۹۰ دقیقه ریتم و توپ؛ تاریخ موسیقی جام جهانی

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری شبستان، فوتبال و موسیقی هر دو زبانی هیجان انگیز دارند. دو پدیده اجتماعی که انسان ها را  فارغ از ملیت، جنسیت، نژاد، رنگ و زبان در کره زمین به هم نزدیک می کنند، هر دو زبانشان بی مرز است و لحظات نابی را برای شیفتگان خود ایجاد می کنند.  هم فوتبال و هم موسیقی از سرگرمی های تاثیرگذار جوامع انسانی به حساب می آیند و می توانند عامل وحدت گروه های انسانی بسیار در مقاطع کوتاه و بلند باشند. در بسیاری کشورها برای ایجاد هیجان و شادی در بین مردم بسیاری از کنسرت های موسیقی در  استادیوم های محل برگزاری فوتبال برگزار می شود.

موسیقی و فوتبال سرگرمی فراتر از رنگ و نژاد

اگرچه فرهنگ موسیقیایی ملل مختلف متفاوت است اما زبان موسیقی فراگیر است و شنوندگان آن بدون دانستن هویت آن موسیقی با آن ارتباط برقرار می کنند، شاید در قرون گذشته که ابزار ارتباطی انسان ها همانند امروز اینچنین گسترده نبود جهان شمولی موسیقی هم مثل عصر ارتباطات نبود؛ اگر تکنولوژی به مدد مردم نمی آمد فوتبال هم نمی توانست به این وسعت و فراگیری دنیا را درگیر خود کند؛ و میلیون ها ببینده را 90 دقیقه میخکوب صفحه گیرنده های تلویزیونی کند. ورود هر سرگرمی به زندگی بشر خرده فرهنگ های متناسب با آن فرهنگ را هم در بین مردم رواج می دهد فوتبال هم از این قاعده مستثنی نیست.

موسیقی و فوتبال هویت در هم تندیده ملت ها

۸۸ سال از برگزاری نخستین جام جهانی فوتبال با نام «جام ژول ریمه» در اروگوئه می گذرد، این جام نخستین بار در سال 1930 با حضور 13 تیم از قاره اروپا و آمریکا در اروگوئه برگزار شد؛ از همان زمان کشورهای جهان در یک زمین مستطیل سبز در هر شرایطی هر چهار سال یکبار با میزبانی کشوری با یکدیگر به رقابت پرداختند. همان گونه که طی این سال ها در شکل توپ، داوری و لباس و مدل مو بازیکنان تیم ها تغییراتی ایجاد شده برنامه های متنوع سرگرمی هم در کنار بازی ها برای تماشاگران فوتبال بوجود آمده که نمود آن را می توان در مراسم افتتاحیه و اختتامیه این رویداد دید که وجه هنری و آیینی جام جهانی را بیشتر می کند، اجرای خوانندگان سرشناس موسیقی دنیا در مراسم افتتاحیه و اختتامیه نشان دهنده این واقعیت است که موسیقی و فوتبال در هم تنیده اند و بخشی از هویت ملت ها را تشکیل می دهد.

ماندگاری هر دوره جام جهانی با سرود های رسمی

علاوه بر داشتن سرود خاص فدراسیون جهانی فوتبال برای جام جهانی که خوانندگان و موسیقی دانان به نام  اجرا کرده اند و هر دوره با همان موسیقی شناخته می شود، به اذعان بسیاری از تماشاگران خواننده لاتین تبار آمریکایی یادآور جام جهانی 1994 آمریکاست یا آهنگ  کشورهای شرکت کننده در هر دوره این رویداد نیز سرودی ملی دارند که توسط موسیقیدانان و خوانندگان آن کشورها اجرا می شود؛ ایران هم از این قاعده مستثنی نبوده و هنرمندان در هر دوره ای به شکل رسمی سرودی برای آن ساخته اند و در کنار آن سرودهای غیر رسمی هم توسط ورزشکاران و هنرمندان اجرا شده است؛ جام جهانی 1998 فرانسه تیم فوتبال ایران پس از بیست سال در این بازی ها حضور پیدا کرد و هیجان زیادی برای شرکت در این میدان داشت اما سرودی رسمی برای تیم ملی کشورمان در داخل اجرا نشد و تنها خوانندگان خارج از ایران بودند که ترانه هایی را برای این رویداد اجرا کردند اما در کوران این رقابت ها تلویزیون اثری با عنوان «سواران دشت» از شهرام ناظری را پخش می کرد که با اقبال عمومی مواجه شد.

چالش برای انتخاب خواننده سرود ملی در جام جهانی

پس از 8 سال ایران به رقابت های جام جهانی 2006 در آلمان راه یافت؛ در این دوره فدراسیون جهانی فوتبال فیفا از 32 تیم حاضر در جام جهانی خواسته بود که سرودی را برای خود انتخاب کنند که در مجموعه فیفا منتشر شود؛ در این دوران ابتدا بحث هایی بود که بزرگان آواز ایران مثل محمدرضا شجریان، شهرام ناظری و علی رضا افتخاری این سرود را بخوانند که این بحث ها به نتیجه نرسید و در نهایت فدراسیون فوتبال بر روی علی رضا عصار توافق کرد و سرود رسمی را این خواننده با آهنگسازی شهرداد روحانی  اجرا کرد خواند امیر تاجیک که پیش از ان قرار بود این سرود را بخواند نیز سرودی با شعری از علی معلم خواند، در کنار اینها 14 سرود که همه خوانندگان آن داعیه دار رسمی بودن داشتند اجرا شد گروه های موسیقی مطرحی چون آریان، بنیامین و گروه سه نفره مهرداد میناوند، نیما نکیسا و پژمان جمشیدی نیز سرود هایی را اجرا کردند.

در جام جهانی 2014  برزیل که تیم ملی ایران پس از یک دوره غیبت در این میدان حضور پیدا می کرد حاشیه ها برای انتخاب خواننده سرود ملی زیاد بود و در ابتدا گفته شد که امیر تاجیک، خواننده این سرود است اما فدراسیون فوتبال در نهایت احسان خواجه امیری را برای خواندن سرود معرفی کرد  و این هنرمند اثری با عنوان «دروازه‌های دنیا» را ساخت و در کنار این آهنگ رسمی هنرمندانی مثل سیروان و زانیار خسروی، فرزاد فرزین و رضا یزدانی هم با حال و هوای جام جهانی قطعاتی را با محوریت ایران ساخته و اجرا کردند.

یازده ستاره؛ سرود تیمی که در کنسرواتوار چایکوفسکی هم اجرا می شود

در پس از راهیابی تیم ملی ایران به جام جهانی 2018 روسیه نیز گفته شد که سالار عقیلی و علیرضا قربانی سرود تیم ملی در جام جهانی را اجرا خواهند کرد؛ تفاهم نامه ساخت سرود جام جهانی 2018 روسیه میان فدراسیون فوتبال ایران و بنیاد رودکی 27 فروردین در فدراسیون فوتبال منعقد شد اما پس از چندی علی رضا قربانی از خواندن این سرود انصراف داد و سالار عقیلی تنها خواننده سرود تیم ملی در جام جهانی معرفی شد و  اثر « یازده ستاره» به آهنگساری بابک زرین به عنوان سرود ایران در جام جهانی معرفی شد.

سرودهایی جام جهانی که در حافظه جمعی مانده اند

سرودهای جام جهانی در اذهان اهالی فوتبال ماندگار شده اند، «لولچيانو پاواروتي» یکی از بزرگترین هنرمندان دنیا بود که توانست در فینال جام جهانی  1990 ایتالیا به همراه دو خواننده تنور اسپانیایی کنسرت تلویزیونی ماندگاری اجرا کند.

سرودهای خاطره انگیزی از جام جهانی ادوار گذشته به جامانده که برای بسیاری از  شهروندان دهکده جهانی آشناست و برای آنها لحظات توام با شادی و هیجان را رقم زده است از معروفترین این سرودها که به حافظه جمعی ما هم نزدیکتر است می توان به آهنگ های رسمی  « We Are One" "Ole Ola » اثری از« Pitbull featuring Jennifer Lopez &  Claudia Leitte » 2014 برزیل  و « (Waka Waka (This Time for Africa» اثری از« Shakira feat. Freshlyground»   آفریقای جنوبی   2010، « The Time of Our Lives» اثری از « Il Divo featuring Toni Braxton» 2006 آلمان « Boom » اثری از«Anastacia» 2002  کره جنوبی و ژاپن ، « (La Copa de la Vida (The Cup of Life» اثری از«Ricky Martin» در جام جهانی 1998 فرانسه اشاره کرد.

ارکستر سمفونیک تهران و ارکستر ملی ایران به رهبری شهرداد روحانی و فریدون شهبازیان به خوانندگی سالار عقیلی همزمان با برگزاری جام جهانی در روسیه به این کشور سفر کرده است، در روزهای برگزاری بازی ایران در جام جهانی در شهرهای سن پطرزبورگ، کازان و مسکو بر اساس تفاهم نامه همکاری بنیاد رودکی  و کنسرواتوار چایکوفسکی در این شهرها به اجرا خواهند رفت.

 فوتبال و موسیقی  جادوبی که قلب ها را در می نوردد

فوتبال اگرچه مردمان دنیا را نزدیک تر و آشناتر می کند، موسیقی بی مرز قلب ها را در می نوردد؛ به راستی در عصر دود، آهن، جنگ، نابرابری، رقابت بر سر تسلیحات هسته ای، بحران های زیست محیطی،  تهدیدهای مدام سیاستمداران چه چیزی بهتر از فوتبال و موسیقی لحظه ای ذهن آدم ها را از این فضا فارغ می کند؟ اینکه 90 دقیقه توپی در مستطیلی سبز جادو می کند و ما از  دیدن و شنیدن رنج فارغ می شویم شاید همین برای مردمان دهکده جهانی بس باشد.

گزارش: لیلا ضامنی