به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری شبستان، جلال الدین محمد بلخی معروف به مولانا در ششم ربیع الاول در بلخ دیده به جهان گشود. وی از مشهورترین شاعران ایرانی است که دیدگاه ، افکار و اشعارش در جهان اشاعه یافت. این اشاعه در هندوستان بارزتر بود زیرا در آنجا از سال 1206زبان اداری فارسی بود. در تمام کتابهایی که در سند و پنجاب به چاپ می رسید تاثیراتی از مثنوی مولوی دیده می شد و حتی این تاثیر را می توان در آثار اقبال لاهوری دید. اقبال، مولانا را پدر روحانی خود می دانست. شرح و تقسیر مثنوی ابتدا در ترکیه آغار شد و شاعران و نویسندگان ترک همچون طارق یحیی، گول پینارلی و نظیم حکمت از مولانا تاثیر گرفتند.
در غرب مولوی پژوهی تقریبا از قرن نوزدهم آغاز شد. رد هاوس، ویلسون و وینفیلد از نخستین افرادی بودند که مثنوی را ترجمه کردند.نیکسون، خاور شناس و اسلام شناس انگلیسی در قرن بیستم گزیده ای از دیوان شمس را ترجمه کرد و سپس به پژوهش درباره مثنوی پرداخت. وی مثنوی را در سه جلد به فارسی و سپس به انگلیسی چاپ کرد و دوجلد نیز تفسیر نوشت. اقدام وی نقطه عطف مثنوی پژوهی در غرب بود. آربری، شاگرد نیکسون گزیده ای از رباعیات دیوان شمس و فیه ما فیه و داستان هایی از مثنوی را ترجمه کرد. ویلیام ساروت، مدیر انتشارات آکسفورد با اعتقاد بر اینکه سروده‌ها، اندیشه‌ها و تفکرات فلسفی مولانا، او را به عنوان اسطوره آزاداندیشی در ادبیات جهان، جاودانه و ماندگار ساخته، اذعان داشته است «پس از گذشت قرن‌ها هنوز هم سروده‌های دلنشین، جذاب و تاثیرگذار مولانا، نزد شاعران روشنفکر غرب و اروپا زمزمه می‌شود. سروده‌هایی که به سبب چیرگی و تسلط وی بر ادبیات، عرفان، اخلاق، معنویت و فلسفه، هرگز طراوت و تازگی خود را از دست نمی‌دهند. بی تردید نمی‌توان نقش و تاثیر مولانای پارسی زبان را در جهان علم، فلسفه و ادبیات نادیده پنداشت ».
در آمریکا نیز پروفسورهایی مانند جیمز موریس، آلن ویلیامز، رابرت بلای، کولمن بارکس، ویلیام چیتیک و هلمینسلی آثار مولانا را ترجمه کردند. رابرت بلای، شاعر و نویسنده آمریکایی که مولانا را به کلمن بارکس معرفی کرد، معتقد است« مولانا در جهان اسلام به همان اندازه محبوب، مشهور و یگانه است که «ویلیام شکسپیر» در جهان ادبیات انگلیسی. بی تردید هر خواننده غربی با خواندن سروده‌های وی شیفته حلاوت، عمق اندیشه سرشار از عرفان و معنویت مولانا می‌شود». ترجمه مثنوی توسط کلمن باکس، شاعر آمریکایی یکی ازپرفروش کتابهای ده سال اخیر آمریکا شد. ویتری و مه یروویچ نیز در فرانسه فیه ما فیه و مکتوبات را ترجمه و منتشر کردند. پورگشتال، هانس ماینکه ، هلموت ریتر ، فریتس مایر و آن ماری میشل از جمله مولوی پژوهان آلمانی بودند.
معروف ترین مولوی پژوهان غرب آن ماری شیمل و پروفسور ویلیام چیتیک بودند. مسلما بدون شناخت عرفان اسلامی نمی توان آثار و اندیشه های مولانا را تجزیه و تحلیل کرد.جنبه معنوی مولانا برای پروفسور چیتیک حائز اهمیت بود. پروفسور چیتیک فلسفه اسلامی را در ایران در محضر اساتیدی چون پروفسور نصر، علامه طباطبایی و استاد سید جلال آشتیانی آموخت و به همین آشنایی با فلسفه اسلامی جایگاه خاصی نسبت به سایر مولوی پژوهان در غرب دارد. پروفسور چیتیک عرفان را قلب اسلام دانسته و گفته است« وقتي در آمريكا از مولانا صحبت مي‌شود سخن از اشعاري به ميان مي‌آيد كه معنويتي بي‌ريشه و اصول است و هر كس مي‌تواند با آن سرو كار داشته باشد؛ بدون اينكه ايمان و مذهبي داشته باشد، كه اين از نظر مردم آمريكا خوب است اما پيام مولانا چيز ديگري بوده و اين است كه انسان در خطر بزرگي قرار دارد كه آن فراموشي از خداست. مولانا راه حل اين موضوع و پيدا كردن خدا در زندگي را متابعت از پيامبران دانسته، براي رسيدن به هدايت و سعادت عنوان مي‌كند. در حالي كه انسان امروز از هوي و هوس خود پيروي مي‌كند نه از خدا».
آنه ماری شیمل از 17 سالگی شروع به یادگیری زبان و ادبیات عرب و علوم اسلامی در دانشگاه برلین کرد. وی دکترای خود را با رساله عشق عرفانی در اسلام دریافت کرد. شیمل به عنوان اسلام شناس ، مولوی شناس و خاور شناس آلمانی که آثاری همچون نوای نی، زبان تصاویر مولانا، گزیده اشعار مولانا، پروانه و شمع، و خوشنویسی در عالم اسلامی را در کارنامه خود دارد، بیشتر به جنبه های زیبایی شناسی، معنوی و انسان شناسی آثار مولانا توجه داشته است.شیمل از مولانا به عنوان یک مفسر قرآنى نام برده و گفته بود«او داراى زیباترین تفكرات فلسفى و دینى است اما اینكه وى چگونه این تفكرات را به زبان مى آورد به نظر من مهم ترین و اصلى ترین نكته است .فكر مى كنم كه وى بهترین مثال و تعبیر و نماینده براى سوره 41 آیه 53 از قرآن مى باشد. جایى كه خداوند مى فرماید" ما به شما آیات و نشانه هاى خویش را نشان دادیم ، در افق و در روح شما". این بدین معنى است كه هر چه انسان در این جهان مشاهده مى كند، تماما نشانه هاى وجود خداوند است . همان طورى كه در مثل قدیمى عرب داریم " در هر كس نشانه اى وجود دارد كه نشان دهنده آن است كه او یك وجود است" ».
مولانا شاعری جهانی است که در ایران آنچنان که باید و شاید شناخته شده نیست. ترجمه آثار مولانا به زبانهای مختلف و استقبال مردم و اندیشمندان نقاط مختلف جهان از وی نشان می دهد که مولانا روانشناس و جامعه شناس نیز بوده است. مهدیه قمشه ای علت استقبال از اشعار مولانا در آن سوی مرزها را این می دانست که« مولانا طبیب روحانی است. همان قدر که ما انسان ها به طبیب جسم نیاز داریم به طبیب روح هم نیاز داریم».اشعار مولانا به زبانهای مختلف ترجمه می شود و جا دارد که این این ترجمه ها از نظر کمی و کیفی فراتر رود.
نظر شما