برخی مداحی‌ها نه مبتنی بر موسیقی ایرانی است نه فولکلوریک

به گزارش خبرنگار خبرگزاری شبستان، «بهروز وجدانی» امروز(دوشنبه،۱۴ آبان) در نشست تعاملات فرهنگی هنری در موسیقی و مداحی آیین های عاشورایی که در پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات برگزار شد، گفت: همگرایی و وحدت موسیقی و مذهب به نفع موسیقی، مذهب و مردم بوده و مردم توانستند با توجه به این همگرایی فضای روحانی دهه محرم را بهتر درک کنند. موسیقی مذهبی ایران بخشی از موسیقی آیینی ایران است. تمام ادیان در جهان موسیقی آیینی دارند. موسیقی آیینی در بعد شادی و غم نمود می یابد. مداحان هر جا می خواستند نقش موثرتری داشته باشند از شعر و موسیقی استفاده می کردند. در صفویه و قاجار تمام افرادی که نوحه خوانی می کردند از نغمات ردیف دستگاهی استفاده می کردند که با گوش مردم آشنا بود و همچنین قابل فهم بود.

این پژوهشگر حوزه مردم‌شناسی بیان کرد: روضه خوانی، تعزیه، وعظ، خطابه، نوحه خوانی، سینه زنی و زنجیرزنی در محدوده موسیقی آیینی مذهبی قرار می گیرد. این موسیقی ها یا از نغمات نواحی و یا از ردیف دستگاهی ایران برخوردار بودند. در دهه های  اخیر شاهد این هستیم که برخی از موسیقی ها که در مداحی استفاده می شود نه بر بستر موسیقی ردیف دستگاهی ایران و نه بر فولکوریک شکل گرفته است. ایران و اسلام در کنار هم شهد گوارایی به کام مردم می ریزند. در قالب های موسیقی می توان هر نوع شعری ریخت. فرم و محتوای موسیقی باید با هم همخوانی داشته باشد به عنوان مثال آواز شاد را در دشتی کمتر می سازند. انواع شادی و غم ها را در موسیقی ایران می توان دید. متاسفانه با ایجاد انقطاع فرهنگی مشاهده می کنیم برخی از مداحی ها به دل نمی نشیند زیرا در آنها از آهنگ های درجه سه پاپ و رپ استفاده شده است.

وی بیان کرد: در زمان جنگ تحمیلی کویتی پور و آهنگران که اهل غرب کشور بودند با موسیقی بوشهری و دزفولی آهنگ هایی ساختند که دلنشین بود. در حال حاضر افرادی در ترکیه خواننده پاپ هستند و از سلیم موذن زاده اردبیلی در کارهای خود تبعیت می کنند،.آن وقت ما می آییم از این خوانندگان الگو می گیریم .چرا ما نباید از سلیم موذن زاده اردبیلی الگو بگیریم. سلیم موذن زاده به زبان های فارسی، ترکی و عربی از موعظه ها استفاده کرده است. برادرش رحیم موذن زاده، اذانی دارد که در مقایسه همه اذان ها دلنشین تر است حتی افرادی که مسلمان نیستند با گوش دادن به اذان ایشان متاثر می شوند.

وجدانی با بیان اینکه شهادت اوج مقام در اسلام است، عنوان کرد: تولید موسیقی باید به گونه ای باشد که اوج شهادت را نشان دهد. افرادی شهادت را با فضایی موسیقیایی نشان می دهند که شما اوج آن مقام را درک نمی کنید. معمولا موسیقی مذهبی ما با کلام است. وقتی از کلام فاخر استفاده می شود، آهنگ هم باید فاخر باشد. در گذشته موسیقی مذهبی ما همچون بقیه آیین های ما در بستر فرهنگ سنتی ادامه پیدا می کرد و نیاز نداشته از طرف حکومت بررسی  شود. در آن زمان شاعران شناخته شده بودند و شعر ممیزی نمی خواست. ردیف دستگاهی ما نیز شناخته شده بود، .الان می بینیم که کنسرت ها ممیزی می شوند و نیاز به مجوز دارند اما مداحان مجاز هستند هر شعر و آهنگی به نام عاشورا و حضرت سیدالشهدا داشته باشند. زمانی است که باید کار مداحان قبل از اجرا ممیزی شود و برای آنها خطوط قرمز تعریف شود. باید گفته شود اشعار و آهنگ ها در مداحی ها باید زیبنده عاشورا و امام حسین باشد.

این پژوهشگر پویایی را شرط حفظ پدیده ها دانست و افزود: موسیقی آیینی و مذهبی بخشی از فرهنگ سنتی اقوامی هستند که در ایران زندگی می کنند. تمام پدیده های فرهنگی باید پویا باشند. فرهنگ هایی که حفظ شدند‌ پویا بودند در غیر این صورت فنا می شدند. تعزیه ای که الان انجام می شود، تعزیه ای نیست که در دوره ناصرالدین شاه بود. فرهنگ شفاهی برای اینکه باقی بماند باید خود را با شرایط جامعه وفق دهد. بسیاری به خاطر عشق و علاقه به حفظ موسیقی های سنتی در آنها نوآوری ایجاد کردند. نوگرایی مثل پیوند درخت است. باغبان نمی تواند هر درختی را با درخت دیگر پیوند بزند.
 

وی خاطرنشان کرد: نوگرایان ما که در بستر درست و منطقی نوگرایی کردند، کارشان سنت شده است. آهنگ الهه ناز بنان که ساخته شد در آن زمان تصور نمی شد که این ترانه، ترانه غیرمذهبی در حوزه مذهبی استفاده شود. هر بدعتی جای نگرانی ندارد، هر پدیده ای که منطقی باشد، حفظ می شود و بخشی از سنت می شود. اگر فردی بنا باشد در مداحی بدعت کند این بدعت یا در آهنگ است یا در کلام. در مورد آهنگ می توان از گنجینه موسیقیایی ایرانی استفاده کرد زیرا چیزی کم ندارد. در مورد کلام می توان از شعر شاعران کنونی استفاده کرد. استفاده از آهنگ و کلام باید به گونه ای باشد که ترکیب این دو مفهوم نامتناسب را القا نکند.

این پژوهشگر حوزه مردم شناسی با بیان اینکه صدا و سیما و وزارت فرهنگ در مورد موسیقی از نظرات امام خمینی (ره) استفاده می کنند، گفت: امام خمینی (ره) واژه «هر نوع موسیقی» را به کار نبردند. ایشان قایل به تفکیک موسیقی بودند، همان کاری که فارابی کر.، فارابی هم نظر مطلق در مورد موسیقی نداد و نگفت که موسیقی خوب یا بد است. امام خمینی (ره) فرمودند اگر موسیقی این موارد را داشته باشد(که ایشان به آن موارد اشاره فرمودند) درست است. بر این اساس خطوط قرمز در موسیقی مشخص است.

وجدانی اظهار داشت: هر قومی در ایران از ابزاری برای موسیقی استفاده می کند که در منطقه خود رایج باشد. به عنوان مثال در گیلان کرنا ساخته می شود که شکل عصا دارد و به سختی نواخته و حمل و نقل می شود. وقتی صدای آن بلند می شود، مردم می فهمند که باید به فلان منطقه روند تا در جریان خبری قرار گیرند. کرنایی که در فارس و مشهد استفاده می شود مثل کرنای گیلان نیست. طبلی که در نواحی ساخته می شود از پوست گاومیش است. طبل اگر همراه سورنا استفاده شود برای شادی است و اگر به همراه کرنا باشد برای غم است. در هیئات از انواع طبل استفاده می شود. تولیدات داخلی جوابگو نیست و به خاطر حفظ محیط زیست جانوری طبل را وارد می کنند. جنس این طبل ها از طلق است که بر اثر سرما و گرما صدایشان را از دست نمی دهند و علاوه بر این صدمه ای نیز به محیط زیست جانوری زده نمی شود.