خشکسالی، نبض زندگی خراسان شمالی را کُند می کند/آب، عزیز است غنیمت شمریدش صحبت

خبرگزاری شبستان_ خراسان شمالی؛ بحران آب و خشکسالی از جمله چالش‌ها و مشکلات ناشی از مدیریت ناصحیح، استفاده نادرست از منابع آب و کاهش نزولات آسمانی به ویژه در سال های اخیر در کشور ایران است. ایران هم اکنون در حال تجربه مشکلات جدی آب است. خشکسالی‌های مکرر توأم با برداشت بیش از حد آب‌های سطحی و زیرزمینی از طریق شبکه بزرگی از زیرساخت‌های هیدرولیکی و چاه‌های عمیق، وضعیت آب کشور را به سطح بحرانی رسانده‌است. از نشانه‌های این وضعیت، خشک شدن دریاچه‌ها، سدها، رودخانه‌ها و تالاب‌ها، کاهش سطح آب‌های زیرزمینی، فرونشست زمین، تخریب کیفیت آب، فرسایش خاک و بیابان‌زایی است.

 

فصل تابستان امسال با توجه به کم آبی های اخیر و کاهش ظرفیت بهره برداری از نیروگاه های آبی کشور و همچنین رشد بی سابقه گرما، متاسفانه شرایط خاصی را برای برق رسانی به مردم ایجاد کرد و هر چند با شروع فصل گرما و طی اطلاعیه های مختلف، شرکت توزیع نیروی برق خراسان شمالی از مشترکان تقاضا کرد با صرفه جویی تنها 10 درصدی، کارکنان صنعت برق را در ارائه هرچه بیشتر خدمات و تأمین برق پایدار یاری کنند؛ اما گرما و شدت دمای هوا که بعضا به 40 درجه و شاید بیشتر هم رسید؛ عاملی شد تا هم استانی های ما نتوانند به توصیه های شرکت برق جامه عمل بپوشانند و این شرکت ناچار به اعمال مدیریت اضطراری بار در استان شد.

 

اعمال خاموشی ها هرچند مبتنی بر ارائه و اطلاع رسانی جدول خاموشی ها بود اما مشکلات و نارضایتی هایی را هم دربر داشت که شاید اگر مردم بیشتر صرفه جویی کرده و مصرف انرژی را به درستی مدیریت می کردند؛ شاهد بروز چنین مشکلاتی نبودیم.

 

مهسا درتومی، یکی از کارمندان دولتی بجنورد است که در خصوص قطعی برق می گوید: محل سکونت و محل کار من در دو منطقه با فاصله دوری از هم قرار دارد که قطعی برق در محل کار در بیشتر مواقع، زودتر از زمان اعلام شده و در منزل بیشتر از زمان تعیین شده جدول خاموشی ها اعمال می شد.

 

وی این نکته را متذکر می شود که هرچند در حال حاضر با توجه به کاهش دمای هوا و بعضا مدیریت مصرف، قطعی برق کمتر شده ولی ادامه می دهد: به نظر من، هم مردم و هم مسئولان باید بیش از پیش به وظایف خود واقف باشند و به آن عمل کنند تا شاهد قطعی برق بابرنامه حتی برای ثانیه ای هم نباشیم.

 

 

محمد دیبامهر، یکی دیگر از ساکنان بجنوردی است که در حال حاضر به عنوان پیمانکار ساختمان مشغول به کار است و اظهار می کند: کار ما در ساخت و ساز علاوه بر مصالح، بهره مندی از انرژی آب و برق است که به جرأت می توانم بگویم قطع یک ساعته برق، علاوه بر اتلاف وقت کارگران، برای ما ضرر مالی هم دارد.

 

وی با اشاره به اینکه بیشتر ساخت و سازهای ما در ایام بهار و تابستان رونق دارد، می گوید: اما گرمای هوا از یک سو و قطعی مکرر برق از سوی دیگر، مشکلات فراوانی را برای ما و کارگران به وجود آورده که امیدواریم با خنک شدن دمای هوا، قطعی برق هم کاملا قطع شود.

 

سمیه پاکروان، بانوی خانه داری است که به شدت از قطعی برق کلافه شده و بدون اشاره به محل زندگی خود، دوبار حبس شدگی در آسانسور را متذکر می شود و می گوید: بار اول با کمک آتش نشانی و بار دوم با کمک همسایگان موفق شدم از آسانسور بیرون بیایم.

 

وی می گوید: از آنجایی که من ناراحتی قلبی دارم؛ نمی توانم پله های چهارطبقه را طی کنم تا به منزل برسم از طرفی حبس در آسانسور فشار روحی و قلبی بسیاری به من وارد کرد که تا چندین روز حتی نتوانستم از منزل خارج شوم.

 

شهاب افضلی، یکی از رانندگان آژانس بجنورد است که با گلایه از قطعی برق، با بیان اینکه پس از 10 سال رانندگی بدون تخلف امسال به دلیل قطعی برق و خاموش بودن چراغ راهنمایی، دچار سانحه تصادف شدم، می افزاید: این حادثه هم ضرر مالی برای من داشت و هم از ناحیه دست دچار آسیب دیدگی شدم.

 

وی با اشاره به اینکه با قطع برق و به تبع آن خاموش شدن چراغ های راهنمایی به گونه ای شاهد ترافیک و هرج و مرج هستیم، بروز تصادف و حوادث اینچنینی را اجتناب ناپذیر دانست و از مسئولان راهنمایی و رانندگی خواست حداقل برای رفع این مشکل چاره اندیشی کنند.

 

 

ام البنین رختیانی، تازه عروسی است که به تازگی به خانه بخت رفته و می گوید: با توجه به اینکه تمام وسایل برقی ما نو است اما قطع و وصل شدن برق، متاسفانه یخچال- فریزر ما را از کار انداخته و برای تعمیر آن باید مبلغ زیادی هزینه کنیم.

 

رشد 14 درصدی پیک مصرف برق در خراسان شمالی

مهندس علیرضا صبوری، مدیرعامل شرکت توزیع برق خراسان شمالی با ارائه شمایی کلی از فرایند تولید، انتقال و توزیع برق و همچنین مشخصه های شبکه های توزیع برق خراسان شمالی، می گوید: در حال حاضر طول شبکه توزیع برق استان 11 هزار کیلومتر است و هفت هزار دستگاه ترانس، مسئولیت پایداری شبکه برق استان را بر عهده دارد.

 

وی، وضعیت حال حاضر شبکه توزیع برق استان را پایدار توصیف می کند و با بیان اینکه اگر چه همه ساله با شروع فصل گرما، شاهد افزایش مصرف برق هستیم اما خوشبختانه به دلیل برخورداری استان از نیروگاه سیکل ترکیبی شیروان، تا کنون با مشکل تامین برق مواجه نبوده ایم؛ اجرای برنامه مدیریت اضطراری بار در سال جاری را برنامه ای کشوری و مربوط به اغلب استان ها می داند.

 

مهندس صبوری توضیح می دهد: از آن جایی که شبکه برق، شبکه ای سراسری و به هم پیوسته است، با کاهش تولید برق نیروگاه های آبی در سال جاری، اختلالاتی در زمینه تامین برق نقاط مختلف کشور ایجاد شده و برنامه های مدیریت اضطراری بار نیز به همین دلیل اجرا می شود.

 

مدیرعامل شرکت توزیع برق خراسان شمالی، با اشاره به اینکه در سال جاری شاهد رشد 14 درصدی پیک مصرف برق در استان بوده ایم در حالی که میانگین رشد کشوری پیک 3.2 درصد بوده است، می افزاید: اجرا نشدن مدیریت اضطراری بار، منجر به فروپاشی شبکه برق کشور و خاموشی سراسری 48 ساعته خواهد شد بنابراین با تصمیم وزارت نیرو مقرر شد با اجرای برنامه های مدیریت اضطراری بار و تغییر ساعت کاری ادارات، مانع رخداد این موضوع شویم.

 

وی در خصوص عدم تطابق برنامه های قطع برق با جدول روزانه مدیریت اضطراری بار، اینگونه توضیح می دهد:  تمام تلاش ها برای اجرای منظم این برنامه است اما گاهی حوادثی برای شبکه رخ می دهد که خاموشی های خارج از برنامه ای نیز اتفاق می افتد و متاسفانه برای رخداد خاموشی های بی برنامه، هیچ اقدامی به جز رفع سریع مشکل نمی توانیم انجام دهیم.

 

صبوری، رشد بیش از پیش بینی مصرف برق در برخی روزها را دلیل دیگری بر افزایش زمان قطع برق در این روزها دانست و گفت: این موضوع نیز در موارد مورد نیاز از سوی دیسپاچینگ ملی به صورت آنلاین اعلام می شود و ما ناچار به افزایش زمان خاموشی ها هستیم که البته به ندرت اتفاق می افتد.

 

 

مدیرعامل شرکت توزیع برق خراسان شمالی، از همشهریان درخواست کرد تا در ساعات اعلام شده در جدول، از آسانسور استفاده نکنند چرا که به رغم الزام توقف آسانسور پس از قطع برق در اولین طبقه و باز شدن درب، اما این الزام فنی و ایمنی کمتر رعایت شده و ممکن است شهروندان با قطع برق در آسانسور گرفتار شوند.

 

وی، تامین برق چراغ های راهنمایی و رانندگی از طریق روش های غیر متصل به شبکه سراسری همچون استفاده از پنل خورشیدی برای پیشگیری از هرج و مرج و ترافیک شهری حین قطع برق را راهکاری برای خاموشی چراغ های راهنمایی عنوان کرد.

 

مهندس صبوری در خصوص جبران خسارت آسیب دیدگی به لوازم برقی در جریان این فرایندها را هم اینگونه توضیح داد: قطع و وصل برق به خودی خود منجر به آسیب رساندن به وسایل برقی نمی شود اما اگر متخصصان فن، علت آسیب دیدگی را نوسان ولتاژ تشخیص دهند، این خسارت ها از طریق قراردادهای بیمه ای شرکت، قابل جبران است.

 

به گفته مسئولان شرکت برق اگر از 344 هزار مشترک برق استان در زمان پیک بار تنها معادل 100 وات توان مصرفی خود (معادل مصرف یک لامپ) را نسبت به روزهای گذشته کاهش دهند، استمرار برق پایدار محقق خواهد شد.

 

88 درصد مصرف آب در بخش کشاورزی است

سید ابراهیم علوی، رئیس هیئت مدیره و مدیرعامل شرکت آب منطقه ای خراسان شمالی هم در خصوص بحران آب در گفت و گو با خبرنگار شبستان با بیان این که در حال حاضر دغدغه آب مختص شرکت آب منطقه ای و یا آب و فاضلاب نیست و باید به دغدغه عمومی تبدیل شود، از کاهش 30 درصدی بارندگی نسبت به میانگین بلندمدت خبر می دهد و می گوید: میزان بارندگی امسال 175 میلی متر بوده که نسبت به میانگین بلند مدت کاهش 27 درصدی را نشان می دهد.

 

وی میزان بارندگی در سال آبی 97-96 که تا به امروز محاسبه شده را 175 میلی متر و در سال آبی 96-95 را 183 میلی متر اعلام می کند و با اشاره به اینکه طی دو سال اخیر بارندگی مناسبی نداشته ایم، می افزاید: این آمار در میانگین بلند مدت باید 250 میلی متر باشد.

 

علوی، با بیان اینکه کاهش بارندگی ها سبب شده 80 درصد حجم مخاذن سدها خالی و فقط 20 درصد آب داشته باشد، متذکر می شود: از 6 سد خراسان شمالی به غیر از سد شیرین دره، پنج سد دیگر با کاهش شدید آب مواجه است.

 

رئیس هیئت مدیره و مدیرعامل شرکت آب منطقه ای خراسان شمالی در خصوص حجم آب های زیرزمینی، میزان آن را غیرقابل اندازه گیری اعلام می کند و با بیان اینکه در این بخش میزان مصرف قابل اندازه گیری است، می افزاید: ما تقریبا در سال حدود 530 میلیون مترمکعب مصرف آب های زیرزمینی داریم که در بخش های مختلف مصرف می شود.

 

 

وی با اشاره به اینکه 88 درصد مجموع آب های زیرزمینی و آب های سطحی معادل 965 میلیون مترمکعب در سال در حوزه کشاورزی مصرف می شود، ادامه می دهد: هشت درصد آب مصرفی معادل 89 میلیون مترمکعب در بخش شرب و چهار درصد دیگر معادل 48 میلیون مترمکعب در بخش صنعت استفاده می شود.

 

علوی، میزان مصرف آب های سطحی از رودخانه ها و روان آب ها در سال های نرمال که بارندگی به صورت نرمال است را 850 میلیون مترمکعب برآورد می کند که البته متذکر می شود قطعا با کاهش بارندگی در سال های اخیر، این رقم هم کاهش می یابد.

 

 مدیرعامل شرکت آب منطقه ای خراسان شمالی در خصوص برداشت های غیرمجاز از منابع زیرزمینی هم می گوید: سالانه 30 میلیون مترمکعب برداشت های غیر مجاز صورت می گیرد که با توجه به سه هزارو 800 حلقه چاه غیرمجاز شناسایی شده، طی سال های گذشته هزارو 600 حلقه چاه غیرمجاز مسدود شده و امسال هم انسداد 500 چاه غیرمجاز دیگر در دستور کار قرار دارد.

 

وی از اجرای برنامه «سازگاری با کم آبی» که رویکرد وزارت نیرو است خبر می دهد و بیان می کند: با توجه به خشکسالی های اخیر و با عنایت به ضرورت اجرای برنامه مذکور، طی جلسات مختلفی که با دستگاه های مرتبط برگزار شد، برنامه استانی «سازگاری با کم آبی» تدوین شد که طی آن وظایف هر دستگاه در این حوزه مشخص شد که از جمله می توان به تغییر الگوی کشت، بهره مندی از روش های نوین آبیاری و احداث شهرک های گلخانه ای اشاره کرد.

 

علوی، نقش مردم در مدیریت مصرف آب را بسیار حائز اهمیت دانست و با اشاره به اینکه 80 درصد مردم نسبت به اهمیت آب و ضرورت صرفه جویی آن واقف هستند، اظهارامیدواری کرد این جمعیت کثیر بتوانند 20 درصد باقی افرادی که بعضاً نسبت به مقوله آب بی توجه هستند را آگاه کرده و با فرهنگ امر به معروف و نهی از منکر، آنان را به سمت الگوی صحیح مصرف رهنمون کنند.

 

 

 

سخن آخر...

تغییرات آب و هوایی و خشکسالی‏ ها، کاهش شدید سهم سرانه منابع آب تجدید شونده، برداشت و استحصال بی رویه آب از منابع زیرزمینی و وجود اضافه برداشت، بهره‌وری پایین در مصرف آب کشاورزی، شرب و صنعت، وجود آلاینده‌های روزافزون و فاضلاب‌ها و افزایش روند آلودگی منابع آب استان، غفلت نسبی از منابع آب غیرمتعارف، ساختار نامناسب و غیرمتوازن اقتصاد بنگاهداری در بخش آب و افزایش قیمت تمام‌شده طرح‌های آب در استان و فاصله زیاد بین هزینه تمام‌شده و قیمت فروش آب به مصرف‌کنندگان از جمله مهم ترین تنگناها و چالش های منابع آب استان است.

 

همچنین اتکای زیاد بخش به منابع مالی دولتی و عدم تنوع در تأمین منابع مالی برای اجرای طرح‌ها، و نیاز به زمینه سازی مناسب برای ایجاد انگیزه و جذابیت‌ برای توسعه مشارکت بخش خصوصی، پایین بودن شاخص برخورداری جمعیت روستایی از آب آشامیدنی بهداشتی و کمبود آب برای آبرسانی به روستاها، نیاز به افزایش سهم مردم و ذینفعان در مدیریت منابع آب و ایجاد مدیریت مشارکتی آب با رویکرد حوزه‌ای و نگرش یکپارچه‌ با رعایت ملاحظات آمایش سرزمین، رقابت بین‌بخشی در تقاضاهای فزاینده آب، عدم تعادل در سرمایه‌گذاری و هم‏زمانی دراجرای طرح‏های بالا و پائین دستی آب و خاک از دیگر مسائل مهم در حوزه مدیریت منابع آب به شمار می رود.

 

با توجه به مباحث ذکر شده، سند راهبردی بخش آب استان در برنامه ششم توسعه اهداف کلی و راهبردهایی دارد که تحقق آن نیازمند کاهش نسبت حجم آب مصرفی کل استان به حجم منابع آب تجدیدشونده براساس آب قابل برنامه‌ریزی مصوب شورای برنامه‌ریزی آب، درنظر گرفتن منابع آب به عنوان محور آمایش سرزمین در استان و هدایت فعالیت‌های اقتصادی بر مبنای ظرفیت منابع آبی حوضه‌ها، استعلام از وزارت نیرو قبل از اخذ سایر مجوزها و اقدام به سرمایه‌گذاری، غربال و اولویت‌بندی پروژه‌های پیوست بودجه براساس آب قابل برنامه‌ریزی و اهداف طرح، همکاری و هماهنگی در دستگاههای استان در جهت اعمال قوانین و استقرار حکمرانی خوب و مؤثر آب در استان و اصلاح ساختار اقتصادی آب و زمینه‌سازی برای اخذ قیمت‌تمام‌شده از تمام مصارف با رعایت ملاحظات اجتماعی تا پایان برنامه است.

 

همچنین محور قرار گرفتن حوضه‌های آبریز برای تصمیم‌گیری در زمینه مدیریت منابع آب و تشکیل شورای هماهنگی مدیریت منابع آب حوضه آبریز جهت مشارکت ذینفعان در فرآیند مدیریت حوضه، تأمین آب زیست‌بوم‌های حساس و تعیین نیاز زیست‌محیطی پیکره‌های آبی، ایجاد هماهنگی‌های لازم بین دستگاه های استانی قوای سه‌گانه برای انسداد چاه‌های غیرمجاز و انجام اقدامات عملیاتی در این زمینه، ارتقای بهره‌وری آب بخصوص در بخش کشاورزی با استفاده از تمام سازوکارهای لازم (اقتصادی، اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و ...)، اصلاح الگوی کشت مناطق مختلف باتوجه به اولویت‌ها (با اولویت دشت های پایلوت)، توسعه فعالیت‌های اقتصادی غیر‌آب‌بر و توجه به ایجاد اشتغال از این طریق، الزام به ممنوعیت کاشت محصولات تولیدی در فضای باز با قابلیت انتقال به فضای گلخانه‌ای و توسعه کشت در محیط‌های کنترل‌شده و جلوگیری از تبخیر و تحویل حجمی آب براساس سند ملی الگوی بهینه مصرف بروز‌شده در زمان و مکان مورد تقاضا به تشکل‌های آب‌بران به منظور تقویت مدیریت‌های محلی آب و تأمین اعتبارات لازم برای این امر از راهکارها و سیاست های سند راهبری بخش آب در برنامه ششم توسعه است.

 

گزارش از سمیرا نیستانی