خبرگزاری شبستان – گروه قرآن و معارف: اگر توجه بیشتری به خرج دهیم حیات ائمه را در سه دوره می بینیم یعنی دوره ائمه ظاهر را می توان به دو دوره ائمه ظاهر و مستور – یا همان پست پرده – تقسیم بندی کرد. منظور از ائمه مستور یعنی امام غایب نیست اما دسترسی هم به او وجود ندارد. تعبیر مستور را در برابر غیبت به کار می برم. به این معنا که امام ظاهر است اما خودش را برای زمینه سازی دوره غیبت پنهان می کند.
آنچه در ادامه می آید گفتگوی گروه قرآن و معارف خبرگزاری شبستان با حجت الاسلام و المسلمین محمود حیدری آقایی کارشناس تاریخ اسلام درباره مهم ترین اقدامات امام حسن عسکری در دوره حیات پربرکت شان است.
هر یک از معصومین ما در دوره ای زندگی کرده اند که شرایط و اقتضائات آن متفاوت بوده است بنابراین رفتارهای آن امام مختص آن دوره است. اگر بخواهیم به اهم اقدامات امام حسن عسکری (ع) با توجه به دوره ای که در آن زندگی می کنند بپردازیم چه نکاتی برجسته می شود؟
مستحضر هستید که دوره امام حسن عسکری دوره خیلی خاصی است. این دوره را در تاریخ ائمه و شیعه تعبیر می کنند به پایان دوره ظاهری ائمه و آغاز دوره غیبت و در این میان امام حسن عسکری حلقه آخر زنجیره امامانی است که به صورت ظاهری در کنار مردم بودند و بعد از آن دوره غیبت آغاز می شود. اما اگر جسارت به اهل نظر نباشد می خواهم در این جا از اصطلاحی استفاده کنم و این دوره را به سه دوره - به جای دو دوره – تقسیم بندی کنم. اگر توجه بیشتری در این باره به خرج دهیم حیات ائمه را در سه دوره می بینیم یعنی دوره ائمه ظاهر را می توان به دو دوره ائمه ظاهر و مستور – یا همان پست پرده – تقسیم بندی کرد. مظور از ائمه مستور یعنی امام غایب نیست اما دسترسی هم به او وجود ندارد. تعبیر مستور را در برابر غیبت به کار می برم. به این معنا که امام ظاهر است اما خودش را برای زمینه سازی دوره غیبت پنهان می کند.
چرا امام معصوم که البته نظر شما معطوف به امام حسن عسکری است دست به چنین کاری می کند. چرا امام خود را مستور می سازد؟
برای زمینه سازی دوره غیبت. دوره غیبت دوره بسیاری حساسی است آن قدر حساس که به تعبیرامام عسکری (ع) برخی افراد آن را انکار می کنند برخی افراد حیرت زده اند و افرادی هم در این میان تعیین وقت می کنند. خب این رخداد عظیم نیاز به تمهیداتی داشت و امام با حکمت الهی که داشت در حقیقت در حال تربیت شیعه برای هضم این رخداد بزرگ بود این است که حضرت خود را مستور می کنند و رابطه امام با شیعیان به واسطه وکلا صورت می گیرد.
یعنی بحث وکالت در شیعه با امام حسن عسکری شروع می شود؟
بحث وکالت در شیعه از دوره امام جواد و هادی علیهما السلام به عنوان یک سازمان و تشکیلات آغازشود و در دوره امام عسکری علیه السلام به اوج خود می رسد. شما وقتی نگاه می کنید دوره امامت امام عسکری شش سال است و دوره کوتاهی است و نکته این جاست که همین دوره کوتاه در حبس سامرا می گذرد. هم به زندان رفته اند و هم در آن عسکر یا پادگان تحت نظر هستدند و شیعیان به سختی می توانند با حضرت در ارتباط باشند اما نکته اینجاست که حضرت نیز خود را پنهان می کنند و سوال کنندگان را ارجاع به وکلا می دهند و این ارجاع به وکلا کاملا هوشندانه و در جهت ایجاد تمهید برای دوره غیبت است. در واقع در این دوره شیعه کاملا آماده می شود که وارد دوره ای شود که دسترسی به امام ندارد و حضرت اگرچه در دوره امامت ظاهری قرار دارد اما مستور است و وکلا و نمایندگان را پیش می کشند که با شیعیان در ارتباط باشند.
این دوره دوره بسیار مهمی در حیات شیعه است چون عملا زمینه سازی دوره غیبت امام زمان (عج) را صورت می دهد و در این میان اما حسن عسکری شخصا متوجه این امر است. مثلا درباره فعالیت های علمی حضرت آمده است که حضرت به واسطه مکاتبات به سوال های شیعیان در نقاط مختلف پاسخ می دادند. فرض کنید که با مرحوم ابن بابویه پدر شیخ صدوق مکاتبه داشته اند و اگرچه این مکاتبات از یک حیث فعالیت علمی بوده است اما در حقیقت زمینه غیبت و عدم دسترسی ظاهری به امام را هم طرح می کند. حضرت برای این که این قضیه زمینه سازی را در ذهن شیعه تثبیت کند به قول امروزی ها گام هایی برداشتند که مرحله به مرحله این موضوع را پیش ببرند.
منظورتان چه زمینه سازی هایی است؟
مثلا یکی از زمینه سازی ها موضوع ولادت حضرت مهدی (عج) است. امام عسکری در نصوص روایات بشارت به ولادت حضرت مهدی می دهند که او به زودی متولد خواهد شد. این بشارت ذهن شیعه را آماده می کند که دریابند ائمه دوازدگانه کامل می شوند. مثلا در یک نمونه حضرت در زندان هستند و از شخصی می پرسند که تو پسر داری؟ حضرت برایش دعا می کند که خداوند به تو فرزند پسری بدهد وقتی کسی پسر دارد انگار پشت و کمک دارد. بعد آن فرد از حضرت سوال می کند که آقا شما پسر دارید؟ و حضرت می فرماید خداوند به زودی به من پسری خواهد داد. او امام بعد من است و جهانی را که این همه ظلم و جور و بی عدالتی در آن موج می زند پر از عدل و داد خواهد کرد. همه این ها نمونه هایی از بشارت دادن به مولودی است که هنوز متولد نشده است یا در نمونه ای دیگر می بینیم که حضرت بعد از تولد امام مهدی افراد را شاهد ولادت می گیرند. افراد را می آورند تا مولود را و آن ارتباط نسبی پدر و فرزندی بین امام عسکری (ع) و امام مهدی (عج) را ببینند.
چرا امام این کار را می کند و شاهد ولادت می گیرند؟
به دلیل این که آثار بارداری هویدا نبود و ممکن بود که وجود حضرت را انکار کنند. بعد هم می بینیم که حضرت دستور می دهد که خبر ولادت امام موعود را بین شیعه پخش کنند یعنی همان چیزی که عباسیان و اموی ها از آن می ترسیدند چون پیشتر پیامبر (ص) بشارت داده بود به این که آن امام موعود ظهور خواهد کرد. در دوره بعد از تولد امام مهدی (عج) هم می بینیم که امام عسکری (ع) افرادی را به خانه می آوردند و نوزاد را به آن ها نشان می دهد و وقتی از حضرت سوالی پرسیده می شود می گویند سوال خودتان را از آن طفل شیرخواره بپرسید و آن ها با تعجب سوال می پرسند و با تعجب جواب می شنوند. ضمن این که این ملاقات ها هم خاص است و هم عام و حضرت در همین ملاقات ها برای امامت امام موعود زمیه سازی می کنند و افراد را به امام به عنوان مرجع دینی ارجاع می دهند که آن ها پاسخ را از امام دریافت کنند. توجه کنید که امان عسکری (ع) خودش حاضر است اما در عین حال وقتی سوالی از ایشان پرسیده می شود ارجاع می دهد به طفل شیرخواره یا در همان دوره کودکی تا پنج سالگی. در واقع امام تعیین مرجع می کنند که این طفل من امام است.
نظر شما