روش ویژه حفظ قرآن «عبدالعزیز حصان»

به گزارش خبرگزاری شبستان، احمد فراهانی کارشناس برنامه اکسیر رادیو قرآن به بیان نکاتی در رابطه با روش ویژه حفظ عبدالعزیز حصان پرداخت. عبدالعزیز حصان، قاری و حافظ نابینای مصری، دوستی داشت به نام حاج عبدالغنی که از او به منزله مصحف همراه یاد می‌کرد. حصان قطعات قرآن را حفظ می‌کرد و برای دوستش می‌خواند و حاج عبدالغنی به دقت گوش می‌کرد.

همچنین حصان در دوران کودکی، آیاتی را که حفظ می‌کرد،به روش قرائت می‌خواند و این گونه حفظ خود را تثبیت می‌کرد؛ لذا حصان یکی از افرادی بود که این روش را برای حفظ قرآن برگزیده بود. البته احمد شبیب نیز این‌گونه بوده است.

وی افزود: حصان علاوه بر حفظ قرآن، به یادگیری قرائات هفت‌گانه در همان دوران نوجوانی پرداخت. پس از آن حفظ شاطبیه را آغاز کرد و با اینکه نابینا بود، تمام وقت خود را صرف یادگیری قرآن و علوم وابسته به قرائت قرآن کرده بود. او در ۱۰سالگی به سطح بالایی از دانش نائل شده بود که گویی عالمی از عالمان احکام قرائت بود.

شکری القاضی در چندین مورد از صوت حصان گفته است. او صوت حصان را صوتی خلاق می‌داند؛ چراکه به واسطه این صدا، خلاقیت تنغیمی خود را که سرشار از توجه به معناست به تصویر می‌کشد.

وی همچنین، صوت حصان را صوتی مبدع خوانده و در مجموع صدای حصان را واجد ویژگی‌های آمیخته از زیبایی و خشوع می‌داند.
فراهانی در ادامه اظهار کرد: ناگفته نماند احمد حمام که وی از افرادی است که در زمینه مباحث مربوط به علوم قرائت قاریان مطالب زیادی را نوشته است درباره صدای حصان می‌نویسد که صدای شیخ حصان علاوه بر اینکه یکی از زیباترین، شیرین‌ترین، صاف‌ترین و تواناترین اصوات در زمینه تنغیم به شمار می‌رود، به اعتبار حزن ذاتی و منحصربه‌فردش، صدایی نادر در میان اصوات قاریان عصر طلایی تلاوت مصر قلمداد می‌شود.

در ادامه برنامه رادیویی اکسیر، صالح اطهری‌فرد، قاری بین‌المللی قرآن کریم، در مورد ویژگی‌های تلاوت آیات ۱۱ تا ۱۶ سوره مبارکه بروج مرحوم عبدالعزیز حصان، اظهار کرد: یکی از نکاتی که باید درباره این تلاوت مرحوم حصان اشاره کرد، انتخاب زیبای وی از قرائات با توجه به معانی آیات است. وی در تلاوت این آیات چندین بار به ابتدای تلاوت منتقل می‌شود و آیاتی مانند آیه «إِنَّ بَطْشَ رَبِّکَ لَشَدِیدٌ» یعنی آیه ۱۲ سوره مبارکه بروج را چندین بار تلاوت می‌کند.

وی افزود: نکته‌ حائز اهمیت این است که گذشته از اینکه مرحوم حصان در این قطعه از تلاوت محوریت را برای مقام حجازکار قائل است و از این مقام به نغمات دیگر مانند حجاز، سه‌گاه، بیات و نهاوند منتقل می‌شود و نیز مجدداً منتقل به حجازکار شده و بعضاً فواصل مقام کرد را نیز اجرا می‌کند، اما به هر حال مهم اینجاست که در آیاتی مانند «إِنَّ بَطْشَ رَبِّکَ لَشَدِیدٌ» که چندین بار نیز تلاوت می‌شود و برای نشان دادن شدت انتقام و مجازات خداوند سعی می‌کند تا آیات را در فضای مقام حجازکار اجرا کند که فضایی است که حالت ترس و رهبانیت را در شنونده ایجاد می‌کند که در این‌گونه آیاتی که مربوط به عذاب الهی است، از کم‌ترین انتقالات صوتی استفاده کرده که بسیار حائز اهمیت است.

قاری بین‌المللی قرآن ادامه داد: حصان در این تلاوت بلافاصله بعد از تلاوت «إِنَّ بَطْشَ رَبِّکَ لَشَدِیدٌ» و سپس، «إِنَّهُ هُوَ یُبْدِئُ وَیُعِیدُ» که مربوط به قرائات ابوعمرو و روایت سوسی است، وقتی به آیه «وَهُوَ الْغَفُورُ الْوَدُودُ» می‌رسد، فضای تلاوت کاملاً تغییر کرده و فضایی کاملاً حسی و عاطفی ایجاد می‌شود و سعی می‌کند از این فضا استفاده بهینه را در بحث ودود و غفور بودن خداود متعال داشته باشد که فوق‌العاده زیبا بوده و کاملاً مشخص است که از روی تعمد است و این امر در فضاهای مختلف تلاوت ایشان مشخص است.

اطهری‌فرد تصریح کرد: از نکات دیگری که در تلاوت این آیات مهم است، بحث جمله‌بندی‌ها و تقسیم‌بندی‌های جملات در یک نفس است. برای مثال در «إِنَّ الَّذِینَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ لَهُمْ جَنَّاتٌ تَجْرِی»، حصان تا کلمه «جنات» را می‌خواند که اینجا کاملا مشاهده می‌کنیم که این تقسیم‌بندی جملات به زیبایی انجام می‌شود و با این جمله‌بندی که دارد، توجه ویژه به حالت انحصاری بودن بهشت‌ها برای اهل ایمان در انتقال مفهوم آیه مشخص است.
وی بیان کرد: از نکات مهم دیگر در این تلاوت، وصل آیه ۱۴ به ۱۵ در سوره مبارکه بروج است که اشاره به مقام نوااثر دارد، یعنی حصان در این بیان، یک پرده دقیقاً از نت شاهد مقام حجاز که در آن تلاوت می‌کرد، صدا را پایین‌تر می‌آورد و فضای خاصی که از این لحن ایجاد شده و خیلی نیز زیباست، به خاطر همین اشاره به درجات مقام نوااثر است.

قاری بین‌المللی قرآن کریم گفت: همچنین، در هنگام اجرای تلاوت حصان در «وَهُوَ الْغَفُورُ الْوَدُودُ»، ملودی‌سازی بسیار زیبایی در کلمه «ودود» دارد که این امر از نبوغ وی سرچشمه می‌گیرد که آن را نیز در مقام کرد و به زیبایی فراوانی تلاوت می‌کند. البته در تلاوت «ذُو الْعَرْشِ الْمَجِیدُ» که روی درجه مقام راست است، وقف می‌کند و سپس، «فَعَّالٌ لِمَا یُرِیدُ» را به تنهایی در سه درجه مقام بیات تلاوت می‌کند که در این لحن اقتدار و فعال بودن و قهاریت و مقتدر بودن خداوند متعال را در مورد هر آنچه که می‌خواهد، نشان می‌دهد.
اطهری‌فرد در پایان اظهار کرد: مرحوم حصان، قطعه آخر تلاوت خود را نیز در مقام کرد اجرا کرده و از «فَعَّالٌ لِمَا یُرِیدُ»، سیر نزول مقام شوری که ترکیبی از جنس بالا در حجاز و فرود در مقام بیات است به زیبایی و به صورت نزولی اجرا می‌کند.