به گزارش خبرنگار گروه اندیشه خبرگزاری شبستان: آیین افتتاحیه سومین هفته علمی تمدن نوین اسلامی، چهارشنبه 2 اسفند در سالن ساختمان مرکزی دانشگاه آزاد اسلامی برگزار شد. در این برنامه که با حضور دکتر علی اکبر ولایتی، مشاور امور بین الملل رهبر معظم انقلاب، برگزار شد تنی چند از استادان حوزه و دانشگاه به ارایه مباحث خود در باب مساله تمدن نوین اسلامی پرداختند.
بنابر این گزارش، حجت الاسلام والمسلمین سیدمحمدمهدی میرباقری، رئیس فرهنگستان علوم اسلامی قم در این مراسم با موضوع «مشخصات انسان تراز تمدن نوین اسلامی» به سخنرانی پرداخت.
وی گفت: انسان تمدن اسلامی، انسانی است که تمام روابط خود را اعم از رابطه با انسان های دیگر، رابطه با خود و طبیعت و به یک معنا و رابطه با حضرت حق را بر مدار رابطه با امام تنظیم کند و بر محور ولی حق حرکت می کند. جامعه تراز تمدن اسلامی هم بر محور ولایت حق است که این ولایت بر پایه معصوم است و ولایت اجتماعی در دوران ما شکل نظام ولایت فقیه را دارد.
وی تصریح کرد: این انسان، انسانی متناسبِ توسعه و پیشرفت اسلامی است، چرا که تمدن، حاصل توسعه و پیشرفت است و در یک فرایند است که به تمدن می رسیم. این فرد انسانی می شود که با توسعه و پیشرفت اسلامی تناسب دارد، اما سوال این است که این انسان ابتدائا چگونه تربیت می شود؟
رئیس فرهنگستان علوم اسلامی قم ادامه داد: جامعه انسانی حول یک محور شکل می گیرد، اعم از اینکه این محور حق باشد یا باطل، تجمع حول این محور، تجمع برای پرستش است و هر کجا جامعه ای شکل می گیرد، عاری از پرستش نیست. اینکه انسان مدنی الطبع است و از سوی دیگر نیاز طبیعی او به امنیت و مسکن و تغذیه و دیگر امور به عنوان زیربنایی است که موجب می شود انسان بر محور پرستش حول محور اولیایی جمع شود.
وی گفت: جوامع انسانی به هم گره می خورند و همدلی و همفکری دارند و عواطف و اندیشه هایی را به دست می آورند و با تصرف در فایل های مادون خود متناسب با طبیعت، مناسباتی برای پرستشی که انتخاب کردند، پیدا می کنند.
میرباقری با بیان اینکه جامعه انسانی همه جا بر محور جهت گیریِ اختیارات انسان ها شکل می گیرد، تصریح کرد: انسان ها در جهت گیریِ اختیارات شان آزادند؛ «لا اکراه فِی الدّین»، انسان در پرستش و در انتخاب اِله و ولی، آزاد است اما «قَد تبین الرُشد من الغَی»؛ انسان جهتی را انتخاب می کند و بر محور آن ولی که انتخاب کرده، تجمع حاصل و بر محور آن، اراده ها ساخته می شود و طبیعتاً موجودات و طبیعتی که مسخر انسان است، شکل می گیرد و تمدن انسانی ساخته می شود که البته این هم فرایندی دارد.
در بلد امین همه چیز صبغه الله دارد
وی ادامه داد: بر این اساس تمدن ها عمدتا بر محور اراده هایی هستند که تاریخی و اثرگذار بوده و اراده های محوری در تاریخ بشرند، چه اراده های ظلمانی و چه نورانی و طی آن شهری ساخته می شود؛ این شهر یا بلد امین است که اگر این جامعه در شکل مطلوب وجود داشته باشد، همه چیز صبغة الله دارد و هر کجا می نگرد، رنگ و بوی بندگی خدا و آهنگ توحید را می بیند. اگر هم بر محور اولیای طاغوت شکل بگیرد، هر چه پیش برود، صبغة ولایت آنها را دارد.
رئیس فرهنگستان علوم قم در ادامه تاکید کرد: جامعه و مدینه غیر از کالبد، روحی دارد که این روح، انسان ها و ارواح آنها هستند و روح این مدینه منظومه عواطف، اخلاق، اندیشه، عقلانیت، کارکرد و سبک زندگی انسان هاست و آنچه در بیرون می بینیم پیکره و تجسم آن شهر و مدینه است و این ارواح بر محور ولایت و پرچم داران جمع می شوند، لذا همه جا کالبد شهر صبغة آن روح و ولی را دارد.
وی در این راستا افزود: در نتیجه اگر در کالبد شهر تحقیق کنید، مجموعه اخلاق و فرایند نیاز و ارضاء جامعه را می توانید به دست آورید و اینکه نیازهای سیاسی، اقتصادی و اجتماعی آنها چیست و برای حل این نیازها چه راه‌هایی در نظر گرفته اند؛ هر شهری داشته باشید صبغه روح ولی حق و یا ولی باطل را دارد، لذا کسانی که بر محور امام زندگی می کنند تمام قوانین و ارکان وجودی آنها آهنگ وجودی امام و صبغه امام را دارد.
استاد سطح عالی حوزه علمیه با بیان اینکه ائمه علیهم السلام ارکان بلاد هستند، اظهار کرد: ائمه(ع) محور یک شهر دینی و مذهبی هستند و این شهر به تعبیر قرآن صبغة الله و به تعبیر روایت، صبغه امام دارد. در جبهه باطل نیز همین گونه است؛ ائمه نار! ارکان تمدن مادی بلاد مادی هستند که هر کدام از این دو جمع به دنبال اهداف، اراده‌ها و مقاصدی هستند و در مسیر آن مقاصد حول محوری تجمع می کنند و تجمعی و تمدنی ساخته می شود که روح این تمدن پرستش نفس، شیطان و طواغیت و یا پرستش حضرت حق است.
حجت الاسلام میرباقری گفت: این دو جریان، جریانی نیستند که نسبت به یکدیگر بی تفاوت باشند بلکه دائما با هم در تعارض اند، در طول تاریخ این تعارض وجود داشته و هیچ گاه به صلح منتهی نخواهد شد چرا که موضوعی برای مصالحه وجود ندارد. گفت وگو میان این دو جریان و تمدن، برای فهم نسبی یکدیگر و برای اتمام حجت، کار ضروری است، اما اینکه این دو در یک نقطه ای به تفاهم و همدلی و هماهنگی به فرض حفظ جهت های خودشان می رسند، مورد پذیرش نیست.
انسان ها آخر کار تفاهم می کنند که به «اله» خودشان برسند
وی ابراز کرد: این موضوعی جدی است، همه تفاهم ها بر سر اله است، انسان ها آخر کار تفاهم می کنند که به «اله» خودشان برسند؛ چنانچه فرمود: «قُلْ يَا أَيُّهَا الْكَافِرُونَ، لَا أَعْبُدُ مَا تَعْبُدُونَ، وَلَا أَنتُمْ عَابِدُونَ مَا أَعْبُدُ، وَلَا أَنَا عَابِدٌ مَّا عَبَدتُّمْ، وَلَا أَنتُمْ عَابِدُونَ مَا أَعْبُدُ، لَكُمْ دِينُكُمْ وَلِيَ دِينِ»؛ من نه خدای شما را می پرستم و نه خدای گذشته و آینده شما را، من یک اله بیشتر ندارم و وقتی شما در پرستش تان به توسعه می رسید و چوب و سنگ را به تکنولوژی مدرن تبدیل می کنید، نه آنها را می پرستم و نه شما اله مرا می پرستید؛ «لکم دینکم ولی الدین»، برخلاف آنکه می گویند عقلانیت، غیرایدئولوژیک است، حال آنکه عقلانیت آنها کاملا ایدئولوژیک و دنیاپرستی است، حتی به نظر ما ریاضیات آنها، ریاضیات دنیاپرستی است و عقلانیت این طرف هم عقلانیت پرستش خدای متعال است.
میرباقری ادامه داد: انسان تراز تمدن اسلامی انسان درون جامعه و تاریخ است، انسان تمدنی، انسانی است که جامعه پذیر و تاریخ پذیر باشد، انسان بیرون از جامعه، انسان تمدن اسلامی نیست؛ بنابر این انسان تراز اسلامی عضوی است از یک جامعه تاریخی، هم فرد حقیقت و اصالت دارد و هم تاریخ اجتماعی بشر و فرهنگ هویت دارد و بر هویت انسان هم اثرگذار است.
رئیس فرهنگستان علوم اسلامی قم گفت: انسان های جزیره ای و دانه های تسبیح جدا از هم نداریم، انسان با جامعه و تاریخ معنا دارد، چه در جبهه حق و چه در جبهه باطل، فعل جمعی دارند و یک نتیجه و راندمان جمعی به دست می آورند. انسان تراز درون جامعه اسلامی و درون تاریخ، انسان متناسب با پیشرفت اسلامی است.
وی ادامه داد: این در حالی است که انسان تراز تمدن غربی، انسانی است که متناسب با توسعه غربی، توسعه نیاز و اوضاع مادی تربیت شده و انسانی است که در یک نگاه هویت او توده انبوه ماده است، ماده پیچیده تر شده و به حیات انسان رسیده و یک روز تجزیه خواهد شد. تمام قسمت هایی هم که دارد تحت قوانین ماده و فیزیک ماده است و بر اساس این قواعد عمل می کند.
استاد سطح عالی حوزه تصریح کرد: تمام این علوم آنجایی که به تحلیل روح انسان هم می پردازند، رفتار فیزیک ماده را بررسی می کنند؛ انسان تراز انسانی، انسانی است که در فرایندی تکامل اجتماعی پیدا کرده و متناسب با رشد اجتماعی احساس می کند، می فهمد و عمل می کند؛ یعنی اندیشه و عمل و رفتار او متناسب با تکنولوژی است و اگر چه در یک تمدن اراده های انسانی نسبت به طبیعت، اراده های اصلی هستند اما در فرایند توسعه مادی، انسان به جایی می رسد که عواطف او مانند انرژی مادی خرج توسعه می شود؛ یعنی انسان به عنوان منابع تولید ثروت مورد توجه قرار می گیرد و توسعه انسانی تابع تکنولوژی شده و عاطفه انسانی تابع توسعه تکنولوژی تعریف می شود.
انسان تراز اسلامی عاطفه را خرج توسعه نمی کند
وی گفت: حتی خیر و شر، خوبی و بدی و اخلاق در این تمدن با رشد تکنولوژی معنا پیدا می کند، عاطفه انسانی متناسب با رشد تکنولوژی مهندسی می شود. این انسان تراز تمدن مادی است و انسان تمدن مادی انسانی است که افکار، عواطف و مهارت ها و سبک زندگی او متناسب با رشد تکنولوژی است؛ احساس و عاطفه او متناسب با بافت تکنولوژی ساخته می شود؛ این فرد عاطفه انسانی را خرج توسعه اقتصادی می کند اما انسان تراز تمدن اسلامی این گونه نیست.
استاد سطح عالی حوزه علمیه قم افزود: انسان اگر برآمده از ماده شد و هویت و احساس خوف و طمع بر محور محبت و میل به خودش شد، انسانی است که خودمحور نیز خواهد شد، اگر یک جایی هم به حیات اجتماعی می پردازد، این مفاهیم را نیز بر محور منابع خود تعریف می کند.
وی با بیان اینکه عدالت برای یک همزیستی در جهت رسیدن به منابع خود این شخص است، تصریح کرد: علت این مساله آن است که محور این ارتباط بر پایه منافع خود اوست؛ از این انسان ایثار و محبت و فداکاری حاصل نخواهد شد و عرصه این جامعه، عرصه رقابت و برتری جویی و عرصه فساد است و این جامعه هرگز بهشتی نخواهد بود؛ «تِلْكَ الدَّارُ الْآخِرَةُ نَجْعَلُها لِلَّذِينَ لا يُرِيدُونَ عُلُوًّا فِي الْأَرْضِ وَ لا فَساداً»، انسان تا بر مدار خود حرکت می کند، حتما دنبال اثبات خود و برتری جویی است.
خجت الاسلام میرباقری تاکید کرد: اگر انسان دنبال نفس خود حرکت کند، فرعون مصرش که کوچک و بزرگ دارد در این برتری جویی حتما فساد می کند و پیام خیری هم ندارد، ولو تجمع کنند و قرارداد اجتماعی بر مبنای مختلف تنظیم کنند، منتهی به ایثار و محبت حقیقی و فداکاری نخواهد نخواهد شد بلکه مسابقه بر سر غلبه برتری است، گرچه دیپلماسی نفاق هم دارند و در آخر به یکدیگر تبریک هم می گویند؛ اما انسان تراز اسلامی، انسانی است که عضو جامعه و تاریخ تمدنی و جامعه تاریخی است.
عدم موضع گیری مقابل رقیب آفت بسیاری از نیروهای انسانی در جامعه ایمانی است
وی ادامه داد: این انسان، انسانی است که در محور درگیری تاریخی با این جبهه زیست و هم فضای این درگیری را فهم می کند و هم موضع نسبت به جبهه مقابل خود دارد. انسانی که اهل موضع نسبت به جبهه مقابل نیست، انسان تراز تمدن اسلامی نیست. آفت بسیاری از نیروهای انسانی در جامعه مومنان و مسلمانان همین است که موضع گیری مقابل تمدن رقیب ندارند.
میرباقری گفت: چالش عصر حاضر چالش اسلام و تجدد است، خیلی که بخواهیم خوب بیاندیشیم، تمدن غرب را به خوب و بد تقسیم می کنیم و می گوییم خوبی های آن را بیاورید و بدی هایش را کنار بگذارید، ما موضع و تبرّی نسبت به تمامیت این تمدن نداریم، بلکه موضع ما در مقیاس موضوعات و اجزاء است، یعنی یک تکامل تمدنی را نمی بینیم که نسبت به این تمدن موضع بگیرد، لذا ممکن است استحاله شود. انسان تمدنی، انسانی است که حتما تبرّی نسبت به تمامیت تمدن مادی دارد.
وی ادامه داد: البته نمی گوییم در دل یک تمدن مادی عنصر مثبتی نیست، در کاخ فرعون هم موسی(ع) و آسیه را می بینید که قرآن از آنها به عنوان الگو یاد می کند؛ بحث این است که نسبت به پیکره و فیزیک و تجسم و روح و کالبد این تمدن موضع گیری داشته باشیم. این یکی از خصوصیات انسان تراز تمدن اسلامی است. این انسان سه لایه از درگیری که بین این تمدن ها وجود دارد را کاملا می شناسد.
کارشناس معارفی رسانه ملی با اشاره به این سه لایه درگیری، بیان کرد: یک لایه تعارض بین «اله» است که در محور پرستش با یکدیگر یکسان نیستند و جهت گیری اراده ها هماهنگ نیست. لایه دوم این درگیری نسبت به سرپرستی و ولایت و مدیریتی است که این دو جامعه دارند که درگیری به دو نظام مدیریت کشیده می شود و در لایه سوم درگیری به لایه های تمدنی می رسد. انسان در تراز تمدن اسلامی، این سه لایه را حس و در آنها تعقل می کند و می شناسد و موضع گیری دارد و قهراً انسانی است که به مصونیت نسبت به تصرف تمدن رقیب رسیده است.
وی ادامه داد: تمدن رقیب به دنبال آن است که در جنگی نرم در طول تاریخ، انسان های تمدن مقابل را در تمدن خود استحاله کند و با این کار راه امام و حق را بر آنها می بندد تا عضو جبهه او شوند. انسان تراز تمدن اسلامی میدان درگیری را کاملا می بیند و می شناسد و موضع دارد و طبیعتا تحت تاثیر تمدن رقیب قرار نمی گیرد و در مقابل این هجوم گسترده به مصونیت رسیده و در هجومی که جبهه مقابل دارد، قرار نمی گیرد، البته این فرد، انسان میدانِ درگیری است و در این میدان حضور دارد.
انسان تراز اسلامی می کوشد مملکت درون خود را فتح کند
حجت الاسلام میرباقری ابراز کرد: در سه لایه درگیری هم در میدان جهاد اصغر پا به عرصه می گذارد و فضای بیرون را از طواغیت پاک کرده و برای بسط توحید آماده می کند، کما اینکه تمدن رقیب نیز می خواهد همه عرصه ها را به عرصه مادی تبدیل کند، از سوی دیگر انسان تراز اسلامی در درگیری مهممتر که درگیری در قوای درونی خود اوست که از آن به «جهاد اکبر» تعبیر می شود فعالیت دارد و می خواهد مملکت وجود خود را فتح کند و در اختیار جبهه حق بگذارد و تحت نفوذ جبهه باطل نباشد.
وی در پایان خاطرنشان کرد: درگیری میدان سوم از همه اهمیت بیشتری دارد چراکه این انسان می خواهد وارد جهاد اعظمی شود که بین نبی‌اکرم(ص) و جبهه مقابل بوده است، ورود به یک میدان درگیری بزرگ و خود را در طرح نبی اسلام(ص) قرار می دهد و انسانی که در آن طرح عظیم حرکت نمی کند، انسان تمدن اسلامی نیست.
نظر شما