اقتصادی کردن هنر/ رویکرد جدید به صنایع دستی چهارمحال و بختیاری

خبرگزاری شبستان - چهارمحال و بختیاری

صنعت نمدمالی از کهن ترین میراث صنایع دستی ایران به ویژه استان چهارمحال و بختیاری است که قدیمی ترین نشانه های هنر ورزی و صنعتگری کهن اقوام ایرانی را می توان در آن جست و جو کرد.

نمد نوعی بافت سنتی و زیراندازی است که با پشم تولید می شود به شکلی که با ایجاد فشار و رطوبت و حرارت، موجب درهم رفتن الیاف پشمی می شوند و 2 خاصیت جعد یابی و پوسته ای شدن پشم امکان تولید نمد را فراهم می کند.

تهیه پشم و جداسازی رنگ های مختلف، قالب گیری، حلاجی پشم، رنگرزی و نقش زنی از جمله مراحل تولید نمد است به این شکل که در ابتدا نقش موردنظر را با پشم های رنگی روی یکپارچه کرباس طراحی می کنند سپس پشم حلاجی شده را روی تمام کرباس می پیچند و با ریختن آب جوش بر آن و فشردن مداوم کار، نمد تولید می شود.

نمدمالی در چهارمحال و بختیاری طی سالیان گذشته به لحاظ زندگی متکی بر دامپروری و شبانی و نیز کوچ های طولانی، اقلیم سرد و کوهستانی و وفور ماده اصلی و موردنیاز نمد، یعنی پشم مرغوب با زندگی مردم این منطقه عجین شده و دارای قدمت بسیار طولانی است.

اما نمدهای گذشته که بسیار ضخیم بوده و با کاربردهای زندگی امروز تناسب نداشته امروز جای خود را به نمدهای مرغوب و متنوع با کاربردی متنوع داده است.

چهارمحال و بختیاری نه تنها در حوزه های مختلف از جمله فرش بافی، گلیم بافی، چوغا بافی، دوخت لباس محلی، گیوه دوزی، قفل‌ سازی و خاتم شهرت بسیاری دارد اما در سال های اخیر در حوزه نمد توانسته به موفقیت های بسیاری دست پیدا کند و نه تنها برای این استان سودآوری اقتصادی داشته بلکه در احیای این هنر صنعت کهن نقش بسزایی داشته است.

در آستانه عید نوروز معرفی تولیدات نمدی استان فرصت خوبی را در اختیار مسافران و گردشگران قرار می دهد تا از این محصول صنایع دستی استان دیدن و خریداری کنند.

رضا طاهر پور، کارشناس  حوزه صنایع دستی چهارمحال و بختیاری در خصوص قدمت تولید نمد در چهارمحال و بختیاری گفت: قمت قدیمی ترین نمد موجود در استان به 280 سال قبل بازمی گردد در حالی که بر اساس مدارک موجود که بیشتر مبتنی بر سفرنامه هاست، قدمت نمدمالی در استان به یک هزار و 600 سال پیش برآورد می شود.

وی بابیان اینکه نمد در سال های دور مصارف و کاربردهای بسیاری از جمله زیرانداز، شنل چوپانی و کلاه  داشته است، تصریح کرد: با گذر زمان و ورود فرش های ماشینی و موکت به خانه ها و به روز شدن پوشاک مردم این نقش هم اکنون بسیار کمرنگ شده است.

کارشناس حوزه صنایع دستی چهارمحال و بختیاری خاطرنشان کرد: نمدمالی شغل اصلی مردم مناطق شهرکرد، فرخشهر، بروجن و نقنه در روزگار گذشته بوده و در این مناطق بیش از یک هزار کارگاه نمدمالی فعال بود اما امروزه کارگاه های سنتی به تعداد انگشت دست رسیده و در مقابل کارگاه های تولید نمد نوین در حال افزایش است.

اما با وجود اینکه نمد به اشکال قدیمی آن به سبب تغییر سبک زندگی مردم و ورود مصنوعات جدید به خانه ها رو به زوال است و مخاطب خود را از دست داده اما با ایجاد تغییراتی در این نمدهای قدیمی و تولید نمدهای نوین متناسب با نیازهای روز، این هنر جای خوبی در بین مردم پیدا کرده و هنرمندان بسیاری در این حرفه مشغول به کار شدند و محصولاتی که در این کارگاه های جدید تولید می شود با استقبال خوب مردم روبرو شده به نحوی که شهرکرد نامزد انتخاب شهر جهانی نمد از سوی یونسکو شده است.

بهمن عسگری سوادجانی، مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری چهارمحال و بختیاری گفت: چندی پیش پرونده ثبت جهانی نمد از سوی متخصصان و اساتید این رشته در شهرکرد تدوین و به معاونت صنایع دستی کشور ارسال شد تا با بررسی بیشتر پرونده و ارسال آن به یونسکو، شهرکرد کاندیدای کسب عنوان شهر جهانی نمد شود.

وی افزود: تنوع تولیدات، قابلیت های تولید نمد و وجود هنرمندان توانمند سبب شده تا این شهر به عنوان شهر جهانی نمد مطرح شود.

مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری چهارمحال و بختیاری با اشاره به صادرات 250 هزار دلاری محصولات نمدی از این استان طی سال جاری، تصریح کرد: صادرات نمد ارزآوری خوبی برای استان و کشور دارد و امید می رود با بهره گیری از تمام ظرفیت های موجود بتوان شاهد افزایش صادرات در این حوزه باشیم.

عسگری سوادجانی اظهار کرد: در حالی که سالانه 30 تن نمد در استان تولید می شود اما ظرفیت استان بسیار بیشتر از این میزان است.

مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری چهارمحال و بختیاری بابیان اینکه محصولات نمدی استان دارای شناسه اصالت از یونسکو است، افزود: هم اکنون 12 محصول نمدی استان دارای استاندارد ملی ایران و مهر اصالت یونسکو است.

به گفته وی زیرانداز، ست خودرو، زیورآلات، کوسن مبل، کلاه و انواع کیف از جمله محصولات تولیدی نمد استان به شمار می رود.

عسگری سوادجانی، قدمت بالای تولید نمد و وجود هنرمندان توانا در این حوزه را از فرصت های این هنر در استان برشمرد و گفت: با این وجود بسته بندی نامناسب، نبود امکانات لازم برای رنگرزی و فضای رقابتی ضعیف این حوزه را با چالش مواجه کرده است.

افسانه قانی، استاد دانشگاه و پژوهشگر رشته هنر در چهارمحال و بختیاری بابیان اینکه تبدیل نمدهای قدیمی به نمدهای نوین و پرکاربرد اقدام موثری در حوزه صنایع دستی است، گفت: نمد یکی از مهمترین صنایع دستی کهن است که بی شک با گذر زمان از کاربری آن در زندگی بشر کاسته شده و این موضوع که عرضه این محصولات باید متناسب با نیازهای روز باشد، امری گریزناپذیر است.

وی افزود: به روز کردن صنایع دستی متناسب با نیازهای روز بشر امری طبیعی و ضروری است و نمد هم از جمله صنایعی است که قابلیت به روز شدن را دارد و تولید نمدهای نوین در همین راستا توانسته نقش مهمی را در استمرار این هنر صنعت ایفا کند.

فاطمه رحیمی، دارنده سه مهر اصالت یونسکو در رشته نمدمالی در چهارمحال و بختیاری نیز گفت: در سال های اخیر تحولات خوبی در صنعت نمدمالی شکل گرفته و نمدهای نوین جایگزین نمدهای سنتی شده که همین موضوع به استقبال مردم از محصولات نمدی منجر شده است.

وی از تولید 36 محصول نمدی در کارگاه تولیدی خود خبر داد و گفت: تجهیزات پزشکی از جمله شال کمر، زانوبند و ساق بند در بین محصولات نمدی متقاضیان بیشتری را به خود اختصاص داده است.

رحیمی با تاکید بر نظارت کیفی نمدهای تولیدی در استان، تصریح کرد: اگر بخواهیم به عنوان شهر جهانی نمد دست یابیم باید به کیفیت نمدهای تولیدی در استان بیش از پیش نظارت شود.

گزارش: سجاد عباسی