به گزارش گروه اندیشه خبرگزاری شبستان: شمارۀ 147 ماهنامۀ اطلاعات حکمت و معرفت با عنوان «چیستی و زمینههای شکلگیری جنبش پدیدارشناسی1» به دبیری منیره پنجتنی در اول تیرماه 1397 منتشر شد.
پنج تنی در ابتدای قسمت «سخن دبیر» گزارش کوتاهی از وضعیت پدیدارشناسی در ایران داده است و نتیجۀ مشاهدات میدانیاش در چند بند همراه با برخی پرسشهای حاصل از چنین وضعیتی ارائه کرده است و سپس با برشمردن نیازهای ناشی از وضعیت مذکور به دلایل و ضرورت شکلگیری این دفتر و نحوۀ انتخاب مقالات پرداخته است.
در بخشی از سخن دبیر با عنوان «مسأله ای بهنام پدیدارشناسی» چنین آمده است: «دربارۀ پدیدارشناسی کتاب ها و مقالات بسیاری ترجمه و تألیف شده است و شاید دربارۀ مقدمات و آشنایی با این جنبش فلسفی به اندازۀ کافی مطالب درآمدگونه منتشر شده باشد. ما هم در سه شماره ای که با عنوان «فلسفۀ معماری: پدیدارشناسی مکان» در ماهنامۀ حکمت و معرفت داشتیم تا اندازهای به این موضوع پرداختیم. شاید بتوان گفت عمده ترین تفاوت پدیدارشناسی با دیگر جنبش های فلسفی این باشد که فقط در فلسفه نمانده و راهش را به سوی حوزههای دیگر از هنر، روانشناسی، علوم تربیتی و اجتماعی گرفته تا پزشکی و پرستاری و معماری گشوده است و خروجی اش به اشکال مختلف منتشر شده است.»
منیره پنج تنی در ادامه پس از توصیف وضعیت پدیدارشناسی در ایران بر این نظر است که ترجمه ها و تفسیرهای مختلف و تنوع در کاربرد پدیدارشناسی در حوزه های متعدد، در مواردی سبب تشتت آراء شده است. او بر این نظر است که چنین وضعیتی نیازها و پرسش هایی را پدید می آورد که به طور مستقیم به شکل گیری چندین دفتر پدیداشناسی در ماهنامۀ اطلاعات حکمت و معرفت مربوط می شود. دفتر نخست «چیستی و زمینه های شکل گیری پدیدارشناسی 1» نام دارد.
هفت دفتر دیگر عبارتند از: پدیدارشناسی آلمانی، پدیدارشناسی فرانسوی، پدیدارشناسی هنر، پدیدارشناسی ادبیات، پدیدارشناسی اخلاق، پدیدارشناسی در حوزۀ علوم تجربی و علوم انسانی. علاوه بر این هفت دفتر، در نهایت و پس از انتشار تمام این مجموعه، شمارۀ پایانی به «ما و پدیدارشناسی» اختصاص خواهد یافت که علاوه بر نگاه انتقادی به نسبت میان پدیدارشناسی با جامعۀ دانشگاهی و بهویژه پژوهشگران و مترجمان این حوزه، به دلایل اقبال به این جنبش بیرون از فلسفه، اختلاف نظرها و در مواردی تشتت و عدم انسجام و یکدستی در ترجمه و تألیف خواهد پرداخت و در واقع شمارۀ آخر بیشتر به نقد و آسیبشناسی پدیدارشناسی در ایران اختصاص خواهد داشت.
اولین دفتر این مجموعۀ پدیدارشناسی «چیستی و زمینه های شکل گیری جنبش پدیدارشناسی1» نام دارد. منیره پنج تنی بخشی از مهمترین دغدغه های دفتر نخست را چنین برشمرده است: چیستی پدیدارشناسی، بررسی برخی از زمینه های شکل گیری پدیدارشناسی در تاریخ فلسفه، خاستگاه های اصلی جنبش تاریخی پدیدارشناسی، پدیدارشناسی به مثابۀ فلسفۀ اولی و مبانی روش شناختی پدیدارشناسی.
دفتر نخست مشتمل بر چهارده مقاله و یک گفتوگوست که در دو شمارۀ پیاپی تیر و مرداد 97 منتشر میشوند. بر این اساس شمارۀ نخست دفتر اول در تیر ماه 1397 مشتمل بر هفت مقاله است و شمارۀ دوم دفتر نخست در مرداد ماه 97، خاستگاههای شکلگیری پدیدارشناسی را از دکارت تا هوسرل بررسی میکند.
شمارۀ اول دفتر نخست در تیرماه 97 مشتمل بر هفت مقاله است. نخستین مقاله با عنوان «مفهوم پدیدارشناسانۀ پدیدار» به قلم محمدجواد صافیان است. مؤلف در این مقاله می کوشد معنای پدیدارشناسانۀ پدیدار را بررسی کند و معنای این واژه را از معانی غیرپدیدارشناسانه تفکیک کند. صافیان در این مقاله ابتدا معنای پدیدارشناسانۀ تفکر را نزد هوسرل و هایدگر بررسی کرده است تا از این مسیر به تفاوت معنای پدیدار نزد این دو فیلسوف برسد. او مقایسه معنای پدیدارشناسانه پدیدار نزد هوسرل و هایدگر را به مثابۀ راهی برای درک معنای این مفهوم و تمییز آن از معانی غیرپدیدارشناسانه پدیدار می داند.
«پدیدارشناسی: «راه» تفکر و تحقیق» عنوان مقالۀ دوم است. دغدغۀ اصلی مرضیه پیراوی ونک تفکیک پدیدارشناسی به مثابۀ راه از پدیدارشناسی به مثابۀ روش است. به زعم نگارندۀ این مقاله پدیدارشناسی در اصل «راه»ی برای اندیشیدن است و فراتر از یک مکتب فلسفی یا یک روش پژوهش است. پیراوی ونک طریق پدیدارشناسی را تلاشی قاطعانه برای غنابخشیدن به جهان تجربه آدمی میداند و با دغدغهای هستی‌شناسانه، پدیدارشناسی را به مثابۀ گام‌هایی از «راهِ» تفکر( نه روش) بررسی میکند و تفاوتهای راه و روش را با تکیه بر پدیدارشناسی توصیف می کند.
علی نجات غلامی در سومین مقاله با عنوان «پدیدارشناسی به مثابۀ فلسفۀ اولی» می‌کوشد معنای فلسفۀ اولی را از منظر پدیدارشناسی با ارجاع به اندیشه های ادموند هوسرل توصیف کند. مؤلف دلیل دشواربودن فهم پدیدارشناسی را «عدم درک معنای فلسفی این مفهوم سابق بر کاربست آن به عنوان روش» می داند. در نهایت می توان گفت هدف اصلی مقاله این است که مواضع اصلی جنبش پدیدارشناسی را بهویژه در نسبت با دو رویکرد پوزیتیویسم و تاریخی انگاری تبیین کند. اهمیت این دو رویکرد از این منظر است که آنها به نوعی مبنای روش شناختی علوم طبیعی و علوم انسانی را تشکیل داده اند.
مقالۀ چهارم «نخستین زمینههای ظهور پدیدارشناسی: نسبت میان ظهور و هستی» خوانشی پدیدارشناسانه بر مناقشۀ میان افلاطون و ارسطو و پروتاگوراس به قلم مهدی صاحب کار است. مؤلف برای بررسی نسبت میان ظهور و هستی از رسالۀ ثئایتتوس افلاطون آغاز کرده است و پس از بررسی این مسئله در آرای ارسطو خوانشی پدیدارشناختی در باب نسبت این دو مفهوم ارائه کرده است. مؤلف با برجسته‌کردن مفهوم شهود این پرسش را طرح می کند که سوبژکتیویته چگونه باید نقش دهندگی خود را ایفا کند و در عین حال امکان عیان شدن خودِ پدیدارها را فراهم کند.
«پدیدارشناسی» عنوان مقالۀ پنجم و ترجمۀ مدخلی با همین نام از واژه نامۀ تاریخی فلسفه است که زیر نظر یواخیم ریتر تألیف شده و حامد صفاریان آن را از آلمانی به فارسی برگردانده است. مدخل پدیدارشناسی این واژه نامه از سه بخش اصلی تشکیل شده است که عبارتند از 1) از لامبِرْت تا بْرِنتانو 2) هوسّرل 3) اندیشمندانِ پس از هوسرل، تا هایدگر و یاسپرس در آلمان و ریکور و مرلوپونتی در فرانسه. صفاریان در این دفتر بخش نخست مدخل پدیدارشناسی را ترجمه کرده و دو بخش دیگر به قلم همین مترجم در دفترهای بعدی منتشر خواهد شد.
مقالۀ ششم «روش پدیدارشناسی» به قلم جوئل اسمیت و ترجمۀ مریم خدادادی است. مؤلف مقاله اش را با توضیح مختصری در خصوص پژوهش‌های منطقی هوسرل به عنوان زادگاه پدیدارشناسی آغاز می کند و سپس به تأثیر این دیدگاه بر پدیدارشناسی هایدگری و بسط پدیدارشناسی اگزیستانسیالیستی فرانسوی می پردازد و در ادامه مقاله‌اش را به بحث دربارة موضوع و روش پدیدارشناسی متمرکز می کند. اسمیث توصیف دقیق از نحوه های نمود یافتن چیزها را یکی از مهمترین وظایف پدیدارشناسان می داند و برای توضیح آن به تفاوت پدیدارشناسی هوسرل و هایدگر در روش پدیدارشناسی می پردازد.
هفتمین و آخرین مقاله با عنوان «دیدگاه هوسرل دربارۀ فلسفۀ اولی» به قلم رابرت ساکالوفسکی هوسرلشناس و ارسطوشناس معاصر است که محسن صابر به فارسی برگردانده است. مؤلف در این مقاله می کوشد مهمترین مسائل فلسفی این دو فیلسوف را برجسته کند. ساکالوفسکی در این مقاله با بهره گیری از دانش فلسفی اش درباره سنت ارسطویی به بررسی معنا، اهمیت و ابعاد فلسفه اولی نزد هوسرل می‌پردازد. نکتۀ بسیار مهمی که ساکالوفسکی بر آن تأکید می کند این است که اهمیت هوسرل به خاطر ارائۀ برخی تحلیل های ارزشمندش مانند توصیفات تحلیلی‌اش از مقوله مندی، ادراک، زمان مندی، حافظه، بدن مندی، و منطق نیست؛ بلکه به زعم او دلیل پایداری آثار هوسرل این است که آن تحلیل ها خود فلسفه را حفظ می کنند. مؤلف بر این نظر است که هوسرل معنای ورود به حیات فلسفی را شفاف ساخته است و فلسفه اولی را به مثابه یک فعالیت نظری بسط داده و فلسفه را احیا کرده است. در واقع ساکالوفسکی بر این نظر است که هوسرل از عهدۀ اکتشاف مجدد و حفظ فلسفه برآمده است.
بخش دوم ماهنامه ادب و هنر نام دارد و مشتمل بر چهار مقاله است که به ترتیب عبارتند از: «تفسير هنر» به قلم نوئل كرول و با ترجمه انشاءالله رحمتي. «طنزپردازي و نقيضه گويي در ترجمه هاي ميرزا حبيب اصفهاني به قلم مريم ط. قشقايي. «نقد وبررسي شعر«قايق» نيما يوشيج از منظر فرماليستي و اگزيستانسياليستي» به قلم ريحانه واعظ شهرستاني، محمد رضا واعظ شهرستاني و آخرین مقاله با عنوان «عقل و اخلاق» به قلم كارلا بگنولي است که زهره سعيدي و ناظر محسن جوادي به فارسی ترجمه کرده اند.
بخش سوم با عنوان «اندیشه و نظر» مشتمل بر یک مقاله با عنوان «سمنتيك توحيد الهي به ترتيب نزول آيات» به قلم سيد سلمان صفوی است.
بخش چهارم با عنوان کتاب مطلبی با عنوان «نوادر لبخند» به قلم سید مسعود رضوی آغاز شده است. سپس منیره پنج تنی، دبیر بخش کتاب، برای بررسی «نظریۀ ذهن جسمانی و نظریۀ مفهومی استعاره» ده عنوان کتاب مربوط به این موضوع را در گفتوگو با جهانشاه میرزابیگی مترجم این آثار با عنوان «ده كتاب درباره نظريه ذهن جسماني و نظريه مفهومي استعاره» بررسی کرده است. این آثار عبارتند از: استعاره هایی که با آنها زندگی می کنیم، قلمرو تازۀ علوم شناختی، فلسفۀ جسمانی: ذهن جسمانی و چالش آن با اندیشۀ غرب، ریاضیات از کجا می آید؟ استعاره: مقدمه ای کاربردی، استعاره ها از کجا می آیند؟ شناخت بافت در استعاره، زبان، ذهن و فرهنگ: مقدمهای کاربردی و مفید، مولکول تا استعاره: نظریۀ نورونی زبان، زیبایی‌‌شناسی فهم انسان: معنای بدن، بدن در ذهن: مبانی جسمانی معنا، تخیل و استدلال. تمام این کتابها را نشر آگاه از سال 1394 تا کنون منتشر کرده است.
بخش پنجم و پایانی نشریه با عنوان گزارش به دبیری منوچهر دین پرست، به گزارش برخی از وقایع حوزۀ اندیشه در یک ماه گذشته اختصاص دارد.
شمارۀ 147 ماهنامۀ اطلاعات حکمت و معرفت به سردبیری و مدیرمسئولی انشاءالله رحمتی در تیرماه 97 با بهای 5000 تومان در اختیار علاقمندان قرار گرفت.
نظر شما