به گزارش خبرنگار اندیشه خبرگزاری شبستان: تبیین مختصات زندگانی و حیات پاکیزه و طیّبه از منظر قرآن کریم و همچنین تحلیل مناسبات مورد تأکید در باب سبک زندگی اسلامی و توحیدی، اموری بودند که ما را برآن داشت تا گفت وگویی با حجت الاسلام دکتر محمد اکبری، عضو هیئت علمی دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم، ترتیب دهیم که قسمت دوم و پایانی آن در ادامه از نظرتان می گذرد:
مبانی و جهت دهی قرآنی در جهت نیل به مختصات حیات طیّبه به غیر از بُعد توحیدی و عَملی، چه گزینه هایی را مدنظر دارد؟
جنبه دیگر حیات طیّبه و به تعبیری حیات وحیانی، حیات عبادی است. انسان فطرتاً تمایل دارد در برابر ولی نعمت و خالق و منجی خود خضوع و خشوع نماید. بندگی و عبودیت حضرت رحمان، همان شاخصه مهمی است که تمامی انبیاء(ع) و اولیاء الهی (ع) به وسیله آن، به مقام قرب و تقرب پروردگار رسیده اند. تشکر و سپاس از درگاه اَحدیت، همان معنایی است که قرآن کریم در باب آن می فرماید: «اگر این رویکرد را انجام دهید مورد لطف و رحمت واسعه خداوند قرا خواهید گرفت و اگر خدای ناکرده، عصیان و سرکشی کنید، مورد مؤاخذه و شدّت حضرت رحمان قرار خواهید گرفت». قرآن کریم در این باره می فرماید: «لَئِنْ شَكَرْتُمْ لَأَزِيدَنَّكُمْ وَ لَئِنْ كَفَرْتُمْ إِنَّ عَذابِي لَشَدِيدٌ».
جنبه دیگر حیات طیبه در این پروسه، حیات عقلانی است. به تعبیری صحیح تر، ما به الامتیاز آدمی با سایر مخلوقات خداوند در همین معنا، نهفته است. این قوّه عقل و ادراک است که انسان را به جایگاه خلیفه الهی سوق می دهد. در عالم ناسوت، امور به وسیله عقل و شعور به منصه ظهور و بروز خواهند رسید و عدم استفاده از عقل و ادراک، قطعاً آدمی را به حضیض ذلّت خواهد کشانید. آدمی می بایست با استفاده از این مختصات خود را در معرض انوار رحمت الهی قرار دهد و آن گونه نشود که همانند؛ ابلیس رجیم، مورد غضب و خشم خداوند قرار گیرد. در روایات وارد است که والاترین مرتبه حیات آدمی، حیات عقلانی است و اگر انسان بتواند این مفهوم را مداومت و پی جویی نماید، قطعاً خواهد توانست هم خود و هم جامعه بشری را، از هرگونه بدی و پلشتی مصون سازد. در بررسی تاریخی می بینید هر جا که آدمی از منشورهای اخلاقی فاصله گرفته است و این موهبت الهی را به بوته فراموشی سپرده است، تا چه میزان خسارت به خود و جامعه وارد کرده است. از لسان امیرمؤمنان(ع) در باب شناسایی معنای عقل مروی است که ایشان فرموده اند: «خداوند به ملائک عقل داده است، اما شهوت و غضب عطا نکرده است، در همین حال خداوند به حیوانات شهوت و غضب عطا کرده است ولی قوّه عقل اعطاء نکرده است و تنها در مخلوقات خداوند؛ انسان است که هم عقل دارد و هم شهوت و غضب؛ بنابراین اگر آدمی بتواند با استفاده از عقل، بر قوه های غضب و شهوت خود فائق آید، قطعاً به مقام خلیفه الهی نائل آمده است«.
پایه ریزی سبک زندگی اسلامی بر مبنای عقل و خِرد، دارای چه مؤلفه های اثر گذاری در جامعه خواهد بود؟
اساساً ساختار حیات و زندگی انسان در عالم مادی، با توجه به گزاره های وحیانی، با مشکلات و معضلاتی روبه رو خواهد بود. این تؤامانی حیات با کاستی ها و شدائد و ناملایمات، نیازمند افعال و رویکردهایی است که آدمی می بایست آنها را پی جویی نماید. آمادگی و قوّت و استقامت در مسیر حیات طیّبه همان معنایی است که در لسان قرآن کریم با تعبیر«يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا اصْبِرُوا وَ صابِرُوا وَ رابِطُوا وَ اتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ» بیان شده است. این که اولیاء الهی، پیوسته مورد بشارت خداوند قرار می گیرند نیز، به دلیل همین معنا است که در مسیر عبودیت، پیوسته استقامت و بردباری می کردند. انسان آماده و مهیا، از مرگ و ورود به آخرت، ترس و واهمه ای ندارد. انسان مؤمن از معضلات و مصائب، مانند فقر و تنگدستی، خوف و بیم نخواهد داشت. به تعبیری شاکله حیات طیّبه، خود را در محضر و معرض دید خداوند، دیدن است. این رؤیت خود در پیشگاه حضرت اَحدیت، شاه بیت رستگاری و نزول برکات است. کسی که پیوسته در مسیر ارضای تمایلات و نیازهای غریزی و شهوانی است، به طور قطع نمی تواند حضور خداوند را در زندگی خود لمس نماید و این لذّات و غرایز هستند که او را در بَر گرفته اند؛ بنابراین او از رسیدن به معنای آرامش، که همان اتصال به خداوند است محروم خواهند ماند. در قاموس دین، وفات و رحلت از دنیا، یعنی رسیدن به لقای پروردگار، اگر آدمی به عمق این معنا دست یابد، دیگر از مرگ و فنا نمی هراسد و این موهبت را نقطه ای برای رسیدن به معشوق تعبیر خواهد کرد. جسم آدمی ترکیبی مرکّب است و این روح آدمی است که مجرد است؛ این همان مفهومی است که علوم دینی بر آن تأکید دارد و متکلّمین و محققین اسلامی، آن را ضمانت حیات جاویدان انسان بر شمرده اند.
راه مصونیت از انحرافات و چالش ها در مسیر رسیدن به حیات طیبه چیست؟
مهمترین معضل آدمی در عالم ناسوت بنا به تعبیر حضرت امیر(ع) مشکل جهل و نادانی است. این عدم معرفت و شناخت نسبت به مبدأ و ملجأ آدمی است که او را اسیر وسوسه شیاطین و خناسان می نماید. خداوند در قرآن کریم می فرماید:« الَّذِي خَلَقَ الْمَوْتَ وَ الْحَياةَ لِيَبْلُوَكُمْ أَيُّكُمْ أَحْسَنُ عَمَلًا»؛ بنا به این تعبیر شریف، تقّدم موت بر حیات نشانده این امر است که موت و برانگیخته شدن دوباره آدمی، از خلقت ابتدایی او عظیم تر و بزرگتر خواهد بود. انسان قطعاً زمانی به عظمت خلقت و حیات جاویدان پی خواهد برد که بداند او در این مسیر، برای رسیدن به بهترین اعمال خلق شده است و مرگ و حیات، فقط برای دست یابی به اعمال صالحه است. حقیقت مرگ در باور قرآنی یعنی ورود از مرحله ای به مرحله دیگر و رسیدن به قرب و ملکوت خداوند. اگر این جهل و نادانی انسان در مسیر تعالی برطرف گردد، آن هنگام است که تحقق حیات طیّبه و مسیر سعادت بر روی او محقق خواهد شد.
در باور قرآن کریم بیش از یک هزار آیه شریفه در تبیین مقام و موقعیت وفات و ورود به عرصه محشر و عالم ملکوت بیان شده است. این عمق و اهتمام قرآن کریم است به معاد و حیات جاویدان. حضرت امیر(ع) می فرماید:«اُنس من به گذشت از این دنیا و رسیدن به ملکوت و جوار رحمت الهی، همانند اشتیاق طفل شیرخوار است به مادرش». این همان اشتیاقی است که شهداء و صالحین نیز به آن مشتاق بوده اند. ترس از گذشته و خوف از آینده همان معنایی است که قرآن کریم در باب آن فرموده است:«وَ لا تَهِنُوا وَ لا تَحْزَنُوا وَ أَنْتُمُ الْأَعْلَوْنَ إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنِينَ»؛ یعنی اگر شما ایمان داشته باشید و خود را ملزم به اطاعت از حضرت رحمان نمایید؛ نه هراسی بر شما واقع می گردد و این شما هستید که پیروز غایی، خواهید بود.
نظر شما