محمدحسن مقیسه به بهانه ۲۰ مهرماه «روز حافظ» در پاسخ به این پرسش که «مهمترین ویژگی های شخصیتی حافظ که موجب شده اشعارش همواره تازگی داشته باشد چیست» به خبرنگار فرهنگی خبرگزاری شبستان،گفت: نخستین و مهمترین وجه امتیاز حافظ تسلط و آشنایی او با قرآن و احادیث اسلامی است. در عصری که حافظ می زیسته حفظ قرآن همچون روزگار فعلی یک فضیلت محسوب می شده و حافظ به کسی گفته می شده که تمام قرآن و بعضا بسیاری از روایات را حفظ بوده است.
این استاد دانشگاه و نویسنده ادامه داد: رجحان حافظ در این بخش فقط این نیست که او قرآن را در سینه داشته است، بلکه به تمام صور و اشکال خوانش آن که در 14 روش ارایه می شده کاملا چیرگی داشته است. همانطور که گفته است:
عشقت رسد به فریاد ار خود به سان حافظ / قرآن ز بر بخوانی در چهارده روایت
و البته اشاراتی از این دست که نشان میدهد حافظ، سراینده غزل های ناب ما با قرآن قرابتی فراوان داشته در دیوانش کم نیست:
ندیدم خوشتر از شعر تو حافظ / به قرآنی که اندر سینه داری
وی دومین ویژگی حافظ را اسطوره سازی دانست و افزود: حافظ شخصیتی است که عوالم، احوال و اشخاصی را برای ما آفریده است که نه واقعی هستند و نه غیرواقعی بلکه فراواقعی هستند، همانطور که اسطوره نمادی از واقعیت و فراواقعیت است. حافظ آنچه را در زندگی وجود داشته و در فرهنگ و چشم او بزرگ بوده است با چیزهای دیگر درآمیخت. حافظ ترکیباتی نو به دست داده که در مرز واقعیت و فراواقعیت هستند. مثلا می گوید پیر میخانه که جمعی است از پیر طریقت و پیر می فروش یا می گوید دیر مغان که جمع آمده و ترکیبی از خانقاه و خرابات که هر یک در عرفان جایگاهی دارند. به نظرم حافظ با ترکیب جدید، شان و مقام بالاتری به آنها داده است به خاطر همین امتیازات و نیز آتشی که در سینه داشته عزیز و مورد توجه بوده است:
از آن به دیر مغانم عزیز می دارند / که آتشی که نمیرد همیشه در دل ماست
مقیسه با اشاره به اینکه حافظ نسبت به آسیب های اجتماعی، دینی و اخلاقی بی تفاوت نبوده است، عنوان کرد: حافظ روحیه ستیزه و مبارزه جویی داشته است و با ناملایمات روزگارش که مسبب آن برخی سرشناسان بوده اند، به مبارزه برخاسته است، همین که می سراید:
حافظا می خور و رندی کن و خوش باش ولی / دام تزویر مکن چون دگران قرآن را
مشخص است که حافظ به چه کسانی اعتراض داشته است. به همین طریق او به شدت از ریاکاری گریزان و متنفر بوده است.
اگرچه بر واعظ شهر این سخن آسان نشود / تا ریا ورزد و سالوس مسلمان نشود
این پژوهشگر و نویسنده خاطرنشان کرد: چهارمین خوی و خصلت حافظ و به خصوص هنرش همان شعر نابش است. این ویژگی انحصاری است که همگان از پیر و جوان، زاهد و عارف و عامی به دیوانش در طول تاریخ و حتی تا روزگار ما روی خوش نشان داده اند و از آن استقبال کرده اند. آیا شما تا به حال هیچ فکر کرده اید که چرا ما با دیوان حافظ فال می گیریم مخصوصا در شب یلدا و این افتخار نصیب شاعران دیگر حتی شاعران بزرگی همچون سعدی، سنایی، مولوی و نظامی نمی شود؟ این ویژگی خصلتی نیست که کسی به زور به مردم داده باشد چرا که زمینی ها به او لسان الغیب می گویند و آسمانی ها شعرش را از بر می کنند.
صبحدم از اشک می آمد خروشی عقل گفت / قدسیان گویی که شعر حافظ از برمی کنند
نظر شما