دیپلماسی حلال؛ وقتی نستله غذای حلال می فروشد !

حلال این روزها نام یک برند یا نشان تجاری است که بر محصولات غذایی درج می شود. حلال فود که توسط کشورهای اسلامی راه اندازی شده، شتاب فراگیر شدن آن به مراتب بیشتر و دامنه آن گسترده تر و پیشروتر از سایر اقدامات کشورهایی است که سالها در دیپلماسی غذایی شروع به فعالیت کرده اند. البته اگر بتوان با مسامحه حلال فود یا همان محصولات غذایی حلال را با قواعد گسترودیپلماسی (gastro diplomacy) در دیپلماسی عمومی سنجید.

گسترو دیپلماسی یا همان دیپلماسی غذا نوعی از دیپلماسی عمومی است که در آن، کشوری برای دستیابی به چهره ای موجه در بین مردم جهان، غذاهای کشور خود را به رخ آنها می کشد و ضمن نفوذ در ذهن(به صورت اقناعی_به واسطه مباحثی مانند مُغذی بودن) و قلب(به صورت ارضایی_به واسطه طبخ عالی) مردم جهان، آنان را به سمت فرهنگ خود جذب می‌کنند.دیپلماسی غذا به بیان دیگر‌، تصرف ذهن و قلب مردم از طریق اشتها و علاقه آن‌ها به غذا است. یک مثل قدیمی در دیپلماسی عمومی آمریکا می‌گوید با شناختن ما، ما را دوست خواهید داشت. اما دیپلماسی غذا شعار دیگری دارد: با چشیدن ما، ما را دوست خواهید داشت.
تفاوت مبنایی دیپلماسی غذا در مدل غربی و مدل دینی یا همان حلال فود، در انتخاب مشتری است. در مدل غربی، انسان مشتری است و به تبع آن اشتها و تنوع طلبی و ذائقه انسانی و نفسانی انسان محور تصمیم گیری ها برای انتخاب غذا است و کشوری که راه دیپلماسی غذا را در دیپلماسی عمومی خود برمی گزیند، صرفا برای وجاهت چهره خود در میان سایر ملت ها تلاش می کند؛ در حالی که در حلال فود، مبتنی بر آیه شریفهان الله اشتری خداوند مشتری است و انتخاب غذا بر اساس شریعت استوار است و البته ذائقه انسانها نیز در مرتبه دوم حایز اهمیت است. در این مسیر مسلمانان در تلاشند که نه صرفا برای دیپلماسی عمومی بلکه برای ترمیم وجهه و افزایش اعتبار خود نزد خداوند و معرفی ظرفیتهای مکتب اسلام به بشریت، از غذای حلال بهره ببرند.
اگرچه غذای حلال عموما به محصولات غذایی که از طریق قوانین شرعی (مثلا ذبح حلال یا گوشت حیوانات حلال گوشت یا نوشیدنی های غیر الکلی) گفته می شود اما از آنجا که حلال ذاتا امری دینی است تنها شامل فرایند تولید محصولات غذایی نمی شود بلکه بدست آوردن آن محصول از مال حلال نیز مقوله ای است که دنیای امروز هنوز ظرفیت درک و سازمان یافته کردن آن را ندارد.
گذشته از تفاوت ذاتی گسترو دیپلماسی و حلال فود؛ برتری دیگر محصولات غذایی حلال در آنجاست که:
اولا اینکه، حلال فود به یک امت چند میلیارد نفری اختصاص دارد نه به یک کشور خاص.
ثانیا، به دلیل پاکیزگی و خوش طعمیِ محصولاتی که عنوان حلال بر آن درج شده، غیر مسلمانان نیز به سمت این محصولات ترغیب شده اند؛ به طوری که مشتریان غیرمسلمان حلال فود بخش کمی نیستند.
سوم اینکه به کمک افزایش تولید سرمایه اقتصادی بسیار بالایی که این برند ایجاد کرده و استقبال روز افزون مصرف کنندگان آن، تولید کنندگان غیرمسلمان نیز به طمع سود بیشتر به تولید محصولات براساس موازین اسلام ترغیب شده اند و خود را موظف به رعایت استانداردهای دینی محصولات حلال می دانند. این امر تا جایی توسعه یافته که شرکت صهیونیستی نستله نیز به تولید کنندگان حلال فود پیوسته است.
لذا علاوه بر جنبه دیپلماسی گونه آن و همچنین ترویج هرچه بیشتر فرهنگ اسلامی، بازار جهانی چند میلیارد دلاری محصولات حلال، محرکی مناسب برای ترویج این گزاره اسلامی و معرفی آن به جهان شده است.
اما نکته واجد اهمیت دیگر این که با وجود اختلافات فقهی در میان مذاهب اسلامی، اختلاف فقهی بسیار اندکی در بحث های مربوط به غذا وجود دارد و در مقوله حلال فود اتفاق نظر و اتحاد خاصی وجود دارد.

در مورد محصولات غذایی حلال
محصولات غذایی حلال اولین بار در کشور مالزی بوجود آمد و در چند سال اخیر این علامت تجاری غذایی بصورت یک علامت جهانی از طرف کشورهای اسلامی به دنیا معرفی شد.
شاید این توقع وجود داشته باشد که کشور ایران به عنوان ام القرای اسلام در تکوین و جهانی شدن این پدیده اسلامی می بایست پیش قدم می شد؛ اما باتوجه به اینکه در ایران مسلمانان تولیدکننده محصولات غذایی هستند، اصل بر حلال بودن آن محصولات می باشد و اعطای نشان حلال برای محصولات صادراتی است که در بازارهای مقصد، به علت وجود تنوع محصولات حلال و غیرحلال، لزوم جداسازی آن محصولات احساس می شود. البته این ابتکار عمل صرفا برای صادرات محصولات می توانست امری بدیع و پسندیده از جانب ایران باشد.
گفتنی است که پس از مطرح شدن این طرح، کشور ایران تلاشهای گسترده ای را در تدوین استانداردها، جامعیت و فراگیری جهانی این محصول به انجام رسانده که این اقدامات، مورد تحسین برخی از علما و مراجع تقلید نیز قرار گرفت.

حوزه های محصولات غذایی حلال
بانک توسعه اسلامی و مرکز تحقیقات و اطلاع رسانی اتاق اسلامی و دیگر موسسات سازمان کنفرانس اسلامی با عزمی جدی مترصد پاسخ به تقاضای بازار جهانی تجارت محصولات حلال، در حوزه هایغذای حلال، داروی حلال، مواد بهداشتی حلال، مواد آرایشی حلال و خدمات حلال از قبیل، بانکداری(بدون ربا)، توریسم و... شده اند.
سایر کالاها و خدمات نیز می توانند زیر مفهوم حلال قرار گیرند، که شامل البسه، لوازم آرایشی، داروها و خدمات مالی هستند. که به نظر می رسد بانکداری اسلامی ضروری ترین حوزه آن باشد.

ورود کشورهای غیر مسلمان به غذای حلال
کشورهای غیرمسلمان نیز علاقه مندی خود را در ورود به تجارت در این محصولات غذایی در حال توسعه نشان داده اند؛ به طوری که در بازارهای اروپا محصولات حلال 15 تا 30 درصد گران تر از سایر محصولات مشابه به فروش می‌رسند؛ اما با توجه به جاذبه این محصولات هرگز از مشتریان حلال فود کاسته نشده است.
بازار محصولات غذایی حلال در اروپا دارای ارزشی معادل با 100 میلیارد دلار تخمین زده شده است که این میزان با حجم بازار جهانی با ارزشی نزدیک به 640 میلیارد دلار هنوز فاصله دارد.
در حال حاضر کشورهایی مانند تایلند، انگلیس و امریکا نیز که دین رسمی آنها اسلام نیست، برای کسب بازار و درآمد به بازار شناسی کشورهای اسلامی و محصولات حلال توجه جدی پیدا کرده اند.
به طوری شرکت صهیونیستی نستله نیز اخیراً فروش فراورده های گوشتی حلال را در فرانسه و برخی کشورهای دیگر شروع کرده است. این شرکت تلاش بیشتر برای تامین نیاز مسلمانان مطابق با انتظارات دینی شان را به عنوان یکی از استراتژی های اقتصادی خود در نظر گرفته است.
همچنین کشورهای فرانسه، بریتانیا و آلمان از بازارهای کلیدی غذاهای حلال در اروپا به شمار می آیند.
نکته پایانی اینکه با توجه به سازگاری قواعد و ادبیات اسلامی با فطرت انسان، پیش بینی می شود که با ورود کشورهای اسلامی به سرمایه گزاری در حوزه ی خدمات حلال و به خصوص بانکداری اسلامی و با زدودن نظام بانکداری موجود مبتنی بر ربا که بر اقتصاد اسلامی سایه سنگینی افکنده، بتوانند همچون غذای حلال تمام عمق تمدن غربی شده ی امروز را درنوردند و شرایط را برای استقرار کامل احکام جهانشمول اسلام مُهیا کند.