عواقب حرف شنوی کودکان از گوشی و تبلت

به گزارش خبرنگار گروه اندیشه خبرگزاری شبستان: بهره مندی از امکانات دنیای امروز برای برخی افراد به قیمت از دست دادن زمان و فرصت مفیدی است که می توانند از آنها برای ارتقای سبک زندگی شان استفاده کنند. انواع و اقسام نرم افزارهای موبایلیِ پیام رسان مثل تلگرام، واتس اپ و در گذشته ای نه چندان دور وایبر و لاین، تا اندازه ای میان مردم جامعه ایرانی جا خوش کرد که امروز بیشترین کاربران برنامه ای مثل تلگرام را حتی پس از فیلتر ایرانیان تشکیل می دهند.

این در حالی است که اگر حساب کسب و کارهایی که از طریق تلگرام گذران امور کرده و تولیدات خود را در این پیام رسان موبایلی عرضه می کنند جدا بدانیم، بقیه افراد از این برنامه برای وقت گذرانی و گشت و گذار در کانال های مختلف استفاده می کنند به ویژه قشر نوجوان و جوان که طبیعتاً بهترین سال های عمر خود را می گذرانند و نیاز است که از این فرصت های بی بازگشت به نحو احسن استفاده کنند نَه اینکه آن را هدر دهند.

شاید بتوان از یک سو عدم مدیریت والدین را دلیل این ماجرا دانست و از سوی دیگر نبود تفریح و امکانات کافی برای نوجوانان و جوانان را، اما هر چه که باشد امروز فضای مجازی همراه اصلی بسیاری از مردم به ویژه در سنین پایین شده  است تا جایی که حتی بازی های کودکانه نیز مجازی شده است و دیگر خبری از جنب و جوش ها و بازی های کودکانه و همراه سابق نیست.

روی دیگر سکه تلاقی فرهنگ هایی است که هر کدام در تقابل و بیگانگی تامی با یکدیگر قرار دارند، آموزه هایی که از طریق کانال های مختلف به نوجوان و جوان القا می شود و ذهن پر از سوال او را با انواع و اقسام مسایلی مواجه کند که می تواند چالش جدی برای زندگی اش به همراه داشته باشد و او را با سبک زندگی دینی بیگانه کند.

از این رو، بر آن شدیم این مسائل را که برای سبک زندگی آسیب بالقوه به شمار می آیند با تنی چند از کارشناسان به بحث و گفت وگو بگذاریم و نظرات آنها را جویا شویم که در ادامه حاصل آن به حضورتان تقدیم می شود:

دغدغه جهانی درباره استفاده بی قاعده کودکان از فضای مجازی

خسرو سلجوقی، مجری سند حمایت و برنامه اقدام توسعه خدمات فضای مجازی کودک در گفت‌وگو با خبرنگار گروه اندیشه خبرگزاری شبستان، در مورد استفاده بی‌محابا گروه سنی کودک از شبکه‌های مختلف مجازی، اظهار کرد: گاهی ممکن است کودک به اطلاعات یا مطالبی برخورد کند که در فضای واقعی و عرف ما تعریف‌نشده یا قابل‌قبول نیست.

وی ادامه داد: البته استفاده از فضای مجازی بدون هیچ‌گونه محدودیت در سنین کودکی مسئله‌ای است که نه‌فقط در ایران بلکه در همه جای دنیا به آن پرداخته‌ و در مورد اثرات سوء آن بحث شده است، این نگرانی در میان اصحاب تعلیم و تربیت در جهان وجود دارد که در صورت مواجهه کودکان با اطلاعات خارج از محدوده سنی، عرفی جامعه چه مخاطراتی برای آن‌ها به همراه خواهد داشت.

این محقق با بیان اینکه «یونسکو» استفاده بی‌محابا از شبکه‌های مجازی در میان گروه‌های سنی مختلف در کشورهای مختلف را به‌صورت جداگانه بررسی کرده است، تصریح کرد: دقیقاً به همین دلیل بود که این سازمان آموزشي و تربيتي موضوعی با عنوان سواد رسانه‌ای و اطلاعاتی را پیشنهاد کرد که طی آن‌ها همه کشورها بتوانند مانند یک رژیم غذایی که مبتنی بر تعادل در تناول غذاست، آحاد مردم خود را در بهره‌مندی از فضای مجازی آموزش داده و به‌گونه‌ای یک رژیم اطلاعاتی داشته باشند، درست مثل یک برنامه غذایی که طی آن بدانند که چه قدر وقتشان باید صرف اینترنت شود. چه وبگاه‌های را ببينند و چه اطلاعاتي را تأییدشده و چه اطلاعاتي را نادرست تشخيص بدهند و الی‌آخر.

سلجوقی اظهار کرد: بنابراین، یونسکو طی برنامه سواد رسانه‌ای و اطلاعاتی، صاحبان فن را جمع و دوازده جلد کتاب تألیف کرد، این دوازده جلد فهرست دارد ولی داخل کتاب‌ها سفید است، یونسکو اعلام کرد که هر کشور متناسب با فرهنگ، بوم و مذهب خود، کتاب‌ها را تکمیل ‌کند چراکه ممکن است بسیاری از مسائل برای فرهنگ یک کشور خط قرمز محسوب شود ولی برای فرهنگ دیگر تابو نباشد.

مجری سند حمایت و برنامه اقدام توسعه خدمات فضای مجازی کودک تصریح کرد: در ایران نیز تاکنون 10 جلد از این دوازده جلد تدوين و چاپ‌ شده است و دو جلد دیگر به‌زودی آماده خواهد شد، این 10 جلد از سوی دکتر آیت اللهی و همكاران ايشان تهيه و منتشر شده است که جلد اول شامل مفاهیم و کلیات، جلد دوم تبلیغات، جلد سوم بازی‌های رایانه‌ای، جلد چهارم رادیو و به ترتیب موضوعات دیگر ازجمله تلفن همراه، اینترنت، تلویزیون، ماهواره، مطبوعات، خبرگزاری‌ها که هر کدام با توجه به فرهنگ کشور تألیف شده‌اند.

وی ادامه داد: با وجودی که این سری از کتاب‌ها تکمیل‌شده اما به نظر می‌آید که هنوز در کشور یک تصمیم کلان در رابطه با فضای مجازی گرفته نشده است، این مسئله به‌ویژه در مورد کودکان از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است و آموزش باید برای والدین و معلمان کودک هم باشد.

ایالات متحده هم برای حضور کودک در فضای مجازی قانون دارد!

سلجوقی افزود: در ایالات‌متحده که به نظر برخی آزادی تام در آن وجود دارد، قوانین مربوط به فضای مجازی کودک دارند و والدین را مسئول کردند که از فرزندان مواظبت کنند که در برخی وبگاه‌ها نروند، اگر در این میان هم اتفاقی افتاد والدین توبیخ می‌شوند و عنوان می‌شود که آن‌ها شرایط لازم برای حضانت فرزندشان را ندارند.

وی گفت: خوشبختانه، در ایران انجمن سواد رسانه‌ای و اطلاعاتی راه‌اندازی شده است و آموزش‌وپرورش نیز کتابی به نام سواد رسانه‌ای برای پایه دهم تهیه‌کرده ولی قطعاً این‌ها کافی نیستند. هنوز باید در فضای مجازی کودک بسترسازی کنیم. تولید محتوا داشته باشیم، باید فضای مجازی برای کودکان را به‌مثابه یک کتاب‌فروشی طراحی کنیم، تنوع محتوا برای کودکان لحاظ کنیم تا کودک از نبود محتوا سراغ اطلاعاتی نرود که برای گروه سنی او تعریف‌نشده است.

این محقق تاکید کرد: من نظارتِ تنها را کافی نمی‌دانم، نظارت باید با هدایت همراه باشد و صرف اینکه نظارت کنیم که داخل این وبگاه و آن مکان نرو یا تلفن همراه را به کودک ندهیم، اصلاً جواب‌گو نیست، این همان افراط‌وتفریط است، امروز فناوری پیشرفت کرده ولی مستلزم آن است که ما رفتارهایمان برای استفاده از اين فناوری‌ها تغيير داده باشیم ولی به معنای آن نیست که بدون هدایت، فناوری را در اختیار بچه‌ها بگذاریم.

سلجوقی گفت: به همین دلیل هم‌خانواده‌ها و هم دولت و هم مردم باید کمک کنند که محتوای مناسب را تولید کنیم و آموزش داشته باشیم که اگر بچه‌ها می‌خواهند وارد اینترنت شوند واقعاً از چه استفاده کنند و وارد کدام بخش شوند؛ ممکن است فایلی در اختیار او بگذاریم که نقاشی بکشد یا چند کتاب را خودش بخواند یا آن کتاب گویا باشد، ولی آیا هر کتابی را باید برای او بخوانیم؟ ممکن است برای کلاس چهارم ابتدایی یک کتاب خوانده شود و برای سن دیگر یک کتاب دیگر، ولی داشتن آن کتاب گویا و داشتن فایل توان نقاشی و موارد مشابه ضرورت‌هایی است که اتفاق می‌افتد و بايد به‌گونه‌ای رتبه‌بندی شوند.

وی بیان کرد: حتی امروز در وبگاهhttps://code.org/learn  زبان کدنویسی را به دانش‌آموزان آموزش می‌دهند و دو ایرانی راه‌انداز اين وبگاه هستند و به بيش از چهل‌وپنج زبان دنيا این خدمات را رايگان ارائه می‌دهند، استفاده از این وبگاه هیچ اشکالی ندارد. هم بین‌المللی است و البته اینکه دو ایرانی هم دارند این خدمت را می‌دهند اما ما از آن چه قدر استفاده می‌کنیم؟ شاید نزدیک به صفر! ولی اگر از این ظرفیت استفاده شود، بخشی از وقت نوجوان مملکت گرفته می‌شود اوقات فراغتش پر می‌شود و خروجی مناسب هم دارد و همچنین آموزش هم می‌دهد، یعنی چندمنظوره می‌شود.  علاوه بر این، وبگاه زیر به بیش از ۴۵ زبان دنیا ازجمله زبان فارسی در ۱۸۰ کشور دنیا کدنویسی آموزش می‌دهد.

مجری سند حمایت و برنامه اقدام توسعه خدمات فضای مجازی کودک خاطرنشان کرد: در این وبگاه برای سنین مختلف دوره‌های آموزشی طراحی‌شده است اولین دوره برای سنین چهار سال به بالا که سواد خواندن ندارند طراحی‌شده و دوره دوم برای افرادی است که می‌توانند بخوانند یعنی از شش سال به بالا و دوره سوم برای افراد از هشت سال به بالا و در ادامه دوره دوم طراحی‌شده است و دوره چهارم مختص از سنین ده سال به بالا و در ادامه دوره دوم و سوم، و یک دوره هم با عنوان دوره‌های سریع برای سنین ۱۰ سال به بالا طراحی‌شده است که هر سه دوره دو تا چهار را سریع یاد بدهد.

کودکان، والدین را زیر نظر دارند

در ادامه برای بررسی بحث سراغ روح الله مومن نسب، کارشناس فضای مجازی و پژوهشگر حوزه رسانه رفتیم. او در گفت وگو با خبرنگار گروه اندیشه خبرگزاری شبستان با اشاره به تاثیرات استفاده کودکان و نوجوانان از فضای مجازی و تاثیر این فضا بر عملکرد آنها، گفت: توجه داشته باشیم که معمولا فرزندان، پدر و مادر خود را زیر نظر دارند و حتی می توان گفت بیش از آنچه که والدین فرزندان خود را زیر ذره بین بگذارند، کودکان این چنین هستند.

وی ادامه داد: هر خانواده ای دل مشغولی ها و درگیری های شغلی و ذهنی متعدد دارد، در این میان ذهن و فکر فرزندان را والدین تشکیل می دهند به بیان دیگر بچه ها دنباله رو والدین خود و رویکرد آنها هستند بنابراین، اگر والدین رویکرد صحیحی نداشته باشند ممکن است در آینده این نگرش در ذهن کودکان آنها بماند و پژواک بگیرد و اتفاقی را رقم بزند.

مومن نسب تصریح کرد: کودکی که می بیند پدر یا مادرش و بعضا هر دو مدام سرشان در گوشی موبایل است هرگز از این حرف والدین اش که به او بگویند با گوشی موبایل بازی نکن، استقبال نمی کند، یا پدری که بعد از برگشتن از محل کارش روی کاناپه لم می دهد و با گوشی موبایل یا تبلت سرگرم شده و هیچ توجهی به خانواده نمی کند، نمی تواند انتظار داشته باشد که بچه ها تغییر نکنند.

این پژوهشگر تصریح کرد: دخترخانمی چندی قبل به من مراجعه کرده بود و می گفت: نزد پدرم رفتم تا با او صحبت کنم اما انگار صدای مرا نمی شنید و من دلم شکست و به اتاقم رفتم و گریه کردم. بعد از آن تصمیم گرفتم که فکر کنم پدرم فوت شده است. مادرم نیز از لج پدرم همین رویه را در پیش گرفت و با گوشی موبایل خود را مشغول کرد.

مومن نسب اظهار کرد: به نظر می رسد والدین به جای اینکه به فرزندان خود رسیدگی کنند به گوشی های موبایل می رسند. تعبیر من این است که اگر به اندازه گوشی های موبایل، فرزندان تان را لمس نکنید، به آنها توجه نکنید آن وقت بچه ها چیز دیگری را به عنوان والدین انتخاب می کنند و به سراغ افراد دیگر می روند تا جایگزین والدین کنند و ممکن است با افراد ناباب مواجه شوند، طیف وسیعی نیز همان رویه والدین را ادامه می دهند و توجه کنید که اگر سراغ فضای مجازی بروند، همان فضای مجازی آنها را تربیت می کند.

چرا کودکان از گوشی و تبلت حرف شنوی دارند؟

وی تاکید کرد: این گونه است که بچه ها دیگر از گوشی و تبلت حرف شنوی پیدا می کنند. این ماجرا دیگر از دست خانوده خارج می شود. من فکر می کنم والدین باید گاهی تغییراتی را ایجاد کنند و خودشان هم رعایت کنند. مثلا یک محفظه یا یک جاجورابی را نزدیک درب ورود منزل بگذاریم تا وقتی اعضای خانواده وارد می منزل می شوند گوشی خود را داخل آن بگذارند، یا اینترنت کابلی در خانه ها باشد تا افراد نوبتی استفاده کنند و همچنین وای فای نیز ساعتی شود یعنی چند ساعت وصل باشد.

مومن نسب خاطرنشان کرد: والدین نیازهای حقیقی را پیش روی بچه ها بگذارند. مثلا اگر فرزند نیاز به همزبان دارد و این همزبان را ندارد و تبلت و گوشی را جایگزین کرده است واقعا به او در پیدا کردن دوست کمک کنیم، همزبان واقعی برایش پیدا کنیم و نگذاریم نیازهای مجازی اسیرش کنند.