خبرگزاری شبستان، سرویس مسجد و کانون‌های مساجد: مصلای امام خمینی(ره) به عنوان قطب فرهنگی ـ عبادی پایتخت در سال‌های اخیر فعالیت‌ها و برنامه‌های گوناگونی را میزبانی کرده است. از مسابقات بین‌المللی قرآن کریم گرفته تا نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران. اما در این میان یکی از برنامه‌هایی که به طور مرتب در مصلی برپا شده و مخاطبان خاص خودش را دارد، نماز جمعه تهران است.
چند سالی است که با توافق صورت‌گرفته، حدود 7 ماه از سال نماز جمعه در شبستان اصلی مصلی برپا می‌شود. برگزاری نماز جمعه تا پایان سال در مصلای امام خمینی(ره)، بهانه‌ای شد تا درباره برنامهها، کارکردها و رویکردهای مجموعه فرهنگی ـ عبادی مصلی، با «کریم دولتی» قائم مقام بهره‌برداری و امور فرهنگی مصلای امام خمینی(ره)، گفت‌وگو کنیم.
دکتر دولتی در این گفت‌وگو بر موضوعاتی مانند اهمیت معماری و بنای مصلی، چشم‌انداز برنامهها و خدمات مصلی و پروژه مصلی در مسیر تبدیل شدن به قطب فرهنگی - عبادی پایتخت ایران اسلامی اشاره کرد.
- هنگام اقامه نماز جمعه موضوع مهیا کردن امکانات برای مواقع بحران و حوادث بر عهده چه کسی است؟
این موضوع از وظایف ستاد نماز جمعه است. هنگام برگزاری نماز جمعه در مصلی هماهنگی لازم با شهرداری، آتش‌نشانی، اورژانس، هلال احمر و سایر دستگاه‌ها انجام شده و هر هفته می‌آیند و در محل‌های تعریف شده مستقر می‌شوند. این هماهنگی‌ها نباشد اصلا برگزاری برنامه‌ای با این حجم جمعیت امکان ندارد.
- زمان‌هایی که نماز در دانشگاه تهران برگزار می‌شود مردم در کمترین زمان ممکن به صفوف نماز جمعه می‌رسند. اما در مصلی باید یک مسافت خیلی طولانی را بیایند تا به شبستان برسند. چرا گیت‌های بازرسی را در مکان‌های نزدیک‌تر به شبستان در نظر نمی‌گیرید. شما به عنوان میزبان پیشنهادی در این باره ندارید؟
پاسخ این سؤال را باید از مسئولان دیگر پرسید. البته ما باید تا حد امکان موارد را تسهیل کنیم. مسئولان دیگر هم استدلال‌هایی دارند. وقتی نماز در مسجد جامع اقامه شود، خیلی از این مشکلات حل یا کمتر می‌شود. حقیقتش این است سر این مسائل و مکان‌های بازرسی، هزینه‌های بالایی به مصلی تحمیل می‌شود، چون مهیا کردن این امکانات همه بر عهده مصلی است و هیچ دستگاهی هیچ کدام از این هزینه‌ها را عهده‌دار نمی‌شود. با این حال، ما تابع قانون و تصمیمات دست اندرکاران هستیم.
- به نظر شما برگزاری همزمان نماز جمعه و برخی مراسم و همچنین نمایشگاه‌های گوناگون در شأن مصلی به عنوان محل اقامه نماز است؟
همان‌طور که در ابتدا عرض کردم، مصلی قرار است محل تجمعات مردمی باشد، حالا این تجمعات یک بخش فرهنگی است، یک بخش آن عبادی است، یک بخش اقتصادی، یک بخش هم شاید اجتماعی یا سیاسی باشد. لذا از این حیث اتفاقاً مصلی دوست دارد در تمام ایام سال برای خدمت‌رسانی به مردم، مورد استفاده قرار گیرد. حالا این خدمت‌رسانی می‌تواند هر کدام در یک شاخه و یک حوزه‌ای باشد.
مصلی باید دائم محل مراجعه، بازدید و استفاده مردم باشد. اینکه اسم این مکان هم مصلی است، ناظر به همین جامعیت است. آن شکلی که برای مسجد قداست قائل هستیم که حکم شرعی خاص دارد، ورود و خروج‌اش قاعده دارد و ... برای مصلی چنین چیزی نداریم، لذا در شبستان اصلی مصلی که حکم مسجد ندارد، نمایشگاه کتاب هم برگزار می‌شود انواع و اقسام افراد، حتی غیر مسلمان‌ها می‌آیند، هیچ اشکالی هم ندارد. البته مسجد حکمش فرق دارد که این موضوع حتما در مسجد جامع مصلی رعایت می‌شود.
موضوع دیگر درباره کارکردهای دیگر مصلی که باید مورد توجه قرار گیرد، بحث هزینه‌های نگهداری و بهره‌برداری این مجموعه است. به هر حال مصلی با همه عرض و طول و با همه ابعادی که دارد، صرفا از طرف دولت برای ساخت در بودجه سنواتی مبلغی تخصیص می‌گیرد. البته این بودجه از طریق وزارت راه و شهرسازی به پیمانکاران پرداخت می‌شود.
بد نیست بدانید تمام برنامهها، مراسم و فعالیت‌هایی که در مصلی انجام می‌شود تماما خود گردان است، البته در مصلی روال این است که اگر یک برنامه‌ای متناسب با شأن مصلی نباشد، آن را برگزار نمی‌کند. موضوع قابل توجه دیگر این است که برنامه‌های اقتصادی که در مصلی برپا می‌شود اگر هر آورده‌ای هم داشته باشد، در بخش نگهداری اماکن، خدمات عمومی و برنامه‌های فرهنگی مصلی، هزینه خواهد شد. مصلی هیچ بودجه دولتی ندارد، و هرچه هزینه می‌کند از محل درآمد خودش است.
با این حال، این موضوع به این معنی نیست که ما در مصلی هر برنامه‌ای را به هر قیمتی برگزار کنیم. شاید در سال چیزی بالغ بر 300 درخواست برای برگزاری مراسم، نمایشگاه و ... به مصلی واصل می‌گردد. اگر قرار بود همه این‌ها برگزار شود باید الان حداقل روزی یک برنامه در مصلی برگزار می‌شد. در حالی که مصلی این‌ها را غربال می‌کند. بررسی‌های مختلف از جهت فرهنگی، اجتماعی و نیاز مردم انجام می‌شود و تعداد محدودی از این‌ها مجوز برگزاری می‌گیرند. ضمن اینکه ما طی سال‌های اخیر برنامه‌هایی را که جنبه اقتصادی فرهنگی داشته، نه جنبه فرهنگی اقتصادی، یعنی وجه اقتصادی‌اش نسبت به فرهنگی غلبه داشته، آن ها را ما در محلی برگزار کرده‌ایم که مجموعه چهلسرا نام دارد و در بخش جنوبی مصلی واقع شده است.
- شکل ارتباطی سه بخش جنوبی، مرکزی و شمالی مصلی، همین طور در وضع فعلی باقی می‌ماند یا اینکه در طرح کلی، اراضی مصلی یک‌پارچه است؟
خیابان شهید بهشتی که حد فاصل مصلای جنوبی و مرکزی است خیر، بنا نبوده زیرگذر شود اما بخش بزرگراه رسالت، بنا بوده و هست؛ یعنی بخش مرکزی به بخش شمالی متصل می‌شود. حالا این پروژه چه زمانی اجرایی می‌شود، پیگیری‌هایش در حال انجام است، بالاخره یکسری موانع و مشکلات هم وجود دارد. در مجموع بنا است که مصلای مرکزی، چهار باغ و گلگشت یک‌پارچه شود. این موضوع از طرح‌ها و برنامه‌های مصوب است، ولی موانعی وجود داشته که فعلا امکان‌پذیر نبوده، ولی دستگاه‌های ذی‌ربط درحال پیگیری هستند که این پروژه را عملیاتی کنند.
- به عنوان آخرین سؤال؛ این پروسه ساخت مصلی چه وقت قرار است به سرانجام برسد؟
عملا کار ساخت مصلی در اواسط دهه 70 آغاز شد. با انصاف اگر بخواهیم بگوییم، 20 سال است که کار ساخت در جریان است. بخشی از تاخیرها بر می‌گردد به عظمت پروژه، الان بعضی به راحتی مصلی را با یک برج چند طبقه، مقایسه می‌کنند و می‌گویند یک ساختمان 10 طبقه چقدر مگر طول می کشد، 3-4 سال، خیلی زود باشد 2 سال، این گروه در تحلیل‌شان از عظمت بنای مصلی غفلت می‌کنند که نکته حائز اهمیتی است.
موضوع دوم اینکه خیلی از چیزهایی که در مصلی دیده شده نه تنها در سطح ایران و منطقه، بلکه در سطح جهان منحصر به فرد است، ببینید ما با افتخار به عنوان مظاهر معماری ایرانی اسلامی از میدان نقش جهان اصفهان، مسجد جامع فلان شهر، و... یاد می‌کنیم. اما هیچ وقت نگاه نمی‌کنیم که همین مسجد جامع، کل ابعادش 2هکتار است و با این وسعت چه مدت ساخت آن طول کشیده است. با اینکه فضای آن کم و خیلی محدودتر از مصلی بوده و می‌بینید خیلی هم بنایی ندارد، فقط 2 گلدسته و یک گنبد نه چندان بزرگ و یک فضای محصور که قسمتی از آن، شبستان است که سقف دارد و بقیه فضای باز است. البته توجه به این نکته مهم است که چه ویژگی‌های نو و تازه‌ای در آن بنا در نظر گرفته شده است. اگر دقت کنید در اغلب این معماری‌ها بعضا 2-3 ویژگی بدیع دیده می‌شود و مابقی تکرار همان الگوهای قبلی است.
در دنیا هیچ گنبدی با این ارتفاع، طول دهانه و ارتفاع، همانند گنبد مصلی وجود ندارد. مهندسان و معمارانی که از کشورهای مختلف دنیا برای بازدید به مصلی می‌آیند، در برابر عظمت این گنبد سر تعظیم فرود می‌آورند. جالب است بدانید که همه کار ساخت و ساز مجموعه مصلی توسط نیروهای متخصص و شرکت‌های داخلی انجام می‌شود.
البته یکسری لوازم و امکانات بعضا خارجی داشتیم، مثل بالابرها و بعضی قالب‌های خاص. البته این‌ها نمونه ایرانی و مشابه نداشته، اما فکر اینجا از معمار اصلی که مرحوم دکتر مویدعهد بوده تا طراحان و آنهایی که در سازه، معماری داخلی و تاسیسات فکر کردند، همه خوشبختانه ایرانی است. اما از تجربه جهانی استفاده شده. بله، کمک گرفته‌اند ولی هرچه بوده توان متخصصان داخلی است.
نکته سوم اینکه ما اگر بخواهیم بگوییم که بخش اصلی مصلی چه وقت تکمیل می‌شود، بخش اصلی مصلی همین گنبد، مناره‌ها و مسجد جامع مصلی است. یکسری بناهای دیگر دارد، اما آن بناها نه عظمتش، نه میزان و حجم کارشان به این قسمت نمی‌رسد. اینجا را هم با توجه به پیگیری که دست اندرکاران می‌کنند، خود وزارت مسکن راه و شهرسازی و پیمانکارانی که هستند، ما امیدواریم به زودی به بهره‌برداری نهایی برسد.
جمله‌ای هم درباره ایوان مسجد جامع بگویم. این ایوان جزء بناهای منحصر به فرد در دنیا است، بعضا اشکال می‌کنند چرا اینقدر بزرگ دیده شده، ما می‌خواستیم عظمت جمهوری اسلامی را نشان دهیم، درست است حالا به میدان نقش جهان افتخار می‌کنیم اما واقعا این میدان در برابر خیلی از بناهایی که در دنیا است، حرفی برای گفتن ندارد. مصلی تا قرن‌ها حرف برای گفتن دارد، لذا بعضی از علت این تاخیرها برای این است. مثلا طراحی سازه ایوان 2 نوبت انجام شد، یک بار طراحی کامل انجام شد اما هنگام اجرا به مشکلاتی برخورد، بعد دوباره خود آقایان مهندسان و متخصصان آن را بازطراحی کردند، گروه‌های خارجی که می‌آیند برای بازدید واقعا انگشت به دهان می‌مانند از عظمت این کار و دقتی که برای این کار انجام شده.
ما واقعا با افتخار باید بگوییم که همین سازه ایوان که یک سال و تقریبا 2 - 3 ماه است کارش شروع شده، خوشبختانه تا الان بدون کوچک‌ترین مشکلی انجام شده است. این‌ها باعث می‌شود زمان انجام کار بیشتر شود. امیدواریم وقتی بالاخره به سامان رسید، آن افتخار را برای جمهوری اسلامی داشته باشد. ما الان کمتر جایی را داریم که جمهوری اسلامی پس از 40 سال بگوید این افتخار معماری ایرانی اسلامی است. البته در بعضی از شهرها کارهایی کرده‌اند ولی هیچکدام ابعاد و ویژگی‌شان به اندازه مصلی نیست.
نظر شما