نگاهی به آداب و رسوم مازندرانی ها در ماه ضیافت الهی

خبرگزاری شبستان - مازندران

 آداب،‌ رسوم و عقاید مردم هر منطقه از کشور، ریشه در عقاید دینی و ملی آنها دارد که بارزترین عنصر هویت بخشی مردمان یک ناحیه محسوب می شود و باید در حفظ و انتقال آن به آیندگان کوشا بود اما متاسفانه به آداب و رسوم، توجه چندانی نمی شود و غباری از فراموشی بر آنها نشسته است.

ماه مبارک رمضان و آداب و رسوم مازندرانی ها در این ماه مبارک، اهمیت بسیار و شکوه خاصی دارد اما در حال حاضر بسیاری از این سنن اجرا نمی شود و در ورطه فراموشی است که باید به عنوان فرهنگ فولکور به آنها اهمیتی مضاعف داد.

رحمت الله حسن پور، پیشکسوت فرهنگ و هنر استان مازندران در گفتگو با خبرنگار خبرگزاری شبستان در ساری گفت: یکی از رسوم قدیمی مازندرانی ها در ماه مبارک رمضان به استقبال رفتن این ماه مبارک و الهی است که عمدتا سه روز آخر ماه شعبان را به استقبال ماه رمضان می رفتند و اگر سه روز به علت گرما یا طولانی بودن روز، مقدور نمی شد؛ یک روز را به طور حتم به استقبال می رفتند که این سنت حسنه همچنان ادامه دارد.

*سحرخوانی

وی اظهار کرد: در قدیم به علت عدم امکانات مانند برق، روشنایی، دستگاه های رسانه ای و خستگی مردم به خاطر کار در شالیزار و فعالیت های کشاورزی ممکن بود که عده ای، سحر را خواب بمانند بنابراین بعضی از مومنین با گرفتن حلب خالی در یک دست و چوب در دست دیگر با چوب روی حلب می کوبیدند و با فریاد "سحر برخیز"، "سحر برخیز که صبح صادق آمد"، مردم را برای خوردن سحر و روزه گرفتن از خواب، بیدار می کردند و اگر همسایه ای چراغ یا به گفته مازندرانی ها، لمپ پا(چراغ گردسوز) یا فانوس همسایه را خاموش می دید بلافاصله بر در خانه می کوبیدند و او را از سحر، آگاه می کردند.

حسن پور تصریح کرد: در مناطق کوهستانی استان مازندران و در روستاهای دوردست شهرستان سوادکوه و کوه های دو هزار شهرستان تنکابن و منطقه بندپی شهرستان بابل و به ویژه در چهاردادنگه و دودانگه و روستاهای اتو، لاجیم، ولوپی، پیرنعیم، امیرکلا، ولوکش، سی پی سوادکوه و روستاهای دیگر، سنت حسنه سحرخوانی همچنان ادامه دارد.

*روزه سری

وی بیان کرد: در ماه مبارک رمضان، نوجوانانی بودند که به سن تکلیف می رسیدند همانطور که آموزش و پرورش برای بچه های سن تکلیف، جشن تکلیف برگزار می کند؛ پدران و مادران قدیم ما نیز به تقویت انگیزه عبادی بچه ها، نظر مثبت داشتند و برای آنها، جوایزی را در سال اول روزه داری تعیین می کردند که به گفته مازندرانی ها "روزه سری" است.

حسن پور تصریح کرد: برای پسران به تکلیف رسیده معمولا گاو و گوسفند و برای دختران، گوشواره طلا یا انگشتر طلا جائزه تعیین می شد که این به یادگار نسل به نسل می ماند و معمولا این داستان توسط فرزندان به دوستان خود و آیندگان منتقل می شد.

*غذاهای مازندرانی در ماه رمضان

وی ابراز کرد: پختن حلوا، آش و نان های مخصوص در تنور خانگی یکی از سنت های دیگر مازندرانی ها در ماه ضیافت الهی بود که همان کلوچه مرسوم امروزی ها است و معمولا با تخم مرغ و کره محلی، پخته و با سبزی ریحان بو داده می شد که طعم خاص ماه رمضان را داشت و سفره های افطار را تزیین می کرد.

*خواندن قرآن

حسن پور گفت: خواندن قرآن حتی نگاه کردن به آیات شریفه این کتاب الهی در خانواده های بیسواد و کم سواد معمول بود بطوریکه انس با قرآن را جزء تکلیف خود می دانستند و خانواده هایی که فرزندانشان، قرآن را ختم می کردند از طرف روحانی مسجد و افراد مومن، مورد تحسین قرار گرفته و به آنها، جوائزی اهدا می شد.

*مراسم احیای شب های قدر

وی اظهار کرد: مراسم احیای شب های قدر نیز بسیار حائز اهمیت بود و امکان نداشت در لیالی قدر، چراغ های خانه ای خاموش باشد و همه در مسجدها، قرآن به سر می شدند و در مصیبت مولای متقیان امیرالمومنان علی(ع) به عزاداری و نوحه سرایی می پرداختند.

*تعزیه خوانی

حسن پور بیان کرد: تعزیه خوانی هم در روستاهای مازندران در شهادت امام علی(علیه السلام) مرسوم بود و شبیه خوانان با زنده کردن صحنه های مظلومیت مولا، آنها را از عظمت فاجعه، مطلع می کردند.

*وداع با ماه رمضان

وی ابراز کرد: مراسم ختم قرآن از شب 27 رمضان در مساجد و تکایا جهت وداع با ماه مبارک رمضان، برگزار می شد و در سه شب آخر در بعضی از مساجد به صورت طولانی، آیات شریفه قرآن قرائت می شد و مومنین از خدا طلب مغفرت می کردند و یکی از دعاهای معروف آنها این بود که خدا، این بندگان را در پایان ماه رمضان ببخشاید و گناهان آنها را عفو نماید.

*دیدن ماه شوال

حسن پور عنوان کرد: دیدن ماه شوال در آخرین روزهای ماه مبارک رمضان نوعی ستاره شناسی بود که بعضی از پیران و گله داران با رفتن به قله و کوه ها به دنبال دیدن هلال ماه بودند و از روستایی به روستای دیگر و از شهری به شهر دیگر به انسان های خبره و کارشناس در زمینه رویت ماه که به آنها "چشدار" می گفتند، مراجعه می کردند و رویت ماه را به روحانی مسجد اطلاع می دادند و معمولا با گفتن اذان و کوبیدن بر طبل و در بعضی از روستاهای دور با ساز دوهل و نقاره، رسیدن عید فطر را به یکدیگر اطلاع می دادند و نماز فطر را دسته جمعی در مساجد و تکایا برگزار می کردند.

*تلاش جهت حفظ فرهنگ و انتقال به آینده ضروری است

وی گفت: فرهنگ از آنجایی که هم گذشته نگر و هم آینده نگر است و گذشته همیشه چراغ راه آینده قرار می گیرد چه خوب است که وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی که سیاست گذار فرهنگ عمومی جامعه است و همچنین صدا و سیما و سایر نهادهای فرهنگی جهت زنده نگه داشتن این نوع برنامه ها، تلاش مضاعف کرده تا فرهنگ معنوی در جامعه پایدار و برقرار بماند.

حسن پور افزود: آمدن امکانات برق، رادیو و تلویزیون در روستاها و استفاده از سرویس های دیجیتالی نباید مانع بروز احساسات و عواطف مردم شود بطوریکه بزرگترها در استان دیار علویان به خانواده های یتیم هم توجه ویژه داشتند و همچنین با پیروی از امام علی(علیه السلام) شخصا به خانواده های کم درآمد و بی سرپرست، سرکشی می کردند و همانطوریکه مولا در نیمه های شب به مردم نیازمند، نان می داد آنها نیز در خفا به نیازمندان کمک می کردند بطوریکه آبروی اهل ایمان حفظ شود.

وی تصریح کرد: این نوع فرهنگ با فرهنگ مجازی و دیجیتالی سازگاری ندارد بنابراین باید اندیشه ای در ارگان های فرهنگی در این زمینه سبز شود و چه خوب است که مدیران و مسئولین مرتبط، فرهنگ اقوام را برای آیندگان نهادینه کنند.

گزارش: معصومه علیزاده