برجام نیازمند احیای اروپا

به گزارش خبرنگار سیاست خارجی خبرگزاری شبستان، برجام که پس از خروج آمریکا به گفته سید عباس عراقچی به بیماری در کما تبدیل شد این روزها نفس های آخر خود را می کشد و اگر اروپا به کمک آن نشتابد قطعا از میان خواهد رفت.

اتحادیه اروپا که پس از به کما رفتن برجام طرحی به منظور زنده ماندن آن ارایه داده بود امروز با گذشت زمان وعده داده شده اش هنوز اقدام مشخصی برای برجام انجام نداده است.

ساز و کار مالی و بانکی اتحادیه اروپا (SPV) به منظور تسهیل تجارت با ایران در دوران تحریم ها (خروج آمریکا از برجام) راهی برای باقی ماندن این معاهده بین المللی بود که از ابتدا زمان مشخصی برای ارائه آن اعلام نشد. اما در ادامه فشارهای ایران برای اعلام زمان مشخص ارائه SPV منجر شد تا «فدریکا موگرینی» آغاز سال ۲۰۱۹ میلادی را زمان نهایی برای اجرایی شدن این ساز و کار مالی و بانکی اعلام کند.

بیشتر بخوانید: امیدی به وعده های اروپا نیست/SPV یک بازی است

فداکارانی در اروپا برای ایجاد SPV وجود ندارد

اما حالا با گذشت ۲ روز از سال نو میلادی هنوز خبری از بسته نهایی ساز و کار مالی و بانکی اروپا نیست و حتی مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا روز گذشته در مصاحبه با پایگاه Livemint بدون اینکه اشاره ای به زمان مشخص ارائه این ساز و کار مالی داشته باشد، گفت: «ما اروپایی‌ها نمی‌توانیم بپذیریم که یک قدرت خارجی- حتی نزدیک‌ترین دوست و متحدمان- درباره تجارت مشروع ما با یک کشور دیگر تصمیم‌گیری کند.»

«فدریکا موگرینی» در پاسخ به سوالی درباره اینکه آیا این کانال ویژه می‌تواند به مقابله با تحریم‌های آمریکا و حفظ تجارت با ایران کمک کند، تاکید کرد: «ما به عنوان اتحادیه‌ای متشکل از ۲۸ کشور عضو همراه با سایر جامعه بین‌المللی برای حفظ این توافق هسته‌ای که تا کنون مطابق تأیید آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در ۱۳ گزارش کاملاً اجرا شده، تلاش می‌کنیم.»

مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا افزود: «بخشی از این کار (ساز و کار مالی اروپا) مستلزم آن است که ما تضمین کنیم کشورهایی که می‌خواهند با ایران تجارت مشروع داشته باشند اجازه انجام این کار را دارند. این چیزی است که الان داریم روی آن کار می‌کنیم: ابزارهایی که به کنشگران اقتصادی خواهان تجارت مشروع با ایران کمک می‌کند و از آنها حمایت کرده و به آنها اطمینان خاطر می‌دهد.»

این در حالی است که ایران با انتشار نوشته ای به اروپا تاکید کرده که برجام به تار مویی بند است.

سفیر ایران در بلژیک و اتحادیه اروپا در یک یادداشت هشدارآمیز  خطاب به اتحادیه اروپا و کشورهای اروپایی تاکید کرده که «بیانیه‌های سیاسی در حمایت از برجام» کافی نیست و تداوم برجام «به تار مویی بند است».

«پیمان سعادت» در یادداشتی که در اختیار «یورونیوز» قرار داده، نوشت: «بعد از به روزرسانی قوانین مسدودساز و اعطای مجوز به بانک سرمایه‌گذاری اروپایی درباره ایران، ساز و کار ویژه به عنوان نهادی که هدف آن دفع تحریم‌های بازگردانده شده آمریکاست مطرح شد تا به شرکت‌ها امکان تجارت با ایران را بدهد و این ساز و کار در نقطه مرکزی تعهد اروپا قرار گرفت. بعد از نشست دهم دسامبر شورای امور خارجی اتحادیه اروپا، نماینده عالی اتحادیه اروپا درباره کار مشترک سه کشور اروپایی (فرانسه، آلمان و بریتانیا) برای ایجاد ساز و کار ویژه گفت که "توقع و انتظار من این است که این ابزار (ساز و کار ویژه) ظرف چند هفته آینده ایجاد شود تا قبل از پایان سال راهی برای حفاظت از تجارت مشروع با ایران و تقویت آن ایجاد شود"».

سفیر ایران در بلژیک و اتحادیه اروپا افزود: «هر چند درباره عملیاتی بودن قوانین مسدودساز یا اعطای مجوز به بانک سرمایه‌گذاری اروپا تردید جدی وجود دارد، قول‌های بسیاری که درباره ساز و کار ویژه داده شده، هنوز عملی نشده است».

وی ادامه داد: «برجام فی نفسه یک دستاورد برد-برد بود و این موضوع شامل مرحله اجرای توافق هم می‌شود. با این حال نمی‌تواند به ابزار سودجویی طرف ناقض و متضرر شدن طرف متعهد به توافق تبدیل شود. وضعیت جاری و تردیدها دارد خطرناک می‌شود. زمان اتکای صرف اروپایی‌ها بر بیانیه‌های سیاسی به اتمام رسیده است. تندروها در واشنگتن اصلا اهمیتی به اظهارنظر سیاسی اروپا درباره ترس‌شان در خصوص عواقب سیاست‌های نادرست آمریکا نمی‌دهند. بی‌عملی و انفعال اروپا هزینه دارد و تنها سبب خواهد شد که صبر و اعتماد ایران تمام شود. نگرانی من این است که شرایط به سمتی می‌رود که (برجام) به تار مویی بند است».

در خصوص امکان اجرایی شدن SPV همچنین «بهرام قاسمی» روز دوشنبه در نشست خبری خود گفت: مدتی است مذاکرات ایران با اروپا و ۱+۴ در جریان است.بنا به خواست این کشورها و جامعه جهانی بعد از خروج آمریکا از برجام و علاقه‌مندی برای حفظ برجام و تعهد طرف‌ مذاکره با ایران منهای آمریکا برای تامین منافع حاصل از برجام برای جمهوری اسلامی ایران قرار شد مذاکرات  با اروپا و ۱+۴ برای یافتن سازوکار مالی برای تبادل همکاری‌ها در دورانی که آمریکا تحریم‌های غیرقانونی یکجانبه خود را مجددا بازگرداند، انجام شود.

سخنگوی دستگاه دیپلماسی با بیان اینکه در طول زمان یکسری واقعیات خود را نشان داد، اظهار داشت: پیچیدگی‌ ایجاد یک چنین سازوکار جدیدی با توجه به شرایط تحریم بین ایران و این کشورها و همچنین فشار بی اندازه و قلدرمابانه آمریکا بر کشورهای اروپایی، باعث شد تا حد زیادی این موضوع زمانبر شود و بیش از حد مذاکرات و تلاش برای نهایی شدن این سازوکار به طول بینجامد.

وی افزود: علاوه بر اراده سیاسی اتحادیه اروپا که به هر حال مشهود بود و در سخن مکررا در این باره صحبت کردند و خواهند کرد؛ ولی در عمل اتحادیه اروپا نشان دادند که در مقابل فشار آمریکا از توانایی لازم برخوردار نیستند و علیرغم تاریخ‌هایی که مشخص کرده بودند و وعده‌هایی که وجود داشت، نتوانستند این سازوکار را به مرحله نهایی خود که مورد قبول ایران باشد، برسانند.

سخنگوی وزارت خارجه با اشاره به سه فاکتور شامل پیچیدگی این مکانیسم، فشار بی حد و اندازه آمریکا و ناتوانی اتحادیه اروپا در قبال آمریکا و سیطره دلار و اقتصاد آمریکا بر موسسات مالی و شرکت‌های اروپایی، افزود: ما هنوز این موضوع را دنبال و در دستور کار داریم و امیدواریم اروپا در این برهه حساس و در این آزمون جدی بتواند از هویت، ارزش‌ها و استقلال خود در قبال آمریکا و دلار دفاع کند و از حیثیت اروپا بتواند در یک دفاع منطقی، در اتمام این سازوکار موفق باشد و گامی به جلو بردارد.

این دیپلمات ارشد کشورمان عنوان کرد: اگر اروپا نتواند این سازوکار را به سرانجام برساند باید منتظر فشارهای بیشتر اقتصاد آمریکا بر اروپا و عواقب جانبی آن در آینده باشد که فکر می‌کنم برای اروپا به لحاظ حیثیتی و هویتی، موضوع ناخوشایندی حتما خواهد بود.

از سویی دیگر نیز تحلیلگران مسائل بین الملل نگاه های متفاوتی در این خصوص دارند که ۲ دیپلمات سابق کشورمان در گفت و گو با شبستان در مورد بدقولی های اروپا در اجرای ساز و کار مالی و بانکی خود نگاه های خود را به شرح زیر تشریح کرده اند:

«حسین ملائک» در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه «به نظر شما آیا اروپا در مساله SPV (ساز و کار مالی و بانکی) به وعده های خود عمل خواهد کرد؟» گفت: بعد از خروج آمریکا از برجام و تهدید اروپا به عدم حمایت از ایران و جدی نشان دادن خود برای تنبیه هر شرکت و یا هر کسی که تحریم های آمریکا  علیه ایران را خنثی کند اروپا در شرایط جدیدی قرار گرفت که تا کنون با آن روبرو نشده بود . مقابله با مهمترین متحد خود بخاطر  کشوری چون ایران که نه سیستم سیاسی آن و نه رفتار بین الملل ان  چنان جذابیتی برای خود آنها نداشت .

سفیر اسبق ایران در چین با بیان این که برای  اروپا، نظرات  و رفتار دولت فعلی آمریکا نا مانوس، مغایر  و بسیار دور از انتظار و خارج از آنچیزی بود که اروپا تحت عنوان همکاری جمعی به آن اعتقاد داشت، افزود: بنابر این اروپا سعی کرد که با آن مقابله کند.

ملائک اظهار داشت: اما در عمل بدلیل به هم پیچیدگی سیاسی، حقوقی و اقتصادی نظام های کشورهای غربی و عمقی که بعد از جنگ جهانی دوم به این طرف در مقابله با شوروی بدست آورده بود  پیدا کردن راهی مجزا از آمریکا بدون پرداخت یک هزینه سیاسی سنگین امکان پذیر نمی کرد.

وی با اظهار این که این همان تعبیری است که آقای ظریف از آن بعنوان اروپا میخواهد شنا کند بدون اینکه خیس بشود نام برده بود، عنوان کرد: چیزی بنام SPV یعنی یک شرکت  که حاضر باشد معاملات با ایران را در یک مکانیزم بین ایران و اروپا بر قرار کند. کلیه معاملات در این شرکت و همچنین کارکنان این شرکت باید پیه تحریم آمریکا را به خود بمالند که چنین فداکارانی در اروپا غیر از " راست های افراطی " و " نئونازیست " ها پیدا نخواهد شد.

ملائک ادامه داد: وقتی این پیشنهاد که توسط اروپا به طرف ایرانی داده شد قبل  از آنکه از کم وکیف اجرای آن اطلاع حاصل شود در عالیترین سطوح سیاسی کشور توسط  " دیپلمات ها" فروخته شد و تولید یک نوع انتظار فوق العاده از اروپا کرد که به هیچ وجه پایه و اساس مستحکمی نداشت اما توانسته ۶ ماه  یک سری را  حداقل مشغول نگهدارد .

تحلیلگر مسائل سیاست خارجی خاطرنشان کرد: بنابراین با توجه به شرایط سیاسی حاکم بعید است شرکتی اروپایی تشکیل شود که بتواند به حداقل های خواستهای اقتصادی  ایران در برجام بصورت قانونی پاسخ گوید غیر از انچه که آمریکا اجازه دهد. لازم به ذکر است اروپا هنوز نتوانسته شرایطی را بوجود آورد که پنجاه ملیون دلار اعتباری راکه برای شرکتهای ایرانی تصویب نموده است را اجرایی کند .

ملائک به سوال دیگر شبستان مبنی براینکه «با توجه به اینکه سال جدید میلادی هم آغاز شده و هنوز خبری از این ساز و کار نیست، آیا این مساله ناشی از کُندی اروپاست یا غرب قصد فریب ایران را در این زمینه دارد؟» نیز این گونه جواب داد: بنظر من اروپا هیچ گاه قصد فریب ایران را نداشت . آنها در کلیه جلساتی که با طرف ایرانی داشتند به وضوح از محدودیت های خود صحبت کردند .

وی با تاکید براین نکته که خروج شرکت های کوچک اروپایی ها از ایران نیز گواه آن بود که شرایط عادی نیست، تصریح کرد: اما تعدادی در ایران علاقمند بودند که شرایط را واقعی نبینند یا گزارشاتی بدهند از افقی روشن که این دیگر موضوع داخلی است .

«سید مهدی میرابوطالبی» با اشاره به عدم اجرای ساز و کار مالی و بانکی اروپا همزمان با آغاز سال نو میلادی گفت: به نظر من اروپا با وعده دادن و اعلام زمان های مختلف در حال خریدن وقت است.

سفیر اسبق ایران در فرانسه افزود: از سویی دیگر هم ما در حال وقت گذراندن هستیم و دور باطلی را با انتظار ساز و کار مالی و بانکی اروپا طی می کنیم و به نظر من امیدی به این نیست که اروپا کاری انجام دهد.

وی با تاکید براین نکته که کشورهای اروپایی به تنهایی قدرت انجام کاری را ندارند، اظهار داشت: اروپایی ها بدون آمریکا هیچ هستند و متاسفانه ما هم نمی خواهیم این واقعیت را باور کنیم و قطعا این وعده اروپا برای راه اندازی یک ساز و کار مالی و بانکی به منظور تسهیل تجارت ایران در دوران تحریم یک بازی بیش نیست.

دیپلمات بازنشسته کشورمان با ابراز تاسف از این که مسئولین ما نمی خواهند این واقعیت را قبول کنند، خاطرنشان کرد: ایران در مقابل این بدقولی اروپایی ها باید چشم خود را به داخل بدوزد و از امید بستن به خارج از کشور دست بکشد.

میرابوطالبی با تصریح این که ما باید با مردم خودمان رو راست باشیم و همه چیز را به آن ها بگوییم، تاکید کرد: این درست نیست که امید واهی به مردم در خصوص اقدامات اروپا داده شود و ما در 40 سال گذشته امتحان کرده ایم که هرجا بر روی مردم حساب کرده ایم توفیق داشته ایم و این بار هم باید واقعیات را با مردم در ارتباط بگذاریم و به توان داخلی چشم بدوزیم.

سفیر اسبق کشورمان در ترکمنستان همچنین یادآور شد: مسائل داخلی و حل مشکلات داخلی می تواند گره گشاترین راه برای عبور از دوران تحریم ها باشد زیرا 80 درصد مشکلات کشور ما ناشی از سو مدیریت داخلی است که با حل آن ها می توانیم به راحتی از تحریم ها رد بشویم./