سوره يونس، آيه 61: («وَ ما تَكُونُ في شَأْن وَ ما تَتْلُوا مِنْهُ مِنْ قُرْآن وَ لاتَعْمَلُونَ مِنْ عَمَل إِلاّ كُنّا عَلَيْكُمْ شُهُوداً إِذْ تُفيضُونَ فيهِ).
خداوند متعال براى نشان دادن احاطه علمى خود بر تمام اعمال موجودات و اينكه او از تمام ذرات عالم، در پهنه آسمان و زمين، و جزئيات اعمال بندگان آگاه و باخبر است، مى فرمايد: «در هيچ حالت، انديشه و كار مهمى نمى باشى، و هيچ قسمتى از قرآن را تلاوت نمى كنى، و هيچ عملى را انجام نمى دهيد، مگر اين كه ما شاهد و ناظر بر شما هستيم در آن هنگام كه وارد آن عمل مى شويد»
«شهود» جمع «شاهد»، در اصل به معنى حضور توأم با مشاهده با «چشم» و يا «قلب» و «فكر» است، و تعبير به جمع، اشاره به اين است كه نه تنها خدا، بلكه فرشتگانى كه فرمانبردار او و مراقب اعمال انسان ها هستند نيز، از همه اين كارها با خبر، و شاهد و ناظرند. سپس با تأكيد بيشتر، مسأله آگاهى خدا نسبت به همه چيز را تعقيب كرده مى فرمايد: «كوچك ترين چيز در زمين و آسمان ـ حتى به اندازه سنگينى ذره بى مقدارى ـ از ديدگاه علم پروردگار تو مخفى و پنهان نمى ماند، و نه كوچك تر از اين، و نه بزرگ تر از اين، مگر اين كه همه اينها در لوح محفوظ و كتاب آشكار علم خدا ثبت و ضبط است» (وَ ما يَعْزُبُ عَنْ رَبِّكَ مِنْ مِثْقالِ ذَرَّة فِي الأَرْضِ وَ لا فِي السَّماءِ وَ لا أَصْغَرَ مِنْ ذلِكَ وَ لا أَكْبَرَ إِلاّ في كِتاب مُبين).
خداى متعال در آيه مورد بحث، به هنگام اشاره به وسعت علم پروردگار، روى سه نكته تكيه كرده و فرموده: در هيچ كار و حالى نيستى، و هيچ آيه اى تلاوت نمى كنى، و هيچ عملى انجام نمى دهيد، مگر اين كه ما شاهد و ناظر بر شما هستيم. اين تعبيرات سه گانه، در واقع اشاره به «افكار»، «گفتار» و «اعمال» انسان ها است، يعنى: خداوند همان گونه كه اعمال ما را مى بيند، و سخنان ما را مى شنود، از افكار و نيّات ما آگاه و با خبر است، و چيزى از اينها از محيط علم پروردگار بيرون نيست. بدون شك، نيّات و حالات روحى، در مرحله نخست قرار دارد، گفتار پشت سر آن است، و كردار و عمل به دنبال آن، و لذا در آيه نيز، به همين ترتيب ذكر شده است.
همچنين در اين آيه، درس بزرگى براى همه مسلمانان بيان شده. درسى كه مى تواند آنها را در مسير حق به راه اندازد، و از كج روى ها و انحرافات باز دارد. درسى كه توجه به آن جامعه اى صالح و پاك مى سازد، و آن اين كه به اين حقيقت توجه داشته باشيم: هر گامى بر مى داريم، هر سخنى كه مى گوئيم، و هر انديشه اى كه در سر مى پرورانيم، و به هر سو نگاه مى كنيم، و در هر حالى هستيم، نه تنها ذات پاك خدا، بلكه فرشتگان او نيز مراقب ما هستند، و با تمام توجه ما را مى نگرند. كوچك ترين حركتى در پهنه آسمان و زمين، از ديدگاه علم او مخفى و پنهان نمى ماند، نه تنها مخفى نمى ماند، كه همه آنها در آن لوحى كه محفوظ است، ثبت مى شود. و اشتباه، غلط و دگرگونى در آن راه ندارد، در صفحه علم بى پايان خدا، در انديشه فرشتگان مقرّبين و نويسندگان اعمال آدميان، در پرونده ما و در نامه اعمال همه ما ثبت مى گردد.
بى جهت نيست كه امام صادق(عليه السلام) مى فرمايد: «پيامبر اسلام(صلى الله عليه وآله) هر زمان اين آيه را تلاوت مى كرد، شديداً گريه مى نمود» (كانَ رَسُولُ اللّهِ إِذا قَرَأَ هذِهِ الآيَةُ بَكى بُكاءً شَدِيداً). جائى كه پيامبر(صلى الله عليه وآله)با آن همه اخلاص و بندگى، و آن همه خدمت به خلق و عبادت خالق، از كار خود در برابر علم خدا ترسان باشد، حال ما و ديگران معلوم است.
منبع:
تفسير نمونه، جلد8، صفحه 404.
نظر شما