با نفوذ ایران در سوریه متکی باشد و به همین دلیل به دنبال افزایش فعالیت های نظامی خود در خاک این کشور خواهد بود.

این مسئله به طور قطع با یک چالش عمده مواجه خواهد شد.روسیه،که کنترل حریم هوایی سوریه را تحت کنترل دارد.در ماه سپتامبر ،انهدام یکی از هواپیماهای نظارتی روسیه به دلیل تحرکات جت های اسرائیلی موجب ایجاد تنش میان مسکو و تل آویو شد که هنوز هم ادامه دارد.

افزایش تنش میان بازیکنان بزرگ خارجی در سوریه نیز احتمال راه حل سیاسی برای پایان دادن به درگیری ها در این کشور را به تاخیر می اندازد. تا کنون نشست سه کشور روسیه، ترکیه و ایران در آستانه برای تشکیل کمیته قانون اساسی به نتیجه نرسیده است و در حال حاضر با خروج نیروهای آمریکایی از سوریه، احتمال توافق در این زمینه کمتر هم شده است.

خروج نیروهای آمریکایی از سوریه همچنین به معنای این است که واشنگتن  عملا متحدان کرد خود در «واحدهای حفاظت مردمی» را رها می کند. این احتمالا منجر به بهبود چشمگیر روابط ترکیه-آمریکا و  آغاز ائتلاف آنها در سوریه خواهد شد.

این شرایط  روسیه را که  به دنبال افزایش وابستگی خود به نیروهای ایرانی برای پر کردن خلاء نیروهای آمریکایی در شمال سوریه است،عصبانی می کند.

جنگ یمن

با وجود توافقنامه آتش بس در شهر بندری «الحدیده» و پیشرفت قابل توجهی که در گفتگوهای طرف های درگیری یمن در سوئد صورت گرفت ،حل و فصل نهایی این درگیری چهار ساله هنوز یک امر بعید است.

نیروهای انصارلله تصور می کنند که سعودی ها در نهایت تسلیم فشارهای بین المللی در پی قتل «جمال خاشقجی» ،روزنامه نگار منتقد سعودی می شوند و جنگ در یمن را متوقف می کنند.از سوی دیگر ائتلاف سعودی هم معتقد است که تحولات اخیر به ویژه در الحدیده در نهایت حوثی ها را مجبور به پذیرش مواردی می کند که در دولت مستعفی یمن با حمایت سعودی ها به دنبال آن هستند.

بحران خلیج فارس

با وجود تلاش های میانجی گرایانه کویت و افزایش فشار آمریکا بر عربستان سعودی، هیچ نشانه ای از این که بحران خلیج فارس به زودی پایان خواهد یافت، وجود ندارد. در اوایل ماه دسامبر، عربستان سعودی از بحث در مورد این بحران در نشست شورای همکاری خلیج فارس در ریاض امتناع کرد، و قطر که هدف تحریم های سعودی ها قرار گرفته است،فقط یک هیئت سطح پایین را به این نشست اعزام کرد.

چهار کشور محاصره کننده قطر یعنی عربستان سعودی، امارات متحده عربی، بحرین و مصربر این باورند که گذر زمان به نفع آنهاست و قطر در نهایت خواسته های آنها را می پذیرد. قطر، از سوی دیگر، فکر می کند که می تواند محاصره را تحمل کند و منتظر بماند تا این چهار کشور متوجه اشتباهات خود بشوند.

در سال 2019 میلادی  این اختلاف نظر، احتمالا ادامه خواهد یافت. به دلایل صرفا جغرافیایی، قطر مجبور خواهد شد کماکان به ایران برای فرار از این محاصرهتیکه کند. قطر همچنین اتحاد خود با ترکیه را تقویت خواهد کرد و اجازه خواهد داد که این کشور برای اولین بار از زمان پایان جنگ جهانی اول، حضور نظامی در خلیج فارس پیدا کند.

مقابله ایران و آمریکا

در پی خروج آمریکا از توافق بین المللی هسته ای با ایران در ماه می سال  گذشته میلادی، واشنگتن یک بار دیگر تحریم هایی را در دو مرحله علیه ایران تحمیل کرد: نخستین تحریم در ماه آگوست و دومین و سخت ترین تحریم در ماه نوامبر آغاز شد.

«دونالد ترامپ»،رئیس جمهوری آمریکا از ترس افزایش قیمت نفت،هشت کشور را به مدت شش ماه از تحریم هایی که علیه ایران اعمال شده است،معاف کرد.ماه می،زمانی که این معافیت ها به پایان برسد،ترامپ باید تصمیم بگیرد که آیا وعده خود برای به صفر رساندن صادرات نفتی ایران را عملی خواهد کرد یا نه.

اگر ترامپ چنین کاری را انجام دهد،ایران که عمدتا به درآمد نفتی خود وابسته است،چنین اقدامی را یک اعلام جنگ تلقی خواهد کرد.تهران در اقدامی تلافی جویانه تهدیدهای خود برای بستن تنگه هرمز که 20 درصد از نفت های مبادله شده در جهان از آنجا عبور می کند را از سر خواهد گرفت.این مسئله عملا دیگر کشورهای خلیجی را از دسترسی به بازار نفت منع می کند.

اگر ایران تصمیم بگیرد که تنگه هرمز را مسدود نکند، می تواند از اقدامات دیگری برای تحت فشار قرار دادن واشنگتن استفاده کند.به عنوان مثال تهران می تواند در عراق دست به اقدامات تلافی جویانه بزند.

در حال حاضر ایران از متحدان خود در پارلمان عراق درخواست کرده است تا معاهده 2008 که حضور نظامی آمریکا در عراق را قانونی می کند،لغو کند.

نیروهای نظامی شیعه در عراق هم تهدید به هدف قرار دادن نیروهای آمریکایی در این کشور کرده اند.ادامه درگیری ایران و آمریکا در عراق می تواند موجب ناآرامی های بیشتر سیاسی و امنیتی در عراق در سال 2019 میلادی شود.

درگیری های فلسطین و رژیم صهیونیستی

در سال 2019 میلادی،رژیم صهیونیستی احتمالا به اقدامات یکجانبه خود رقم زدن تحولات جدید در سرزمین های اشغالی با استفاده از حمایت کامل دولت ترامپ و تلاطم های کنونی در جهان عرب ادامه می دهد.در حقیقت رژیم صهیونیستی با همکاری دولت ترامپ در دو جبهه تلاش می کند تا مسئله فلسطین را به طور کامل پاک کند.

اول اینکه،رژیم صهیونیستی به دنبال برداشتن مسائل مهمی مانند مسئله بیت المقدس و حق بازگشت مهاجران فلسطینی به سرزمین های اشغالی از روی میز مذاکره است.آمریکا در حال حاضر،بیت المقدس را به عنوتن پایتخت رژیم صهیوینستی به رسمیت شناخته و سفارت خود را از تل آویو به آنجا منتقل کرده است.

واشنگتن همچنین بودجه آژانس کار و امداد سازمان ملل برای مهاجران فلسطینی را قطع کرده و از این آژانس خواسته است تا تعریف خود را از کلمه «مهاجر» تغییر دهد تا بتواند از کمک های مالی آمریکا استفاده کند.

دوم اینکه،آمریکا برای تشکیل یک ائتلاف عربی- اسرائیلی ضد ایرانی تلاش می کند.انتظار می رود که دولت ترامپ در سال جدید،طرح خود برای تحمیل نوعی از صلح میان اسرائیل و فلسطین که راه را برای تشکیل ائتلاف عربی-اسرائیلی هموار می کند،ارائه دهد.

همچنین امکان عادی سازی روابط میان کشورهای عربی و رژیم صهیونیستی هم در سال جدید میلادی وجود دارد.

پولاریزاسیون منطقه ای

در حالی که این درگیری ها در خاورمیانه عمیق تر می شود، پولاریزاسیون یا قطبش در منطقه افزایش پیدا می کند. از زمان جنگ جهانی اول، تقسیمات سیاسی در خاورمیانه همواره چشم اندازی از نظم جهانی بوده است. در طول جنگ سرد، خاورمیانه بین اردوگاه های شوروی و ایالات متحده تقسیم شد.

امروزه این تقسیم بندی ها عمیق تر و بیشتر شده اند. آنها همچنین منعکس کننده میزان استقلال از روندهای گسترده نظام بین المللی هستند.

از این رو، در حال حاضر به جای داشتن دو اردوگاه، دارای سه اردوگاه هستیم.

 «محورمقاومت» متشکل از  ایران، عراق، سوریه و حزب الله که از سوی روسیه و چین پشتیبانی می شود؛ «محور ضد مقاومت» شامل عربستان سعودی، امارات متحده عربی، بحرین، مصر و اردن که از سوی رزیم صهیونیستی حمایت می شود و «محور قطر و ترکیه».

 این سه محور در میانه یک درگیری تمام عیار برای تصمیم گیری درباره آینده خاورمیانه قرار دارند.

همه این مسائل بر صحنه سیاسی در خاورمیانه در سال 2019 تسلط پیدا خواهند کرد ،اگر چه احتمالا پایانی بر هیچ یک از آنها وجود نخواهد داشد.

در سال 2018، خاورمیانه یکی از بخش های ناپایدار جهان بود و احتمالا در سال 2019 هم خواهد بود.