حمایت چالش برانگیز فارابی

خبرگزاری شبستان، سرویس فرهنگی- محمد پورعلم : در گزارش «تابش شفافیت بر فارابی»، گفتیم که بنیاد فارابی به عنوان یکی از زیرمجموعه های سازمان سینمایی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، چندی است با انتشار لیست تسهیلات ارائه شده به سینماگران، شفاف سازی حمایت های سینمایی را در دستور کار قرار داده است.

اما در کنار شفافیت در ارقام تسهیلات سینمایی، سازو کار انتخاب فیلم های مورد حمایت بنیاد فارابی نیز، از موضوعاتی است که در ماه های اخیر مورد توجه رسانه ها قرار گرفت.

کارگروه هایی برای شناسایی نیاز مخاطبان سینمای ایران

اردیبهشت ماه سال جاری بود که «علیرضا تابش» در تشریح کارگروه های تخصصی فعال در بنیاد سینمایی فارابی گفت: ما ۵ کارگروه تخصصی در بنیاد سینمایی فارابی داریم که به موضوعات «اجتماعی»، «اقتباس ادبی»، «کودک و نوجوان»، «مقاومت» و «معناگرا» می‌پردازند. این پنج کارگروه است جلسات هفتگی دارند و از کارشناسان و صنوف سینما در کنار مدیران دعوت می‌شود. در این کارگروه‌ها متخصصین امر حضور دارند و نیاز سینما و نیاز مخاطبان سینمای ایران جزو اولویت‌های این کارگروه‌ها است تا به یک جمع بندی برسند.

مدیرعامل بنیاد فارابی درباره فیلم های مورد حمایت این نهاد گفت: ما از فیلم‌های سینمای دفاع مقدس، سینمای کودک و نوجوان، انیمیشن، خانوادگی، اجتماعی و معناگرا و اقتباس ادبی حمایت می‌کند. فیلم‌هایی که اقتباس ادبی می‌شوند در دنیا جزو پر فروش‌ترین فیلم‌ها هستند. ما در این حوزه‌ها از طرح‌ها و فیلمنامه‌هایی که در سینما ارائه می‌شود استقبال می‌کنیم.

بهره گیری از فناوری های نوین سینمای، اولویتی دیگری بود که تابش با اشاره به آن گفت: اگر فیلم سینمایی در یکی از این ژانرها به بنیاد فارابی پیشنهاد شود و بتواند توان سینمای ملی ما را در حوزه‌های فناوری‌های صنعت تصویر و سایر تکنولوژی‌های نوین ارتقا بدهد قطعا از این آثار حمایت می‌کنیم. چرا که معتقد هستیم که این نوع آثار باعث ارتقای سلیقه مخاطبین و توان سینمای ملی می‌شود.

تابش چندماه بعد در شهریورماه بار دیگر به ارائه گزارشی درباره از فعالیت کارگروه های تخصصی فارابی پرداخت. کارگروه‌های تخصصی فیلمنامه از سال گذشته تا مرداد سال جاری، 61 جلسه برگزار کرده است که ماحصل آن، بررسی 299 عنوان طرح و فیلمنامه است.

اولویت های محتوایی برای دریافت حمایت فارابی

او گفت که شورای تخصصی فیلمنامه کودک و نوجوان از ابتدای دی 96 که فعالیت خود را آغاز کرده است، هشتاد وچهار عنوان فیلمنامه و طرح را مورد ارزیابی قرار داده است. همچنین اعضای این کارگروه متشکل از کارگردان سینمای کودک و نوجوان، روانشناس کودک، کارشناس حوزه ادبیات کودک‌، کارشناس فیلمنامه و منتقد سینمایی به ارزیابی آثار درخواستی پرداختند.

مدیرعامل فارابی همچنین از لزوم بازنویسی برخی فیلمنامه های منتخب خبرداد و گفت: کارشناسان عضو شورا، طی جلسات متعدد و مفصل با نویسندگان آثار گفت وگو کرده، راهکارهایی برای بهبود فیلمنامه در اختیار ایشان قرار داده‌اند.


تابش با اشاره به سیاست های تازه شورای فیلمنامه کودک، گفت: امیدبخش بودن، دارا بودن فضایی فانتزی و رویاپرداز، شاد و دلنشین بودن برای کودک و خانواده یا نوجوان و خانواده، قهرمان داشتن، همگام بودن با تکنولوژی روز دنیا و موفقیت در اکران از جمله سیاست‌های اجرایی است.

مدیرعامل فارابی در بخش دیگری از سخنان خود درباره سایر شوراهای فیلمنامه فارابی نیز گفت: از بدو تاسیس شورای معناگرا تاکنون 8 جلسه برگزار شده. شورای مقاومت 14 جلسه و شورای اقتباس نیز 3 جلسه برگزار کرده‌اند. همچنین شورای اجتماعی نیز از بدو تاسیس تاکنون بیش از پنج جلسه داشته است.

 

او همچنین از تعامل با حوزه هنری و سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، انجمن سینمای دفاع مقدس برای حمایت از آثاری  خبرداد که واجد سوژه‌های مورد نیاز سینما هستند و در کارگروه‌های تخصصی بنیاد سینمایی فارابی مورد بررسی قرار گرفته اند.

حاشیه ها آغاز می شود

چندی پس از این گزارش، آرام آرام اخباری در رسانه ها منتشر شد که شائبه حضور سینماگران در بخش ممیزی فیلمنامه ها و یا درمیان اعضای شورای تصویب وام را مطرح می کرد؛ تا آن جا که نام برخی فیلمسازان نیز مطرح شد که با واکنش آن ها همراه شد.

در پی انتشار این اخبار، کانون کارگردانان سینمای ایران در بیانیه ای خواستار شفاف سازی بنیاد سینمایی فارابی در خصوص معرفی اعضای شوراهای مشورتی فارابی و شوراهای تصویب و مشارکت شد.

فضای رسانه ای به وجود آمده موجب شد تا معاونت فرهنگی بنیاد فارابی با انتشار بیانیه ای سازوکار حمایتی این نهاد سینمایی را تشریح کند.

حمایت فارابی از فیلم های مستقل و همسو با اهداف فرهنگی جمهوری اسلامی

در این بیانیه درباره اهداف فارابی از حمایت فیلم ها آمده: بنیاد با کمک‌های مادی، فکری و مشاوره‌ای برای تولید فیلم‌های درخور جمهوری اسلامی‌و با تولید مستقل یا مشارکت در تولید فیلم با شرایط حرفه‌ای تلاش می‌کند که در سطوح کمی‌و کیفی سینمای ایران، مدل سازی کند و به هدایت و حمایت از جریان‌های فیلم سازی همسو با اهداف فرهنگی جمهوری اسلامی‌بپردازد.

«حمایت عام» از همه فیلم‌ها در دستور کار بنیاد فارابی نیست

رویکردهای فارابی در دوره تازه، موضوع بخش دیگری از بیانیه بود: راهبرد فارابی در دوران جدید، تکیه و تمرکز بر تولید و ارتقای محتوای فرهنگی است. بنابراین «حمایت عام» از همه فیلم‌ها در دستور کار بنیاد سینمایی فارابی قرار ندارد اما حمایت از فیلم‌هایی با اولویت‌های فرهنگی، از برنامه‌های اصلی بنیاد به شمار می‌رود. این اولویت‌ها بر اساس برنامه جامع سازمان سینمایی و سازوکارهای قانونی سازمان سینمایی تبیین می‌شود. موضوعات و مصادیق اولویت‌های فرهنگی در سینما شامل مواردی است که عموما به منظور ارتقاء و توسعه برخی گونه‌ها مانند کودک و نوجوان، معناگرا، انقلاب اسلامی، دفاع مقدس، مقاومت و سینمای اجتماعی انجام می‌شود و حمایت فارابی بر این گونه‌ها ، همچنین تقویت «تولید مشترک» و «فن آوری‌های نوین صنعت تصویر» تمرکز دارد.

اما بخش اصلی این بیانیه، همان سازوکار انتخاب فیلم های مورد حمایت بود که البته بعدا بار دیگر چالش برانگیز شد. در این بخش آمده است: بنیاد سینمایی فارابی مرجع رد یا تایید فیلمنامه و ممیزی فیلمنامه‌های سینمایی نیست؛ مرجع رسمی‌ رسیدگی و صدور مجوز ساخت فیلمنامه‌های سینمایی، معاونت ارزشیابی و نظارت بر آثار سینمایی سازمان سینمایی است بنابراین بنیاد فارابی فیلمنامه متقاضیان حمایت را پس از اخذ و ارائه پروانه ساخت، از حیث ظرفیت‌های فرهنگی و سینمایی در شوراهای مشورتی تخصصی بررسی می‌کند.

تصمیم حمایت بر عهده کمیسیون فرهنگی فارابی است

شوراهای تخصصی بنیاد فارابی، از طریق ارائه تحلیل و پیشنهاد، نقش مشورتی ایفا می‌کنند و برای ارتقای متن به فیلمسازان متقاضیِ دریافت حمایت کمک می‌کنند. اعضای شوراها متغیّر هستند و فیلمسازان حرفه ای، فیلمنامه نویسان و نویسندگان سینمایی در این شوراها حضور دارند.

تصمیم گیری در مورد حمایت و میزان و نحوه حمایت‌ها، به عهده کمیسیون فرهنگی و هنری (شورای تولید) بنیاد متشکل از از مدیرعامل، قائم مقام، معاون فرهنگی (دبیر شورا)، معاون بین الملل، کارشناس تولید، خزانه دار و مدیر امور حقوقی بنیاد (بدون حق رای) است. سینماگرانی که متقاضی برخورداری از حمایت‌های بنیاد سینمایی فارابی در تولید فیلمنامه مورد نظر خود هستند، پس از اخذ پروانه‌های ساخت، فیلمنامه‌های خود را برای بررسی به بنیاد ارائه می‌کنند و سپس با توجه به این مهم که فیلمنامه ارائه شده تا چه حد در راستای سیاست‌های کلان سازمان سینمایی و برنامه‌های بنیاد فارابی است، حمایت از اثر ارائه شده به تشخیص کمیسیون فرهنگی و هنری (شورای تولید) مورد تصویب قرار می‌گیرد.

پذیرش پیشنهادات شوراهای تخصصی پیش نیاز دریافت حمایت

اما قسمتی از بیانیه که در واقع پاسخی به ادعای «ممیزی فارابی» بود، تاکید می کرد: کسانی که فیلمنامه خود را برای جلب حمایت به بنیاد سینمایی فارابی می‌دهند مجبور به اعمال پیشنهادات تخصصی کارشناسان نیستند و کسی نمی‌تواند کارگردان و یا تهیه‌کننده‌ای را مجبور کند در فیلمنامه‌اش بازنگری کند. متقاضیان مختارند در صورت تمایل برای جذب حمایت‌ها پیشنهادات شوراها را بپذیرند. بنیاد سینمایی فارابی هم الزامی‌ به پذیرش و حمایت هر فیلمنامه‌ای که دارای مجوزی قانونی است ندارد. بدیهی است فیلمنامه‌هایی مورد حمایت قرار می‌گیرند که در راستای منافع و مصالح ملی و اولویت‌های فرهنگی بنیاد فارابی باشند و اگر فیلمنامه‌ای در این راستا نباشد در محدوده بررسی‌ها قرار نخواهد گرفت.

بیانیه فارابی درباره اهداف، رویکردها و سازوکار حمایتی این نهاد سینمایی منتشر شد اما آن هم نتوانست فضای رسانه ای را راضی کند. به همین خاطر بار دیگر مدیرعامل بنیاد فاربی به میدان آمد و به ارائه توضیحات تکمیلی پرداخت.

رویکرد کلی فارابی تغییر نکرده است

تابش با انتقاد از طرح عنوان «شوراهای ممیزی فارابی» در رسانه ها گفت:  طی ۳۵ سال گذشته همواره شوراهای مشورتی در بنیاد فعال بوده‌اند و هر مدیرعاملی که به این بنیاد آمده است متناسب با اهداف و اولویت‌های اساسنامه بنیاد و یا سلایق فکری و فرهنگی دولت‌ها، کارشناسانی  را اعم از کارگردان، فیلمنامه‌نویس، تهیه‌کننده و غیره در مقام «مشورت» به این شوراها دعوت می‌کرده که امروز هم همین رویه در بنیاد سینمایی فارابی در جریان است با این تفاوت که طی یک سال گذشته و از طریق سایت رسمی بنیاد، نحوه برگزاری و ترکیب افراد حاضر در این شوراها را در چند نوبت به صورت کاملا شفاف اطلاع‌رسانی کرده‌ایم.

این مدیر سینمایی با تاکید بر این که غیر از شوراهای «معناگرا»، «اجتماعی»، «کودک»، «اقتباس» و «مقاومت» هیچ شورای دیگری در بنیاد تشکیل نشده است، گفت: کار تصویب میزان حمایت ها و امضای نهایی بر عهده کمیسیون فرهنگی بنیاد است که پس از اخذ نتایج مشورتی شوراهای دیگر و برمبنای آن مشورت ها، درباره اینکه یک فیلمنامه در چه قالبی می‌تواند از حمایت‌های مالی بنیاد بهره‌مند شود، تصمیم‌گیری می کنند.