آیین های ازدواج در قزوین/ از مراسم دستگیران تا آستانه بوسان

به گزارش خبرگزاری شبستان از قزوین، اول ذی الحجه مصادف با سالروز پیوند آسمانی حضرت علی (ع) و حضرت فاطمه (س)، با عنوان روز ازدواج نامگذاری شده است، ازدواج در دین اسلام از اهمیت بسیاری برخوردار است ولی این مهم این روزها با فاصله گرفتن از دستورات دینی و فرهنگ ایرانی و اسلامی، تحت تأثیر عوامل مختلف قرار گرفته به طوری که شاهد بالا رفتن سن ازدواج هستیم.

به بهانه روز ازدواج در این گزارش به آداب و رسوم مربوط به این سنت حسنه پرداخته ایم، آداب و رسومی که نه تنها مانعی برای ازدواج نبود بلکه حال و هوای خاصی را به این مراسم داده و موجب شده بود تا این مراسم با شکوهی دوچندان برگزار شود.

ازدواج در شهر قزوین همانند اقصا نقاط ایران اسلامی در گذشته با رسم و رسومات خاصی همراه بوده، رسومی که بسیاری از آنها کمرنگ شده و حتی فراموش شده اند.

                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                           پژوهشگر فرهنگ عامه و عضو انجمن فرهنگ قزوین (افق) در گفتگو با خبرنگار شبستان در قزوین در خصوص آیین های ازدواج بیان کرد: مراسم ازدواج در قزوین با رسوماتی همراه بوده به طوری که در ابتدای امر ازدواج برای بحث خواستگاری، چند نفر از خانم های تا حدودی مسن و از اقوام داماد در محل دختری مناسب با داماد انتخاب می کردند و سپس به همراه مادر یا خواهر داماد به خواستگاری می رفتند.

علی اصغر گمرک چی افزود: قزوینی ها به این خواستگاری «عروس بینی» می گفتند که در این خواستگاری از کسانی که در خانواده دختر حضور می یافتند تنها با آب خوردن پذیرایی می شد زیرا معتقد بودند هیچ مناسبتی وجود ندارد پذیرایی به شکل دیگری صورت گیرد و سپس اگر این دختر مورد پسند خانواده پسر واقع می شد، در نوبت بعدی به همراه اقوام در خانه دختر حضور پیدا می کردند و بحث های اولیه انجام می شد.

وی عنوان کرد: در نوبت سوم پسر هم همراه خانواده و اقوام در خانه دختر حضور پیدا می کرد ولی دختر و پسر یکدیگر را ملاقات نمی کردند و سپس مراسم بله برون برگزار شده و زمان عقد و عروسی و میزان مهریه را تعیین می کردند.

پژوهشگر فرهنگ عامه و عضو انجمن فرهنگ قزوین (افق)  توضیح داد: در این مرحله اگر به توافق می رسیدند مراسم «دستگیران» و یا به اصطلاح امروزی نامزدی برگزار می شد که در مراسم دستگیران که مراسمی زنانه بوده، مادر داماد انگشتری را در دست عروس کرده و در واقع این دختر را برای پسرشان نشان می کردند و بعد از مراسم نامزدی، مراسم عقد برگزار می شد.

وی اعلام کرد: قزوینی ها معتقد بودند در سفره عقد ظروفی که می چینند باید یک دست کامل باشد و ناقص و رنگ های مختلف نباشد و در این مراسم عروس و داماد به جای عسلی که امروزه مرسوم است، شیرینی به هم تعارف می کردند که توسط مادر عروس پخته شده بود و در آن گیاهی به نام مهرگیاه ریخته شده بود و معتقد بودند با خوردن این شیرینی مهر و محبت در زندگی شان افزون می شود.

گمرک چی خاطر نشان کرد: بعد از قرائت خطبه عقد و محرم شدن عروس و داماد، داماد نزد عروس آمده و دست وی را گرفته و بلند می کرد و همه برای آنها کف زده و نقل به سرشان می پاشیدند و این پیوند را به آنها تبریک می گفتند.

وی با اشاره به مراسم آستانه بوسان گفت: مراسم آستانه بوسان مراسمی ویژه و مختص قزوینی ها است که صبح روز عروسی و قبل از مراسم عروسی انجام می شد؛ بر این اساس بعد از طلوع آفتاب داماد به همراه 2 نفر ساقدوش و چند نفر از بزرگترها به خانه عروس می رفتند و در ابتدای این حضور در مقابل پای داماد گوسفندی قربانی می کردند که داماد هم انعامی را به کسی که گوسفند را قربانی می کرد، می داد و سپس از داماد و همراهانش با چای و شیرینی پذیرایی می شد.

پژوهشگر فرهنگ عامه و عضو انجمن فرهنگ قزوین (افق) گفت: بعد از دقایقی که داماد و همراهانش در خانه عروسی می نشستند هنگام رفتن چمدانی از سوی خانواده عروس به آنها هدیه داده می شد که در این چمدان لباس و وسایل مختلفی برای داماد به همراه پارچه پیراهنی برای ساقدوش ها و خانواده داماد گذاشته شده بود و همچنین برای کسی که بانی این ازدواج شده بود هم پارچه ای گذاشته می شد.

وی با اشاره به مراسم عروسی اظهار کرد: در گذشته مراسم عروسی در خانه برگزار می شد و این مراسم را شب جمعه برگزار می کردند، شام شب عروسی هم قیمه نثار بود که به همراه غذای دیگری یعنی آش دوغ از میهمانان پذیرایی می شد.

گمرک چی اعلام کرد: در این شب داماد به همراه اقوام به دنبال عروس می رفتند و مادر عروس یک لنگه از کفش عروس را در بالای درب خانه می گذاشت و معتقد بودند اگر داماد از زیرکفش عروس عبور کند، عروس بر داماد مسلط می شود.

وی گفت: قبل از خروج عروس از خانه مراسم کمربستن عروس با شال توسط پسر بچه ای کوچک از خانواده نزدیک داماد انجام می شد که این پسر بچه شعری خوانده و در این شعر آرزوی فرزندار شدن برای عروس و داماد می کرد.

پژوهشگر فرهنگ عامه و عضو انجمن فرهنگ قزوین (افق) یادآور شد: بعد از بردن عروس به خانواده همسر و اتمام مراسم عروسی، مراسم های دیگری مانند پاتختی و چای خوران برگزار می شد.

وی خاطر نشان کرد: در مراسم چای خوران که چند روز بعد از عروسی انجام می شد، عروس چای درست می کرد و اقوام داماد به منزل عروس و داماد آمده و عروس با چای از اینها پذیرایی کرده و آنها هم هدیه ای را می دادند و سپس با شیره انگوری که توسط مادر داماد درست شده بوده از میهمانان پذیرایی می شد و به این شکل اقوام داماد با عروس بیعت کرده و به طور رسمی فامیل می شدند.