خبرگزاری شبستان – سرویس قرآن و معارف: از زمان شهادت امام حسين ـ عليه السلام ـ و ياران باوفايش در دهم محرم سال 61 قمری تاکنون عشق و ارادت شيعيان روز به روز گسترش يافته و عمق بيشتري پيدا کرده است. امروزه شيعيان در سر تا سر عالم براي سيد الشهداء و ياران فداکارش عزاداري مي کنند و هر گروه و دسته اي با سلايق مختلف و روش هاي گوناگون به آن امام همام ابراز ارادت مي نمايند. به قول مولوي: هر کسي را اصطلاحي داده ام / هر کسي را سيرتي بنهاده ام.
بنابراين، انواع و اقسام مختلفي از عزاداري ها و ابراز ارادت ها به سيد الشهداء ـ عليه السلام ـ و ياران با وفايش صورت مي گيرد که از جمله آن ها مي توان به روضه خواني و نوحه خواني و مداحي اشاره کرد. در بين روضه خوان ها و مداحان عصمت و طهارت نيز سبک خاصي وجود ندارد و ممکن است هر روضه خوان و يا مداحي سبک خاصي براي خود داشته باشد. لذا چنين نيست که مثلا تمام روضه خوان ها و يا تمام مدّاحان در اوّل محرم، فلان روضه را بخوانند، امّا با اين وجود مي توان گفت که معمولا مدّاحان و روضه خوانان به ترتيب زير عمل مي کنند:
1. در شب اوّل محرم، روضه حضرت مسلم ـ عليه السلام ـ را مي خوانند حضرت مسلم ـ عليه السلام ـ فرزند عقيل بن ابي طالب ـ عليه السلام ـ مي باشد. اولین شهید از خاندان امام پسر عمو وداماد امام (شوهر خواهر)
مادرش عليّه کنيزي بود که عقيل آن را در شام به چهل هزار درهم خريد. همسر حضرت مسلم ـ عليه السلام ـ رقيه دختر امير المؤمنين ـ عليه السلام ـ بود.
وي از اجلّه بني هاشم و متصف به عقل و خرد و دانش و شجاعت بوده است که امام حسين ـ عليه السلام ـ او را به لقب ثقه (مورد اعتماد) ملقب نمود. حضرت مسلم ـ عليه السلام ـ از طرف امام حسين ـ عليه السلام ـ مأموريت يافت تا به کوفه برود و اوضاع آن شهر را به امام گزارش نمايد و سرانجام در آن جا به شهادت رسيد.
2. در شب دوم محرّم، روضه طفلان مسلم خوانده مي شود.
حضرت مسلم ـ عليه السلام ـ به همراه خودش به کوفه، کودکانش محمد و ابراهيم (کمتر از ده سال داشتند) را نيز آورده بود. سرانجام بعد از شهادت حضرت مسلم ـ عليه السلام ـ اين دو کودک نيز توسط عمّال ابن زياد با وضع دلخراشي به شهادت رسيدند. در بعضي شهرها خواندن روضه ورود به کربلا در شب دوم مرسوم است.
3. در شب سوم محرم، روضه حضرت حر ـ عليه السلام ـ خوانده مي شود. البته بعضي در شب اول سال روضه حرّ مي خوانند.به جهت توبه ای که حر داشت وبرگشتی که از طاغوتیان به ملکوتیان نمود.
حضرت حر ـ عليه السلام ـ از بزرگان و رؤساي کوفه به شمار مي رفت، از همين رو ابن زياد او را به فرماندهي سپاهي که بالغ بر هزار سوار بود، نصب کرد و براي بستن راه بر حضرت امام حسين ـ عليه السلام ـ مأموريت داد. امّا سرانجام در روز عاشورا، از لشکر کفر جدا شد و توبه کرد و به لشکر امام حسين ـ عليه السلام ـ پيوست و شربت شهادت نوشيد.
4. در شب چهارم محرم، روضه حضرت رقيه ـ عليه السلام ـ خوانده مي شود.
حضرت امام حسين ـ عليه السلام ـ دختر کوچک و سه ساله اي به نام رقيه (ع) داشت. اين دختر نيز به همراه ساير اسرا به شام آمده بود، امّا از فراق پدرش شب و روز گريه مي کرد. تا اين که شبي پدرش را در خواب ديد، وقتي که از خواب بيدار شد، گفت: پدرم را بياوريد، نور چشمم را مي خواهم» تا اين که خبر بي تابي رقيه ـ عليه السلام ـ به يزيد رسيد. آن ملعون دستور داد تا سر پدرش را براي او ببرند.
وقتي که سر امام حسين ـ عليه السلام ـ را به حضرت رقيه ـ عليه السلام ـ آوردند، بي تابي رقيه شديد شد و آن قدر گريست تا اين که از دنيا رفت و در همان خرابه شام دفن شد. در شهرهايي مثل تهران در شب چهارم براي حضرت رقیه ـ سلام الله عليها ـ عزاداري مي کنند.
5. در شب پنجم محرم، روضه فرزندان حضرت زينب ـ سلام الله عليها ـ خوانده مي شود.
در روز عاشورا دو تن از فرزندان حضرت زينب ـ سلام الله عليها ـ به نام هاي عون و محمد، پس از نبردي جانانه شربت شهادت نوشيدند. پدر اين دو عبدالله بن جعفر نام داشت. بعضي نيز در اين شب روضه عبدالله بن حسن ـ عليه السلام ـ را مي خوانند.
6. در شب ششم ماه محرم، روضه حضرت علي اصغر ـ عليه السلام ـ خوانده مي شود.
مشهور است که علي اصغر ـ عليه السلام ـ ، شش ماهه بود. مادرش حضرت رباب دختر امرء القيس است. علي اصغر ـ عليه السلام ـ با حضرت سکينه از جانب مادر نيز برادر و خواهر بودند. خلاصه اين که حضرت ابي عبدالله ـ عليه السلام ـ در روز عاشورا او را به مقابل لشکر دشمن برد و از آن ها براي اين طفل 6 ماهه طلب آب کرد، تا اين که به اشاره عمر سعد، حرملة بن کاهل اسدي، گلوي او را مورد هدف تير قرار داد و او را شهيد ساخت.
7. در شب هفتم محرم، روضه حضرت قاسم ـ عليه السلام ـ خوانده مي شود.
حضرت قاسم بن حسن (ع) نوجواني بود که هنوز به حد بلوغ نرسيده بود. شب عاشورا امام حسين ـ عليه السلام ـ به اصحاب فرمود: فردا همه شما کشته خواهيد شد. حضرت قاسم ـ عليه السلام ـ نزد عمويش ابي عبدالله ـ عليه السلام ـ آمد و عرض کرد: عموجان! من هم کشته مي شوم؟
امام ـ عليه السلام ـ فرمود: مرگ در نظر تو چگونه است؟
حضرت قاسم ـ عليه السلام ـ : از عسل شيرين تر است.
امام ـ عليه السلام ـ : تو بعد از بلاي عظيم کشته مي شوي و....
روز عاشورا حضرت قاسم ـ عليه السلام ـ مردانه جنگيد تا اين که شربت شهادت نوشيد. در بعضي مناطق در شب هفتم و هشتم به ترتيب روضه حضرت قاسم ـ عليه السلام ـ و حضرت علي اصغر ـ عليه السلام ـ خوانده مي شود. ؛ تناسب این روز یا شب نیز به جهت گفتگویی است که بین قاسم نوجوان وعمویش گذشت وقاسم مرگ در راه حق را شیرین تر از عسل نامید .
8. در شب هشتم محرم، روضه حضرت علي اکبر ـ عليه السلام ـ خوانده مي شود.
حضرت علي اکبر ـ عليه السلام ـ نخستين نفر از بني هاشم بود که به ميدان جنگ رفت.
او 19 سال يا 18 سال يا 25 سال يا 27 سال داشت، نزد پدر بزرگوارش آمد و اجازه خواست و به ميدان شتافت. سرانجام از شهد شيرين شهادت سيراب شد.
9. در شب نهم عاشورا، روضه حضرت عباس ـ عليه السلام ـ خوانده مي شود. چون در این روز یاشب امان نامه ای از طرف شمر به عباس و برادران رسید که آن حضرت وفا و اخلاص وعشق خود به مولایش را به نمایش گذاشت و پاسخ او را داد.
حضرت عباس ـ عليه السلام ـ فرزند حضرت علي ـ عليه السلام ـ و ام البنين در روز 4 شعبان سال 26ق در مدينه متولد شد. 14 سال داشت که پدرش علي ـ عليه السلام ـ به شهادت رسيد. او در کربلا پرچمدار نيرومند امام حسين ـ عليه السلام ـ و بزرگترين يار آن حضرت بود و در سن 34 سالگي شربت شهادت نوشيد.
10 . در شب دهم محرم، مصائب روز عاشورا و روضه حضرت ابي عبدالله ـ عليه السلام ـ خوانده مي شود.
11- شب یازدهم مرثیه اسارت اهل بیت و وقایع تلخ پس از شهادت از جمله آتش گرفتن خیام و...مورد توجه است که بیشتر به حضرت زینب اختصاص دارد.
اگر چه این تقسیم وترتیب از قدیم به جهاتی مقرر گردیده است ؛ اما نمی توان این ترتیب را مستند به نصوص نمود بلکه به تناسب اقتضائات زمان و قوع حادثه وترتیب شئون شهدا ,وسلیقه اهل منبر مرتب شده است؛
حجت الاسلام و المسلمین امیر علی حسنلو
مدیر گروه تاریخ مرکز مطالعات وپا سخگویی به شبهات حوزه های علمیه
نظر شما