حجت‌الاسلام قاسم خانجانی، عضو هیئت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه در گفت‌وگو با خبرنگار معارف خبرگزاری شبستان در سالروز شهادت امام محمد تقی(ع) با تاکید بر الگوپذیری و سرمشق‌گرفتن جامعه علمی کشور از حضرت جواد علیه السلام گفت: امام جواد علیه السلام با وجود اینکه کمترین عمر را در میان ائمه معصومین علیهم السلام داشته‌اند و بیش از 25 سال در این دنیا عمر نکردند اما دوران بسیار درخشان و پرباری در تاریخ جامعه اسلامی رقم زدند که در ابعاد مختلف قابل بررسی، الگوگیری و سرمشق‌گرفتن است.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه در تبیین ابعاد علمی شخصیت امام جواد (ع) خاطرنشان کرد: حضرت جوادالائمه مانند سایر ائمه معصومین از علم لدنی برخوردار بودند که متصل به وحی بود و طبیعتا به لحاظ کمیت و کیفیت و عرصه‌های مختلف علم و دانش شرایط بی‌نظیری داشت اما این بدان معنا نیست که ما با لحاظ‌کردن این شرایط آن حضرت را یک تافته جدابافته و دست‌نیافتنی تصور کنیم که از روش علمی ایشان نمی توان استفاده و الگوبرداری کرد. بلکه برعکس روش علمی و مواجهه حضرت با مسایل و پدیده‌های مختلف می‌تواند به صورت قابل توجه‌ای برای جامعه امروز ما راهگشا باشد.
حجت‌الاسلام خانجانی تأکید کرد: یکی از نکات مهم در زندگی علمی جوادالائمه (ع) دقت نظر، ریزبینی و توجه به عمق مسایل علمی است. از ایشان جلسات علمی و مناظرات مختلفی به یادگار مانده است که هر یک دریای بیکران و باارزشی است که از هر گوشه آن می‌توان به بهترین شکل بهره برد اما موضوع دقت و ژرف‌نگری حضرت مسئله بسیار مهمی است که امروزه نیز می‌تواند سرمشق همگان بخصوص جوانان و افرادی که در عرصه علم و دانش فعالیت می‌کنند، قرار گیرد.
این کارشناس مسایل تاریخ اسلام خاطرنشان کرد: با بررسی مناظراتی که از حضرت جواد (ع) در منابع تاریخی نقل شده است می‌توان به این نتیجه رسید که ژرف‌نگری و دقت بسیار زیاد حضرت در مسایل علمی می‌تواند ابواب جدیدی از علم را فراروی ما قرار دهد، که به عنوان نمونه موضوع گفت‌وگو و پرسش و پاسخی که از طرف مأمون و با هدف امتحان‌کردن حضرت جواد (ع) ترتیب داده شده بود را می‌توان یادآور شد. مأمون هنگامی که تصمیم گرفت محمد بن علی حضرت جواد (ع) را وارد دستگاه خلافت و دربار خود کند ابتدا دخترش را به ازدواج حضرت درآورد. بسیاری از درباریان و عباسیان برای این کار به مأمون اعتراض کرده و بر او خرده گرفتند که آیا دخترت را به کودک خردسالی که از علم و دانش بهره‌ای ندارد، تزویج می‌کنی ؟ اما مأمون در پاسخ گفت من او را بهتر می‌شناسم، وی از خاندان وحی و علم این خاندان متصل به آسمان است.
حجت‌الاسلام خانجانی افزود: مأمون برای متقاعدکردن دیگران و آزمایش حضرت جواد (ع) جلسه پرسش و پاسخی ترتیب داد که برترین عالمان آن روزگار که هم به لحاظ حکومتی و هم به لحاظ علمی از منصب و شهرت بالایی برخوردار بودند در این مقابله علمی حضور داشتند. جزییات این مناظره در منابع تاریخی نقل است اما نکته قابل توجه که می‌توان به آن اشاره کرد این است که قاضی‌القضات شهریعنی یحیی بن اکثم سؤال پیش پا افتاده‌ای را در محضر حضرت جواد (ع) مطرح می‌کند که بعید نیست نوعی تحقیر حضرت را نیز مدنظر داشته است. مسئله ساده‌ای که امروز نیز شاید بسیاری از افراد پاسخ آن را بدانند اما همین مسئله ساده توسط امام جواد (ع) با ریزبینی و دقت ویژه ای که مختص شخص امام است به قدری به بخش‌های مختلف تقسیم می‌شود که فرد سوال‌کننده را کاملا درمانده می‌کند.
استادیار پژوهشگاه حوزه و دانشگاه یادآور شد: از نظر حاضران در آن جمع این فرد که حتی یک نوجوان نیست و در سن 8 یا 9 سالگی بسر می‌برد و نه مکتبی دیده و نه استادی، تنها می‌توانست در یک جمله به این سوال پاسخ دهد اما اینکه تا این حد موضوع را شکافته و اقسام مختلف آن را توضیح دهد به هیچ‌وجه برای آنها قابل پیش‌بینی نبود.
این کارشناس تاریخ اسلام خاطرنشان کرد: امروز جوان دانشجو یا طلبه ما باید این ریزبینی و دقت‌نظر امام جواد (ع) در مسایل علمی را الگو و سرمشق خود قرار دهد و در گفت‌وگوهای علمی به دنبال شکافتن هر چه بیشتر بطن و دامنه‌های آن علم باشد نه اینکه تنها به سطح رویین و آشکار بحث بسنده کند و جوابی اقناعی بدون تفکر در جوانب مختلف مسئله او را از ادامه بحث بازدارد.
حجت‌الاسلام خانجانی یادآور شد: در مباحث علمی می‌بایست کلیه ابعادی که به ذهن انسان خطور می‌کند با دقت موشکافی شود چرا که همین نگاه در طول تاریخ باعث شد تا در برخی مقاطع برخی از علما آثار علمی باارزشی را از خود به یادگار بگذارند که مبنای بحث و تدریس در طول صدها سال شد به عنوان مثال رسایل و مکاسب شیخ انصاری که نزدیک به 200 سال در حوزه علمیه تدریس می‌شود و امروز همچنان جزء دروس اصلی حوزه است حاصل و نتیجه ریزبینی و دقت‌نظر مؤلف آن است.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه در ادامه گفت: این کتاب که در رابطه با مسایل فقهی است از چنان دقت و ریزبینی در ابعاد مختلف مسایل فقهی برخوردار است که در سایر کتابها کمتر دیده می شود. در صورتی که اگر همین نکته را از حضرت جواد (ع) به عنوان یک الگوی رفتاری در جامعه علمی خود به کار بگیریم گام‌های بلندی در نزدیک‌شدن به زندگی آن حضرت برداشته‌ایم و در سایر ابعاد نیز می‌توان این نگاه را بسط و گسترش داد.
وی با اشاره به سایر مناظرات حضرت جواد (ع) خاطرنشان کرد: حضرت مناظرات فراوان دیگری نیز دارند، از جمله در همان جلسه آن حضرت سوالی را از یحیی بن اکثم در رابطه با حلال و حرام شدن زنی بر یک مرد و ابعاد مختلف آن می‌پرسند و خود اقسام مختلف سوال را پاسخ می‌دهند که از این ماجرا نیز ریزبینی و دقت حضرت جواد (ع) آشکار می‌شود و این ژرف نگری و عمق اندیشی حضرت می‌تواند هدیه علمی آن امام بزرگوار به جامعه تشیع باشد که باید بیش از پیش مورد توجه جوانان و جامعه علمی ما قرار بگیرد.
نظر شما