به گزارش خبرنگار گروه اندیشه خبرگزاری شبستان، همایش بزرگداشت شیخ اشراق با عنوان «سهروردی در متن آثارش» روز دوشنبه، هشتم مرداد در موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران برگزار شد.
بر پایه این گزارش، دکتر غلامحسین ابراهیمی دینانی، استاد بازنشسته فلسفه در این همایش با عنوان «سهروردی در عقل سرخ» به سخنرانی پرداخت.
وی در ابتدای مباحثش با تاکید بر شهید بودن سهروردی، اظهار کرد: روی کلمه شهید بودن تکیه کرده ام، قرن هاست که از شهادت سهروردی می گذرد، او را در حلب سوریه کشتند، 700 تا 800 سال است که می گویند شیخ مقتول اما چرا نمی گویند شهید راه حکمت و شهید راه عقل؟
ابراهیمی دینانی افزود: او در سن جوانی و در 36 سالگی به وضع فجیعی به شهادت رسید، شیخ شهید سهروردی موسس حکمت اشراقی در جهان اسلام است که جهان اسلام نیز همه اش حکمت اشراقی است، ابن سینا یک اشراقی تمام عیار است، سهروردی هم اشراقی و پیرو ابن سینا است.
او فیلسوف بود اما از هر شاعری شاعرتر
وی با بیان اینکه سال ها طول می کشد تا بخواهم در مورد برخی آثار سهروردی سخن بگویم، تصریح کرد: او سه رساله به زبان فارسی نوشته است، یکی از آنها «عقل سرخ» نام دارد، او فیلسوف بود اما از هر شاعری شاعرتر، این روزها شعرای ما وقتی می خواهند خیلی شاعرانه حرف بزنند می گویند جیغ بنفش. دومین رساله او «آواز پر جبرییل» و سومین رساله «لغت موران» نام دارد.
استاد بازنشسته دانشگاه تهران ابراز کرد: این مرد ایرانی تمام عیار قرآنی است، شیخ اشراق یک ایرانی خالص است اما او رساله لغت موران را دارد، مور در قرآن آمده است چنانچه خداوند فرمود: «قَالَتْ نَمْلَةٌ يَا أَيُّهَا النَّمْلُ ادْخُلُوا مَسَاكِنَكُمْ ...»؛ رساله دیگر او «آواز پر جبرییل» است، جبرئیل فرشته وحی است و آیات قرآن را در گوش پیامبر(ص) گفته و پیامبر(ص) هم او را دیده است.
وی ادامه داد: قرآن می گوید جبرئیل پر دارد، سهروردی هم از قرآن می گوید «أُولِي أَجْنِحَةٍ ...» مولانا نیز در شعری در مورد پر گفته است «عقل را هفتصد پر است و هر پری / از سماء بگرفته تا تحت السری». اینها پرهای عقل اند،جبرئیل آگاهی است، عقل است اما پر دارد. رساله دیگر سهرودی «عقل سرخ» نام دارد، اما آیا عقل رنگ دارد؟ چرا می گوییم عقل سرخ، برای پاسخ یک مثال عامیانه را بیان می کنم آیا زمان غروب افق را دیده اید؟ به آن «حمره مغربیه» می گویند چون رنگ سیاه و سفید که در هم آمیخته شود، سرخ خواهد شد. زمان غروب روشنایی می رود و تاریکی می آید لذا آسمان سرخ می شود. حالا چرا عقل سرخ است؟ چون عقل درون نادانی هایی را می شکافد، از نادانی به نادانی راه نیست، بچه ای که از مادر متولد می شود، هیچ نمی دانست اما استعداد را داشت، از جهل به علم راهی نیست، عقل سرخ می شود چون از حس به خیال رفته اند و از خیال به حس رفتن حرکت عقل و سرخ است انسان به نادانی می رود، به هم رسیدن سیاهی و روشنایی در اینجا مطرح است. اگر عقل نباشد آیا انسان ها دانا می شوند؟ انسان مدام بالا می رود.
وی با بیان اینکه حکما عقل را تقسیم بندی کرده اند، گفت: سرعت پرواز عقل را هیچ موجودی ندارد و همه عالم زیر سیطره عقل است اما سوال آن است که آیا عقل، عالم را می فهمد یا عالم، عقل را می فهمد؟؛ قطعاً عقل می فهمد و همچنان می رود. عقل کنجکاو است و شهید راه کنجکاوی می شود. انگلیسی ها ضرب المثلی در حد پوزیتیویست بودن خود دارند و می گویند «کنجکاوی زیاد گربه را به کشتن می دهد».
عقل صراط است و می رود اما به کجا؟
وی ادامه داد: عقل بالذات جستجوگر است، عقل صراط است و می رود اما به کجا؟ خدا می داند به کجا می رود، با کمال تاسف دو (ت) پدر ما را درآورده است یکی تنبلی و دیگری ترس. فکر کردن واقعا سخت است و این دو (ت) پدر درمی آورد.
ابراهیمی دینانی در بخش دیگری از مباحث خود اظهار کرد: عجایب در این عالم زیاد است یک نفر پیدا شود در این عالم بگوید عجیب تر از انسان چیست؟ انسان از هر عجیبی عجب تر است، انسان تعجب می کند، انسان هم خودش عجیب است و هم تعجب و حیرت می کند به این دلیل که فکر می کند، حالا سوال آن است که آیا انسان فکر می کند یا اینکه فکر است که فکر می کند؟ همه می گویند آدم فکر می کند، آدم فکرش فکر می کند (الفکر یفکر) کار فکر، فکر کردن است پس عقل سرخ یعنی از تاریکی به روشنایی رفتن ولی چون روشنایی مطلق نیست باز هم پشت آن تاریکی وجود دارد.
وی در پایان خاطرنشان کرد: عقل سرخ است چون از نادانی به دانایی می رود، از تاریکی به روشنایی می رود و روشنایی نسبت به روشنایی برتر، تاریک است پس هرچه پیش می رود باز هم روشنایی هست البته من اینجا وجه تسمیه را گفتم بروید رساله عقل سرخ را بخوانید و ببینید سهروردی شهید و جوان چه فرموده است، عقل آدمی همیشه سرخ است.
نظر شما