راهبرد مکاتباتی امام جواد(ع) در خفقان خلفا

به گزارش خبرنگار گروه اندیشه خبرگزاری شبستان: بیست و نهم ذی القعده مصادف با سالروز شهادت جانگداز امام جواد(ع) است. آن حضرت(ع) در ایام کودکی به امامت رسیدند و با وجود اینکه در سنین خردسالی به سر می بردند، همگان از قدرت علمی ایشان در شگفت بودند. با توجه به شرایط و خفقان خاص آن دوران و جور خلفای عباسی پس از آنکه جوادالائمه(ع) به دوره جوانی رسیدند، سخت گیری ها بر ایشان بیشتر شد با این وجود جامعه هرگز از فیض رحمت ایشان بی بهره نبود.

بر آن شدیم در سالروز شهادت آن حضرت(ع)، یکی از سخنرانی های حجت الاسلام دکتر ناصر رفیعی با موضوع «مکاتبات امام جواد(ع)» را برای مخاطبان ارایه کنیم که در ادامه می آید:

حجت الاسلام رفیعی با بیان اینکه یکی از راه های ارتباط امام جواد(ع) با مردم از طریق نامه بود، گفت: این به دلیل خفقانی بود که ایجاد کرده بودند و امکان ارتباطات مستقیم کمتر بود، حضرت(ع) در شهرهای مختلف وکیل داشتند، در قم، اهواز، همدان، سیستان، بُست(تشیع در آن زمان در منطقه بُست گسترش داشت)، حتی برخی حاکمان این مناطق شیعه امام جواد(ع) بودند مثلا حاکم سیستان تقیه می کرد، ولی پیرو امام جواد(ع) و ائمه علیهم السلام بود.

وی ادامه داد: در این زمان یکی از راه های ارتباطی امام جواد(ع) نامه ها و مکاتبات اش است، من در این مجال به چند نامه اشاره می کنم، یکی از کسانی که امام جواد(ع) چند نامه برایش نوشته است «علی بن مهزیار» است، او از اصحاب امام رضا(ع) و امام جواد(ع) است؛ بر خلاف این که مشهور شده در زمان غیبت خدمت امام زمان(عج) رسیده، علی بن مهزیار قبل از زمان غیبت از دنیا رفته است، شاید آن ابن مهزیار که داستانش در کتاب ها آمده ابن مهزیار دیگری باشد وگرنه این علی بن مهزیار که ما در موردش صحبت می کنیم، قبل از غیبت از دنیا رفته ولی گاهی در گذشته این گونه بوده است که نوه، نتیجه یا چند نسل اشخاص را به اسم قبلی می خواندند مثلا به امام عسگری(ع) نیز ابن الرضا(ع) می گویند.

رفیعی تصریح کرد: یعنی ابن الرضا(ع) فقط امام جواد(ع) نیست، ابن الرضا، به امام جواد(ع)، امام هادی(ع) و امام عسگری(ع) هم می گفتند، یعنی هر سه به ابن الرضا(ع) مشهورند، انسان تاریخ شناس باید متوجه باشد که ابن الرضا(ع) که مثلا در سال 255 قصه اش آمده منظور امام جواد(ع) نیست، بلکه امام عسگری(ع) است، یا اباجعفر به امام باقر(ع) هم می گویند، به امام جواد(ع) هم می می گویند، ابالحسن به امام کاظم(ع) و به امام رضا(ع) هم گفته می شود، ممکن است که این ابن مهزیار هم دیگری باشد که قصه  آمدنش خدمت امام زمان(عج) را در منابر شنیده اید.

این استاد اخلاق در ادامه بیان کرد: ولی این علی بن مهزیار که مراد ماست در زمان امام رضا(ع)، امام جواد(ع) و امام هادی(ع) بوده و آن قدر علاقه مند به امام جواد(ع) است که در تاریخ پنج-شش نامه را از حضرت(ع) به او پیدا کردم، در کتاب «رجال کَشّی»، چندین نامه وجود دارد که امام جواد(ع) برای علی بن مهزیار نوشته است، یکی از آن نامه ها در مورد اقدامات او در شهر قم است، امام جواد(ع) نوشت: علی بن مهزیار، خبر تلاش هایی  که برای مردم قم انجام دادی به من رسید، مرا شاد کردی، خدا شادت کند، مرا خشنود کردی، خدا خشنودت کند، علی بن مهزیار من از تو راضی هستم خدا از تو راضی باشد.

ماجرای محبت امام جواد(ع) به علی ابن مهزیار

وی ادامه داد: در نامه دیگر امام جواد(ع) نوشته است: «پسر مهزیار! نمی دانی چه قدر دوستت دارم، آن قدر تو را دوست دارم که اگر بگویم کسی به این اندازه که تو را دوست دارم در این عالم دوست ندارم گزاف نگفته ام، برایت یک دعا می کنم: امیدوارم در قیامت مقامی پیدا کنی که مومنان به تو غبطه بخورند. پسر مهزیار! خدا حفظت کند، نه خطری در آینده ببینی نه خطری در گذشته ببینی».  همچنین آمده است که یکبار علی بن مهزیار قصد مسافرت داشت که نامه امام جواد(ع) به او رسید، حضرت(ع) در این نامه نوشته بود: شنیده ام می خواهی به سفر بروی، این سفر را به تاخیر بینداز و روز دوشنبه برو چون روز شنبه به صلاحت نیست سفر بروی.

رفیعی گفت: ارتباط امام جواد(ع) با او تا این حد صمیمی بود. در نامه ای دیگر حضرت(ع) به او نوشت:  پسر مهزیار! گاهی تو را به اسم صدا می کنم، می گویم یا علی، گاهی به کنیه صدایت می زنم، گاهی به نَسَبَت صدا می زنم، گاهی به اسم پدرت تو را می خوانم! بدان از شدت علاقه و ارتباط من با توست.

این پژوهشگر سیره اهل بیت(ع) ابراز کرد: اما دومین مورد از کسانی که نامه برای امام جواد(ع) می نوشت و ایشان پاسخ می دادند، حضرت عبدالعظیم حسنی(ع) است، او شخصیتی برجسته ای است. اخیرا یکی از خادمان عبدالعظیم حسنی(ع) به من گفت که یک روز صبح وارد حرم شدم و دیدم یکی از مراجع بزرگ قم برای زیارت آمده، از آن مرجع خواستم که اجازه دهد در خدمت شان باشم که ایشان گفتند باید برای درس برگردم، فقط به قصد زیارت سوار شدم و آمدم و برمی گردم.

سرّ مقامات عبدالعظیم حسنی

رفیعی در بیان مقامات عبدالعظیم حسنی(ع) تاکید کرد: او کسی است که نقل شده زیارت اش ثواب زیارت امام حسین(ع) را دارد، دلیل این امر هم روشن است، در میان فرزندان امام حسن(ع) برخی ارتباطاتشان با اهل بیت(ع) خوب نبود، ولی عبدالعظیم حسنی(ع) کسی است که تا امام جواد(ع) به امامت رسید بعضی از نزدیکان حضرت(ع) هم می گفتند ایشان امام نیست چون کودک است، برخی می گفتند که ایشان نمی تواند جامعه را اداره کند، چه طور پشت سر یک امام هفت هشت ساله بایستیم؟

وی تصریح کرد: یکی از از مسایلی که در مورد امام جواد(ع) پیش آمد این بود که حضرت(ع) سه سال نزد پدرشان نبودند و نیز امامی بودند که امام قبل از خودشان نزد ایشان حضور نداشت، امام جواد(ع) مولودی است که چهار سال دارد و پدرش به ایران آمده و سه سال پدر کنارش نبود، البته امام رضا(ع) به این مساله اشاره کردند ولی در منزل امام رضا(ع) بعد از شهادت غوغایی برپا شد و برخی گفتند که نمی توانیم زیر بار امامت امامی برویم که در کودکی به امامت رسیده است، عبدالعظیم حسنی کسی بود که در این شر ایط آمد و از امام جواد(ع) سوال کرد و گفت: برایم حدیثی از امیرالمومنین بخوان، یعنی به فاصله هشت امام قبل تر از خودشان، حضرت(ع) بلافاصله شروع به خواندن حدیثی از امام علی(ع) برای عبدالعظیم حسنی(ع) کردند.

این استاد اخلاق تاکید کرد: اما عبدالعظیم حسنی(ع) خدمت امام جواد(ع) اظهار ولایت و محبت می کند، او از کسانی است که برای حضرت(ع) نامه نوشت، از تفسیر آیات سوال می کرد، متاسفانه بسیاری از این نامه ها به دست ما نرسیده است، عبدالعظیم حسنی(ع) نامه ای به حضرت نوشت و از ایشان در مورد پیامبری که در قرآن به ذوالکفل از او یاد شده، پرسید. امام جواد(ع) در پاسخ نوشتند: صد و بیست و چهار هزار پیامبر داشتیم که از این میان سیصد و سیزده نفر مرسل بودند، یعنی نبی تشریعی بودند. امام جواد(ع) نام این پیامبر را برای عبدالعظیم حسنی(ع) نوشتند و توضیحاتی هم در مورد مساله پیامبری دادند.

رفیعی در مورد دیگر مکاتبات امام جواد(ع) خاطرنشان کرد: حتی در روایت دیدم برخی اوقات کسانی که نامه می نوشتند اسم خود را قید نمی کردند و نامه بی نام بود چون خطر داشت، ابوهاشم جعفری می گوید: خدمت امام جواد(ع) آمدم در حالی که سه نامه همراه خود داشتم، حضرت(ع) نامه ها را گرفتند، گفتم هر سه نامه بی نام است، من هم یادم نمانده است که چه کسی نامه را به من داده است. امام(ع) صاحب هر نامه را عنوان کردند و پاسخ هر کدام را نیز برایشان نوشتند. این ارتباط مکاتبه ای بود که وجود مقدس امام جواد(ع) با افراد مختلف داشتند.