به گزارش خبرنگار اندیشه خبرگزاری شبستان: به مناسبت برگزاری سی و یکمین نمایشگاه بین المللی کتاب تهران و در حاشیه این اتفاق عظیم فرهنگی با حجت الاسلام والمسلمین دکتر عبدالحسین خسروپناه، رئیس مؤسسه حکمت و فلسفه ایران، گفت وگویی ترتیب داده ایم که ماحصل آن در ادامه از نظرتان می گذرد:
جایگاه فرهنگ کتاب و کتابخوانی را در توسعه و پیشرفت چگونه می بینید؟ اصولاً جایگاه کتاب و مقؤله مراجعه به منابع را، در راستای دستیابی به الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت، چگونه ارزیابی می نمایید؟
در باب این مسئله می بایست بیان کرد که هر جامعه ای که به دنبال تمدن است، طبیعتاً در ابتدای امر، می بایست در مختصات پیشرفت واقع شود تا بتواند به تمدن سازی نائل گردد و بر سایر جوامع تأثیرگذار باشد. این جامعه می بایست به دنبال دانش افزایی و برتری علمی باشد. جوامع خواهان اشاعه تمدن، می بایست آگاه باشند تا به قدرت و قوّه علمی مجهز نشوند، قدرت اثرگذاری بر سایر اندیشه ها را نخواهند داشت. در این پروسه می بایست بیان داشت که مسیر دانش افزایی نیز، فقط با مطالعه و تحقیق همراه و همگام است. ممکن است پاره ای با توجه به گسترش ابزارهای اطلّاعاتی و رسانه ای، مدعی شوند که این فضاهای جدید، می توانند عطش محققین و جویندگان علم را برطرف نمایند. در پاسخ این دوستان می باید بیان کرد که درست است که فضاهای مجازی و کانال ها و گروه های رسانه ای گسترش یافته اند، اما نکته مهم دقت و توانایی عالی و غایی لازم است که محقق به آن نیازمند است و متأسفانه ندرتاً، فضاهای موجود مجازی، از این مؤلفه ها برخوردار هستند.
وقتی مؤلف و یا محققی دست به نگارش اثر و یا تألیفی می زند، می بایست دقت و تحقیق وافر داشته و مکتوبات خود را با سند متقن بیان نماید. این نقطه تمایز کتاب و فضای مجازی است. کتاب بر حسب حدسیات و نقطه نظرات محاوره ای تألیف نمی شود، اما فضای های مجازی، امکان اشاعه مطالب خلاف واقع و شایعه ای را دارند. کتاب ماندگار است و اگر مؤلف در این پروسه قابلیت های لازم را نداشته باشد، بِجد مورد نقد نقّادان و پژوهشگران واقع خواهد شد.
در عرصه کتاب و کتاب خوانی اولویت هایی وجود دارد که التزام و تعهد نسبت به آنها، از ملزومات نشر و گسترش آثار علمی و فرهنگی است. متأسفانه، هم اینک بازار نشر کتاب از آشفتگی های خاصی رنج می برد و بعضاً شاهد نشر کتاب های بی اثر و فاقد اعتبار نیز هستیم. باید آگاه باشیم که اندیشه جامع و کامل و مستدل و مستند، در کتاب ظهور و بروز خواهد کرد. بنابر این، با مطالعه و توجه به کتاب است که جامعه می تواند به مختصات پیشرفت نائل شود و به آرمان های ترسیم شده خود دست یابد. به تحقیق می توان بیان داشت که بین توسعه و پیشرفت و فرهنگ مطالعه، یک ملازمه تاریخی وجود دارد.
نکات و بایسته هایی اشاعه فرهنگ مطالعه و مراجعه به کتاب در جهت تحقق الگوی اسلامی ایرانیِ پیشرفت که هنوز محقق نشده اند؛ چه بایسته هایی هستند؟
متأسفانه، هم اینک شاهد فضای مطلوبی در راستای مراجعه به کتاب و ترویج فرهنگ مطالعه در جامعه نیستیم. فضاهای مجازی با تزریق انواع و اقسام اکاذیب و خرافات، سعی در تخریب اندیشه ها و باورهای جامعه اسلامی دارند. نسبت دادن برخی کرامات و معجزات و اقدام به تخریب و تشویش اذهان عمومی و یا سعی در تخطئه باورهای دینی، از اهم این ناهنجاری ها هستند.
درست است که می شود از فضاهای مجازی به طور صحیح و برنامه ریزی شده استفاده کرد و بهره برد، ولی دستیابی به حقایق متقن و غیرقابل انکار، فقط در سایه مراجعه به کتاب و مطالعه میسور خواهد بود. جامعه اسلامی در مسیر توسعه و پیشرفت، علاجی جز مراجعه به کتاب و ترویج فرهنگ مطالعه ندارد. اما در باب وضع موجود، با توجه به اطلاعات میدانی ای که رصد می شود، هنوز تا رسیدن به فرهنگ مطلوب مطالعه در کشور فاصله داریم.
نسل جوان عمدتاً نیازهای خود را با فضاهای رسانه ای و دیجیتالی برطرف می کنند و چندان مایل به مراجعه به کتاب و تحقیق نیستند. نکته مهم دیگر در این پروسه این است که حضور قابل توجه مراجعان به نمایشگاه کتاب تهران نیز نمی بایست مرجع نظر و بیان مسئولین واقع گردد، بلکه میزان نشر و فروش و تکثیر کتاب و تألیفات و گزارشات میدانی در این زمینه است که می بایست سرلوحه برنامه ریزی برنامه ریزان واقع شود. درصد پایین سرانه مطالعه، نکته مهمی است که نیازمند دقت نظرهای دقیق و موشکافانه متولیان فرهنگی است.
به نظر می رسد آموزش و پرورش در این راستا، نقش مهم و بسزایی می تواند ایفا کند. مدارس می توانند از همان ابتدای امر و مراجعه کودکان به مدارس، در ازای توسعه حفظیات، در جهت ترویج تحقیق و مطالعه و پژوهش گام بردارند. حضور آزادانه و بی قید و شرط کودکان و نوجوانان در فضاهای کتابخانه ای، نکته دیگری است که در جهت اُنس هرچه بیشتر نسل جوان به کتاب و کتابخوانی می تواند مفید واقع شود. می باید با تسهیل مراجعه به فضاهای فرهنگی و ترویج دانش آموزان به تحقیق تا حفظیات زودگذر، از دلزدگی و عدم استقبال به کتاب جلوگیری شود تا ان شاءالله، در آینده، به جای کتاب ستیزی به کتاب باوری دست یابیم.
جایگاه مساجد و کانون های فرهنگی را در این پروسه چگونه ارزیابی می کنید؟ نقش فعّال مساجد با توجه به گستردگی و تأثیرگذاری این نهادها را در توسعه فرهنگ و دانش، چگونه می بینید؟
این بیان حضرت امام خمینی(ره) در باب مساجد که فرمودند: «مساجد سنگر است» می بایست در تمامی اَبعاد، لحاظ و مداومت شود. نقش این سنگر فرهنگ ساز، در توسعه و تشویق نسل جوان و پویای جامعه اسلامی به موضوع مطالعه و اندیشه می تواند بسیار مهم و حائز اهمیت باشد. بنده اعتقاد دارم در تمامی مساجد می بایست یک کتابخانه وجود داشته باشد، آنهم نه به این صورت که این فضاها، فقط ایام و یا ساعاتی خاص باز باشند و در بقیه اوقات، بلااستفاده واقع شوند. فضاهای مطالعاتی مساجد می بایست بسیار گسترده تر و فراگیرتر از این شرایط کنونی باشند. شبستان ها و مصلی های مساجد می توانند ملجأ و مرکز دانش افزایی و مطالعه گرایی واقع شوند.
چه اشکالی دارد در ساعاتی قبل و یا بعد از فریضه، نمازگزاران و یا مراجعان، بتوانند از فضاهای گسترده مصلاهای مساجد، برای تورّق کتاب و یا خواندن و مطالعه آثار استفاده کنند. ترویج و توسعه قرائت خانه ها در مساجد می تواند بسیار در توسعه و ترویج مطالعه مؤثر باشد. ما هم اکنون نیازمند توسعه فضاهای گفتمانی در باب کتاب و مطالعه هستیم؛ این فضاهای گفتمانی، چه در مساجد و مراکز فرهنگی و چه در سایر فضاهای عمومی و همگانی، می تواند نقش فعّالی در ترویج کتاب و کتاب خوانی ایفا کند و امید است که با عنایت خداوند متعال، بتوانیم به این نیاز اساسی، جامعه عمل بپوشانیم.
نظر شما