ابهام درباره چشم انداز نظم جهانی

خبرگزاری شبستان، گروه بین الملل: جهان در طول دو سال گذشته با ریاست «دونالد ترامپ» بر آمریکا به علت تصمیمات غیر متعارفش نسبت به اسلاف خود دوران تاریخی را گذارنده است.

سیاست های ترامپ، جنگ اقتصادی جهانی را به ویژه با چین، بزرگترین شریک اقتصادی کشورش به راه انداخت، علاوه براین رویکرد سیاسی اش مبنی بر «پرداخت در ازای حمایت» با کشورهای پیمان آتلانتیک شمالی باعث شد خشم متحدان اروپایی اش برانگیخته شود؛ به طوری «امانوئل مکرون» رئیس جمهوری فرانسه به اتحادیه اروپا در نوامبر2018 پیشنهاد برپایی «ارتش اروپایی» بدون وابستگی به آمریکا را داد.

اما باید اشاره کرد که ظهور ترامپ با رشد احساسات «ملی گرایی» و «تعصب راستگرایان» در کرانه اروپایی به ویژه جدایی بریتانیا از «برکزیت» همراه شد و این مسئله ای است که اتحادیه اروپا را بی ثبات کرد.

همه این عوامل از این مسئله خبر می دهد که جهان در آستانه فروپاشی نظم جهانی کنونی است، چه در سال 2019 یا طی چند سال آینده. اما به نفع چه کسی است؟ چه جایگزینی احتمال دارد در انتظار جهان چند قطبی پس از رهبری واشنگتن بر سیاست بین المللی از زمان فروپاشی اتحادیه جماهیر شوروی در سال 1990 باشد؟

عدم پیوستگی ناتو

پیمان آتلانتیک شمالی«ناتو» بزرگترین ائتلاف نظامی در جهان است که شاهد شکاف و انشعاب به علت سیاست های ترامپ و مطالبه آمریکا از کشورهای اروپایی برای پرداخت دو درصد از بودجه سالیانه شان به واشنگتن است.

این مسئله باعث شد تا ماکرون به ایجاد ارتش متحد اروپایی بدون ناتو و واشنگتن دعوت کند و همین امر خشم ترامپ را برانگیخت.

اگرچه پیشنهاد فرانسه با موافقت آلمان، بلژیک، انگلیس، دانمارک، استونی، هلند، اسپانیا، پرتغال، چک برای حمایت اروپا از تهدیدهای خارجی روبه رو شد.

همچنین «ژان کلود یونکر » رئیس کمیساریای اروپا و نخست وزیر پیشین لوکزامبورگ از طرح رئیس جمهوری فرانسه برای تاسیس ارتش اروپایی برای تشکیل یک قدرت دفاعی بدون ناتو که آمریکا بر آن سیطره دارد، حمایت کرد.

در یک رویکرد بی سابقه، ترکیه به عنوان یکی از اعضای ناتو به تحویل سامانه دفاعی روسی S400 روی آورده است و این اقدام نقضی برای ناتو به شمار می آید که در اصل برای مقابله با روسیه تاسیس شد و این اقدام ترکیه به این دلیل رخ داد که ناتو تمایل نداشت تا از ترکیه در مقابل چالش های امنیتی آتی که از سوی کشورهای جنوب ایجاد می شود، حمایت کنند.

«وسام الکبیسی» تحلیلگر سیاسی در گفتگو با خلیج آنلاین گفته است: آنچه در مجموعه ناتو جریان دارد به عنوان زمینه ای برای رشد نظام بین المللی به دور از هیمنه واشنگتن است.

الکبیسی عنوان کرده است: قدرت های بزرگ از جمله آمریکا از برخی از تعهدات خود در سازمان های کنونی نظم جهانی شانه خالی می کنند، به طوری که ترامپ، ناتو را یک سازمان پوسیده و کهنه توصیف می کند.

وی گفته است که رقابت بین تعدادی از کشورها برای رهبری این نظام به منظور مقابله با هیمنه آمریکایی وجود دارد، اما این تغییر بزرگ نیازمند سالهاست، چرا که نگرانی از بروز جرقه های وجود که جهان آتش آن را تحمل نکند.

الکبسی یادآور شده است که کشورهایی داخل ناتو هستند که با عملکردهای امروز واشنگتن و سیاست «آمریکا اول» سازگار نیستند و این مسئله ای است که باعث می شود در فاصله تاریخی بین نظم کنونی و نظم نوین جهانی به سر ببریم.

این تحلیلگر سیاسی اشاره دارد که کشورهایی در این پیمان هستند که امروز تجزیه نسبی ائتلاف خود را آغاز کردند.

همچنین روسیه و چین بر تحولات جاری نظارت می کنند، به ویژه که این دو کشور امروز در پرونده های متعددی همپیمان هستند و از همدیگر در مقابل هر چالشی حمایت می کنند.

شکاف اتحادیه اروپا

اتحادیه اروپا که به عنوان یک مجموعه پرثبات و پایدار دیده می شود، با خروج بریتانیا از این اتحادیه سیلی دردناکی دریافت کرد و در مرکز اختلافات رو به رشد بین کشورهای اروپایی که مهاجرت یکی از مهمترین محورهای آن به شمار می آمد، « ماتئو سالوینی» وزیر کشور ایتالیا در نوامبر 2018 میلادی جدایی در آینده از این اتحادیه را بعید ندانست.

برهمین اساس، دو حزب عامه گرا (پوپولیست ها) در ایتالیا به قدرت رسید ند که به وضوح از تضعیف نقش این اتحادیه و بازگرداندن همکاری کامل با روسیه حمایت می کنند و این مسئله با رشد گرایش های ملی گرایی در سراسر این قاره پیر همراه شده است که منجر به شکاف بین کشورهای اتحادیه اروپا می شود.

طبق گزارش راهبردی رسمی آلمان که سال 2017 میلادی منتشر شد، فروپاشی این اتحادیه را در طول 20 سال پیش بینی شده است.

وسام الکبیسی در این زمینه اشاره دارد که اتحادیه اروپا با چالش های داخلی و خارجی روبه رو است، اما هر تغییر در نقشه آن زمان طولانی را می طلبد و کشورهایی در این اتحادیه حرکت هایی را برای برخورد با تغییر آتی اروپایی آغاز کردند.

 برهمین اساس، پیش بینی می شود که گسترش این اتحادیه رها شود و تعدادی از کشورها پس از انگلیس از این اتحادیه خارج شوند و اروپا قدرت رقابتی خود را در زمینه های متعددی به نفع قدرت های نو ظهور از جمله هند و ترکیه از دست دهد.

سقوط دلار

در نتیجه جنگ تجاری که آمریکا ضد تعدادی از کشورهای جهان از جمله کشورهای اروپایی و چین به راه انداخت، باعث شد تا درخواست های برخی کشورها و اتحادیه ها مبنی بر ضرورت ایجاد جایگزینی برای دلار در نظام مالی جهانی افزایش یابد؛ به طوری که برخی از کشورها مانند روسیه، هند و ترکیه به انعقاد توافقنامه هایی با پول داخلی خود روی آوردند.

همچنین چین اعلام کرده است که واردات نفتی خود را با یوان پرداخت خواهد کرد نه دلار.

«احمد مصبح» کارشناس اقتصادی در این باره گفته است که متزلزل کردن جایگاه دلار در عرصه بین المللی آسان نبود، چرا که دلار بر معاملات جهان سیطره داشت و به آن به عنوان واسطه ای برای بیشتر معاملات مالی نگاه می شود که روزانه به 5.5 تریلیون دلار می رسد، یعنی نزدیک به 85 درصد از معاملات ارزی خارجی به شمار می آید.

 مصبح در گفتگو با خلیج آنلاین گفته است که باوجود اینکه حجم تلاش ها برای معامله با پولهای داخلی افزایش یافته است، اما سختی ها واقعی و قابل ملاحظه ای برای موفقیت در این روند وجود دارد، به خصوص که کشورهایی مانند روسیه و چین و هند و سایر کشورها نمی توانند به راحتی از دلار آمریکا صرف نظر کنند و همچنین این برنامه ای است که اجماع بین المللی را از سوی همه کشورها به ویژه در تبادلات تجاری که با دلار انجام می گیرد، می طلبد، به همین دلیل این موفقیت آسان نیست، به خصوص که بیشتر این کشورها به طور اساسی بر تجارت تکیه دارند.

 این کارشناس اقتصادی عنوان کرده است که تعدادی از کشورها از افزایش حجم بدهی های خارجی با ارزش دلار رنج می برد و این مسئله است که تداوم تقاضا برای دلار را می طلبد، به همین دلیل ایده تغییر نظم جهانی در زمان کنونی سخت است.

مصبح پیش بینی می کند که اگر روند معاملات با پول های داخلی افزایش یابد، باعث تضعیف دلار خواهد شد.