خبرگزاری شبستان _ اهواز
تا بوده خوزستان بوده و نخل‌هایش، خوزستان بوده و خرمایش، اما امروز نخلستان‌های اینجا هوای غریبی دارند، هوایی دور از شرجی و گرما ... پر آب‌ترین استان ایران اینجا فریاد عطش می‌زند، خوره بی‌آبی به جان نخل‌ها افتاده؛ اینجا چیزی نیست جز شرمندگی پنج رودخانه بزرگ کشور، شرمندگی کارون و کرخه، جراحی و زهره ... اینجا عطش است و بی‌آبی، شوره زار است و خشکی و صاحبان نخل‌ها در اندوهی بیش از بلندای نخل به سوگ نشسته‌اند ...
حاج کریم عبای نازک قهوه‌ای رنگش را می‌تکاند، روی دوشش می‌گذارد و عزم رفتن می‌کند: «خانه نشین شده‌ایم دیگر، می‌بینی نخل‌های ما که روزی حلانه حلانه خرما به ما می‌دادند، نفس‌های آخرشان را می‌کشند، امسال باری ندارند که امیدی به خرما داشته باشیم»؛ می‌گوید: «این نخل‌ها تمام زندگیم بودند، طاقت دیدن خشکی شان را ندارم» ...
در قاب چشمانم نخلستان است و تا چشم کار می‌کند نخل؛ اما تن همه نخل‌ها خشک و سرشان بی بر، ایستاده مرده‌اند انگار ... !
سال هاست سرزمین نخلستان‌ها از کم آبی ناشی از خشکسالی و سیاست‌های غلط منابع آبی رنج می‌برد و سهم نخل‌های خوزستان از رودخانه‌های بزرگ کشور تنها آب شور بوده، آبی که بیش از ۲ میلیون اصله نخل را قربانی کرد و امروز مابقی نخل‌ها هم نفس‌های آخر را می‌کشند اگر به دادشان نرسید.
تنش آبی و افت تولید خرما
سطح زیرکشت نخیلات خوزستان ۴۳ هزار هکتار است و بنا بر اعلام سازمان جهاد کشاورزی سالانه حدود ۱۹۰ هزار تن خرما از این سطح تولید می‌شود. در این میان بخشی از نخلستان‌ها در سال های اخیر به دلیل تنش آبی و همچنین پدیده ریزگردها دچار بحران شده‌اند. اگر شرایط عادی بود باید بیش از ۲۲۰ هزار تن خرما در استان تولید می‌شد.
از سویی دیگر، در حالی که عمده نخیلات در شهرستان‌های شادگان، آبادان، اهواز و خرمشهر قرار دارد؛ هوشنگ مقامسی، دبیر اجرایی سازمان نظام صنفی کشاورزان شادگان از کاهش۵۰ درصدی نخیلات این شهرستان خبر می‌دهد و می‌گوید: «در سال ۱۳۶۸ حدود پنج میلیون اصله درخت نخل در شادگان داشتیم که اکنون به کمتر از ۲ میلیون رسیده است».
او خشک شدن تالاب، شوری آب و پدیده ریزگردها را از عوامل نابودی نخیلات بیان می‌کند و اضافه می‌کند: «بسیاری از زمین‌های این شهرستان بایر شده و تعداد نخیلات شهرستان شادگان به کمتر از ۵۰ درصد رسیده است».
بد نیست بدانید که شادگان یک سوم نخلستان‌های خوزستان را در خود جای داده؛ قطب تولید و صادرات خرمای جنوب است، اما امروز نخلدارانش از مرگ تدریخی نخل‌ها می‌گویند: «نخیلات ما رو به زوال هستند، تنها امید زمین‌های کشاورزی ما، رودخانه جراحی است که آن هم ١٠ روز یک بار آبش را برای شادگان که پایین‌دست محسوب می‌شود، باز می‌کنند و الان سه ماه است یک قطره آب به نخلستان‌ها نرسیده است».
احمد مستعان، رئیس پژوهشکده خرما و میوه‌های گرمسیری در این باره می‌گوید: «آبی که به نخلستان‌های شادگان می‌رسد، آن‌قدر شور است که عملا نمی‌توان انتظار محصول از درختان داشت».
از سویی آبادان با تولید ۳۵ درصد، قطب دیگر خرمای کشور است و سالانه ۳۰ هزار تن خرما که ۴۰ درصد آن صادراتی استان است از این شهر صادر می‌شود؛ اما این روزها نخیلات این شهر هم حال خوشی ندارند.
مدیر اداره جهاد کشاورزی آبادان تصریح می‌کند: «کیفیت آب و شوری آن مشکلاتی برای نخلستان‌های آبادان به وجود آورده به طوری که حیات ۲ میلیون اصله نخل در خطر است».
شاکر هندالی، دبیر نظام صنفی کشاورزی آبادان، شوری آب در حوزه آبادان و خرمشهر را ۱۰ هزار میکروموس اعلام می‌کند و می‌گوید: «کاهش شدید دبی خروجی سدهای کارون و دز باعث افزایش شوری آب شده و نخلستان‌های آبادان و خرمشهر در آستانه مرگ قطعی هستند».
به گفته او عمده کشاورزی در آبادان، نخلداری است و خرما یک محصول عمده، تجاری و استراتژیک در آبادان است و اگر نخل از بین رود حیات مردم و کشاورزان از بین می‌رود.
آبی که برای فضای سبز می‌رود
وضعیت منابع آبی خوزستان و تاثیر مستقیم آن بر کشاورزی صدای نمایندگان مجلس و خبرگان رهبری را هم در آورده است، آیت الله محسن حیدری عضو مجلس خبرگان رهبری و امام جمعه موقت اهواز با انتقاد از وضعیت موجود می‌گوید: «چندین کیلومتر کانال کشی می‌کنند تا برای صنعت، فضای سبز و کشاورزی آب را از خوزستان به استانی دیگر منتقل کنند اما نخیلات آبادان، خرمشهر و شادگان در معرض نابودی هستند».
او انتقال آب خوزستان به صورت بی‌رویه و خارج از ضوابط قانونی را نمونه والای تبعیض می‌داند و اظهار می‌کند: «آب را برای فضای سبز به استان دیگر می‌برند در حالی که اینجا زمین‌های کشاورزی‌مان تشنه آب و نخیلات درحال مرگ هستند» ...
نخل‌های خوزستان در بستر مرگ هستند، برخی این وضعیت را مصیبت بزرگ می‌دانند که ناشی از سیاست‌های غلط مسئولان است. ساخت سدها بر بستر رودخانه‌ها، عدم تامین حق آبه تالاب‌ها، انتقال آب کارون و همچنین پدیده ریزگردها جان نخل‌های خوزستان را نشانه گرفته اند، سال گذشته ۴۰۰ هزار اصله نخل مردند و به مرور باید شاهد مرگ تدریجی آنها با شیم، نخل‌هایی که بخش زیادی از آنها در زمان جنگ از بین رفتند و امروز به جای احیای آنها، قبرستان نخل‌ها روز به روز بزرگتر می‌شود.
نخلی نمی‌ماند...
مسعود لطیفیان مدیر دفتر امور میوه‌های گرمسیری و نیمه گرمسیری وزارت جهاد کشاورزی معتقد است: «اگر شرایط نامساعد نخلستان‌ها ادامه پیدا کند تا کمتر از ۱۰ سال دیگر نخلی در خوزستان نخواهیم داشت و خرمایی هم برداشت نخواهد شد».
او ورود فاضلاب و پساب آلوده به کارون را از عوامل کاهش کیفیت خرمای تولیدی می‌داند و می‌گوید: «سدسازی، انتقال آب از سرشاخه‌های کارون و ... کشاورزی خوزستان به ویژه شهرهای آبادان و خرمشهر را به مخاطره انداخته است».
لطیفیان خاطر نشان می‌کند: «به ازای هر ۱۰ درصد افزایش شوری آب، محصول ۶.۸ درصد کاهش می‌یابد و نخل حداکثر تا سه هزار واحد شوری خاک و دو هزار واحد شوری آب را تحمل می‌کند که براین اساس شرایط فعلی فراتر از حد تحمل نخل است».
همچنین کیخسرو چنگلوایی، رئیس سازمان جهادکشاورزی خوزستان، معضل گردو غبار و کیفیت پایین آب در چند سال گذشته را از عوامل تاثیر گذار بر عملکرد و کیفیت خرمای خوزستان می‌داند و می‌گوید: «در شهرستان‌هایی مانند خرمشهر، آبادان و شادگان که در پایین دست رودخانه هستند این امر مشهودتر است».
به گفته او، سال زارعی ۹۶-۹۷ یکی از بی سابقه ترین خشکسالی‌های ۶۰ سال گذشته است به طوری که ۹۶ درصد از مساحت خوزستان در خشکسالی بسیار شدید و چهار درصد از مساحت استان در خشکسالی شدید است.
و بازهم کارون
او تصریح می‌کند: «آب سدها در حال تقسیم بندی است، برای نخیلات که ۱۰ درصد از طرح ۵۵۰ هزار هکتاری را به خود اختصاص دادند، برنامه ریزی شده و در این راستا با اعتبار۷۰ میلیارد تومانی آب کارون به جراحی منتقل می‌شود تا مشکل نخیلات شادگان و شهرهای جنوبی تا حدودی رفع شود».
به گفته چنگلوایی ۱۲ هزار هکتار نخل در شادگان وجود دارد اما این نخل‌ها با بحران آب مواجه‌اند به همین دلیل حدود ۳۶ هزار هکتار از طرح احیای زمین‌های خوزستان به نخیلات آبادان، خرمشهر و شادگان اختصاص یافته است ...
حاج کریم می‌رود آرام از لابه لای نخل‌ها، از کنار هر کدام که رد می‌شود دستی به تن خشک شان می‌کشد، انگار بچه‌هایش را نوازش می‌کند، دهانش خشک است و به سختی حرف می‌زند: «با این ها من بزرگ شده‌ام، چه خرماهایی که نداده‌اند، رزق سال ها زندگی من و خانواده‌ام بودند اما امروز می‌بینی چه بلایی سرشان آمده است» ...
نخلداران روزگار سختی را می‌گذرانند؛ نخلستان‌ها روزبه‌روز به مرگ و نیستی نزدیک‌تر می‌شوند و نخلداران در هراس مرگ نخل‌ها ...
معصومه صالحی
نظر شما