«حسین شهرستانی» در پاسخ به این پرسش که «چرا با وجود غنای ادبیات ما، در ساخت فیلم و سریال ها اقتباس ادبی کم است؟»، به خبرنگار فرهنگی خبرگزاری شبستان گفت: کارهای اقتباسی در ایران صورت می گیرد اما حجم زیادی نداشته است. ادبیات داستانی معاصر که رمان است فرم ادبی ویژه و مخصوص خود را دارد. رمان معاصر ماهیت متمایزی از داستان سنتی دارد. رمان به خاطر فرم ویژه اش در طول تاریخ غربی بسیار مورد اقتباس قرار گرفته است رمان در غرب در پیوستار تاریخی نسبت به فرم های ادبی پیش از خودش شکل گرفته است. همین مساله باعث شده که اقتباس غربیان از رمان بیشتر از اقتباس ما از ادبیات کهن ما باشد.
این شاهنامه‌پژوه و استاد دانشگاه با بیان اینکه رمان را در ایران نداشتیم و با آن مانوس نبودیم، عنوان کرد: در ایران رمان وارداتی است و از دل سنت تاریخی ما بیرون نیامده است، به خاطر این بعد و شکافی که بین فرم زبانی رمان و فرم زبانی ادبیات کهن ما وجود دارد این فاصله که باید توسط اقتباس پر شود، سخت بوده است. باید کار بزرگی رخ دهد که فرم جدید ادبیات نمایشی و داستانی، رمان و هنرهای نمایشی ارتباط و هم سخنی کند با ادبیات کهن ما.
دکتر شهرستانی با اشاره به اینکه رمان در غرب از درون سنت به وجود آمده است، بیان کرد: سنت جدید و فرم جدید از دل سنت کهن برخاسته برای همین گسست رخ نداده و در یک خط تاریخی این اتفاق افتاده است و پیوست حفظ شده است. در ایران چون رمان یک چیز وارداتی است، این فرم جدید با سنت ما فاصله دارد. این فاصله، تاریخی است و مسئله، مسئله ریشه ای است ولی به لحاظ اجتماعی و فرهنگی نیز زمینه هایی دارد.
وی تصریح کرد: مساله مهم این است که ما نسبت به فرهنگ غربی و ادبیات داستان غرب یک مقدار خودباختگی داشتیم یعنی علاوه بر ریشه ساختاری، به لحاظ روحیه ملی هم تا حدود زیادی دچار روحیه خودباختگی فرهنگی بودیم. در واقع ما نسبت به ادبیات کهن مان و بازگشت به ادبیات کهن لکنت داشتیم. گویی یک جور اعتماد به نفس ملی برای بازگشت به ادبیات کهن مان نداشتیم. در عین حال وقت هایی که به ادبیات کهن برگشتیم یک جور موزه داری کردیم.
یک استاد دانشگاه با بیان اینکه ما یک جور تفاخر به میراث گذشته داریم، اظهار داشت: افتخار کردن به گذشتگان که این کاری از پیش نمی برد و گره ای باز نمی کند. تفاخر به میراث گذشته به معنی روزآمدشدن آن ادبیات در قالب نو نیست. این مجموعه موانعی است که باعث شده اقتباس ادبی ما کم باشد. علاوه بر اینها حافظه ما یک مقدار نسبت به گذشته مان و قصه های تاریخی مان کوتاه مدت است. مقداری از تاریخ گذشته و سنت ها را یادمان می رود. این گسست ها مدام رخ می دهد اما آن انباشت تاریخی رخ نمی دهد.
وی در پاسخ به این سوال که آیا برای اقتباس ادبی از شاهنامه در فیلم و سریال باید زبان آن را امروزی کرد و به شکل ادبیات معاصر در آورد به شبستان گفت: باید یک هم زبانی بین ادبیات جدید و ساختار زبانی جدید با ادبیات کهن رخ دهد. این هم زبانی باید رخ دهد. در حقیقت باید یک همزمانی و یک تطبیق دو افق و دو تفکر ایجاد شود. نباید آن زبان شاهنامه فراموش شود و همچنین نباید آن زبان همانطور که هست تکرار شود. این یک کار ژرف و اساسی است. این کار، یک تجربه عمیق است و با جدی گرفتن حوزه ادبیات و قلمرو شعر و هنر ممکن است، رخ دهد.
نظر شما