به گزارش خبرنگار گروه اندیشه خبرگزاری شبستان: یکی از مهمترین مسایلی که جامعه امروز با آن دست به گریبان است مشکل تربیت نسل است. نسلی که قرار است آینده جامعه را بسازد اما با چه رویکرد، منش و روشی؟ در حالی که ما از عمیق ترین دریچه های معرفتی بهره مند هستیم اما با بی توجهی به آنها و از سوی دیگر ورود فرهنگ غربی، با شرایطی مواجه شدیم که بسیاری از خانواده ها را به ستوه آورده است. تربیت بر اساس سبک زندگی و المان های غربی، همه و همه سبب شده تا جامعه اسلامی دچار نوعی بی هویتی شود، حال آنکه در سبک و سیره تربیت نسل حضرت فاطمه زهرا(س) همه آنچه که برای تربیت فرزند مورد نیاز است وجود دارد و حضرت(س) عملا در سبک و سیره خود میراث ارزشمند تربیتی را برای آیندگان به یادگار گذاشتند که متاسفانه در ذیل سایه ورود فرهگ بیگانه، گاهی به آن بی توجهی می شود.
از این رو، بر آن شدیم در آستانه سالروز شهادت جانگداز بانوی دو عالم(س) با حجت الاسلام دکتر محسن قمرزاده، استاد حوزه علمیه قم به گفت وگو بنشینیم که در ادامه بخش نخست این گفت وگو به حضورتان تقدیم می شود:
به عنوان نخستین سوال بفرمایید که از نظر شما چرا در عصر کنونی مدل و روش تربیتی در برخی خانواده ها با الگوی تربیتی که حضرت زهرا(س) داشتند، زاویه پیدا کرده است و ما شاهد یک خانواده با اصول تربیت صحیح دینی نیستیم؟
در عصر کنونی با اتفاقات و شرایطی مواجهیم که سبب شده اند بعضا برخی در عمل از تعالیم اهل بیت(ع) فاصله گرفته و فقط یک نمای ظاهری از یک سری اعتقادات را داشته باشند.
در حال حاضر گویی با دو نوع سبک تربیتی نسل ساز و نسل سوز مواجهیم؛ در تربیت نسل ساز مدلی ارائه می شود که طی آن رویکرد اهل بیت(ع) به عنوان نماد اسلام ناب حقیقی تجلی می یابد. انسان هایی که با این سبک تربیتی پرورش یافته اند، عموما به تحولات اجتماعی حساس اند و سعی می کنند در جامعه تاثیرگذار باشند؛ آنها هم خودشان متحول شدند و هم سعی در تحول دیگران دارند و به سوی کمال حرکت می کنند.
اصحاب و یاران اهل بیت(ع) حاصل تربیت مدرسه آنان هستند. شهدا نیز ذیل همان مکتب تربیت شدند و این مکتب تا به امروز ادامه دارد حتی اگر عنوان نشود که تاثیر از این مکتب گرفته اند. شهدای مدافع حرم نمونه بارزی از این مدرسه انسان ساز هستند.
با این وجود همان طور که اشاره داشتم در حال حاضر تربیت در جامعه ما عمدتاً تربیتی نسل سوز است. یعنی تربیتی که فرزندان ما را در نوردیده و وارد درگیری کرده است. در این جریان با دو سبک تربیتی غربی و سبک تربیتی نسل ساز، متاثر از زندگی و روش تربیتی حضرت زهرا(س) و اهل بیت(ع) مواجهیم.
ویژگی های تربیتی که از آن به عنوان روش تربیتی نسل ساز یاد کردید چه جایگاهی در زندگی حضرت زهرا(س) و حضرت امیر(ع) داشته است؟
حضرت زهرا(س) یک مادر است و مادر کلیدی ترین عنصر به ویژه در شکل گیری شخصیت فرزندان در دوران کودکی است و شخصیت فرزند تا حد فراوانی از مادر تاثیر می گیرد.
حال بیاییم بررسی کنیم که حضرت زهرا(س) به عنوان یک مادر و فعال اجتماعی چه کرده است؟ در مورد حضرت زهرا(س) با دو نسل مواجهیم که یکی شامل نسل نَسَبی و دیگری شامل نسل اجتماعی می شود. نسل نَسَبی فرزندان حضرت زهرا(س) که ثمره و نتیجه ازدواج حضرت با حضرت امیر(ع) هستند. هر کدام از این فرزندان در جامعه تحول ساز بوده و تا عصر کنونی تاثیرگذار بوده و هستند.
حضرت زهرا(س) نسل دیگری هم دارند که همان نسل پیرامونی ایشان بوده و که آن نسل بر نسل عصر حاضر نیز تاثیر گذاشتند. این نسل، همان نسل اجتماعی است. در نسل کنونی شهدا و نیز بانوانی در جامعه حضور دارند که در عین عفت ورزی در جامعه فعالیت دارند. در جریانات و تحولات اجتماعی تاثیرگذار هستند، این رویکردها حاصل نسل سازی اجتماعی حضرت زهرا(س) است.
ما در این میان با نسل اجتماعی بی واسطه ای (از جنبه نَسَبی) نیز مواجهیم که از جمله افرادی که در این نسل تربیت شدند «فضه» و کسانی از انصار و مهاجرین هستند که با حضرت زهرا(س) مرتبط بودند و سینه به سینه سبک و سیره حضرت زهرای مرضیه(س) را به نسل امروز منتقل کردند.
اما در مورد نسل نَسَبی حضرت زهرا(س) باید سه عامل را مورد توجه قرار دهیم که شامل: « شخصیت حضرت زهرا در نسل سازی»، «بستر و زمینه که حضرت در این نسل سازی ایجاد کردند»، «عملکرد و عامل عملی که حضرت زهرا داشتند».
در مورد عامل شخصیتی حضرت زهرا(س) ذکر چند نکته ضروری است. در زیارت وارث می خوانیم: «أَشْهَدُ أَنَّكَ كُنْتَ نُورا فِي الْأَصْلابِ الشَّامِخَةِ وَ الْأَرْحَامِ الْمُطَهَّرَةِ؛ گواهى مى دهم که تو نورى در اصلاب پدران عالیرتبه و ارحام مادران پاک طینت بودى».
شخصیت حضرت زهرا(س) متاثر از والدین والامقامی بود. پیامبر گرامی اسلام(ص) و حضرت خدیجه(س) که هر کدام در دوران مختلفی شرایط بسیار صعبی را پشت سر گذاشتند. از یک سو شرایطی که در شعب ابی طالب بود و سختی هایی که حضرت خدیجه(س) کشیدند اما صبوری کردند و هرگز پیامر(ص) را تنها نگذاشتد و از سوی دیگر رفتاری که حضرت رسول(ص) با دخترشان داشتند و همواره ایشان را غرق در محبت می کردند. این دو در شکل گیری شخصیت زهرای مرضیه(س) تاثیر فراوانی داشته است.
آیا این شیوه های تربیتی برای امروز جامعه ما نیز کاربرد دارد؟
در عصر کنونی کسی که می خواهد نسل سازی کند، خودش باید دین مدار باشد و از درون پاکی و طهارت و قدرت فهم باورهای اعتقادی را داشته باشد تا ناخودآگاه تاثیر شخصیتی را بر فرزند خود داشته باشد.
حضرت زهرا(س) به واسطه شخصیت شان، در تاریخ تاثیرگذار هستند، چنان شخصیت عظیمی دارند که جبرئیل بر ایشان نازل می شود و از اخبار غیب خبر می دهد و حضرت(ع) به امیرالمومنین امام علی (ع) منتقل کرده و ایشان املاء می کنند و نتیجه آن «مصحف فاطمه(س)» می شود.
در نسل سازی هرچه قدر که آدم ها بزرگ باشند، تحول آفرینی بیشتری دارند. ما در مباحث عرفانی هم داریم که زمانی که عارف به آخرین مرحله می رسد نه تنها خودش به وصال می رسد که دیگران را هم به آن وصال می رساند.
ما این رویکرد را در انقلاب اسلامی نیز شاهد بودیم، امام راحل آخرین پله های عرفانی خود را طی می کرد، عارف وقتی به این نقطه می رسد یک جامعه را با خود همراه می کند. بزرگ ترین عامل انسان سازی حضرت زهرا(س) نیز بر همین پایه استوار بود که با تربیت نسل تاریخ ساز، توانستند در عصرهای آینده تاثیرگذار باشند.
عامل دیگری که در نسل سازی نَسَبی باید توجه داشته باشیم، عامل زمینه ای است. حضرت زهرا(س) خواستگاران متعددی داشتند. البته در روایات داریم که پیامبر(ص) به آنان می فرمودند: «نمی توانم او را به همسری شما در آورم و باید از سوی خداوند امر و تعیین شود».
به هرحال همسری حضرت(س) به امیرالمومنین علی(ع) می رسد که در اصطلاح امروزی از مال دنیا چیزی ندارند اما سرمایه شخصیتی شان بسیار بالا و نزد پرروش یافته پیامبر(ص) است؛ این زوج برترین زوج عالم امکان هستند، یعنی دو معصوم که همسر هم بودند و این وصلت، بستری برای نسل سازی فراهم آورد.
چقدر الگو و معیارهای امروزی ازدواج با این الگوی تاریخ ساز تمایز و زاویه دارد؟
حال بیاییم در جامعه امروز بررسی کنیم. اکنون چه کسی را برای ازدواج فرزندان انتخاب می کنند؟ فرزندان این دو معصوم در بیتی بزرگ می شوند که مادر در لالایی می خواند: تو باید مثل پدرت باشی. یعنی زن و شوهر دائما با هم پاس کاری روحی، عاطفی و تربیتی دارند و بستری را برای رشد نسل بزرگی فراهم کردند.
این رویکرد را در ازدواج حضرت زهرا(س) می بینیم. تربیت نسل در اسلام به خلاف رویکرد غرب است و حتی قبل از انعقاد نطفه اتفاق می افتد و از حین انتخاب همسر آغاز می شود. هرچه قدر هم زن خوب باشد ولی شوهر نامناسبی داشته باشد، فرزندان دچار مشکل می شوند و عکس آن هم صادق است.
لذا به نظرم بستر تربیت از زمان انتخاب همسر شروع می شود و حین انعقاد نطفه ادامه می یابد. در دوران بارداری از روح معنوی مادر به فرزند منتقل می شود و تاثیر روی فرزند می گذارد. طهارت لقمه ای که والدین می خورند هم موثر است.
در زندگی حضرت امیر(ع) و حضرت زهرا(س) تمامی این رعایت ها وجود داشت و در سایه آن چنین نسلی پدید آمد.
رفتار با فرزندان و رویکردی که حضرت زهرا(س) نسبت به تربیت و آموزش امور به بچه های خود داشتند، چگونه بود؟
اولین اصلی که حضرت زهرا(س) در اصول عملی رفتاری خود با فرزندان دارند و امروز به ندرت در تربیت ها با آن مواجهیم، اصل تقدم دیگران بر خود است. از زیباترین صحنه های زندگی حضرت(س) زمانی است که امام حسن(ع) مادر خود را در حال دعا برای مردم و همسایگان می بینند و سوال می کنند که چرا همه را دعا می کنید و خود را دعا نمی کنید که حضرت زهرا(س) پاسخ دادند: «الجارُ ثُمَّ الدّار؛ یعنی اول همسایه و بعد خانه».
این در حالی است که در رویکرد غربیِ تربیت فرزند، اصل بر من محوری و مقدم داشتن خود بر دیگران است که متاسفانه این نگاه در کشور ما نیز ریشه دوانده است. افراد سر بر بالین می گذارند در حالی که همسایه گرسنه است، کارشان را جلو می برند در حالی که سایرین در امور خود دچار چالش و مشکل هستند.
اگر ایثار مطرح نبود شهادت برای امام حسین(ع) سخت تر می شد، اما حضرت اباعبدالله الحسین(ع) در مکتب والدینی تربیت شدند که ایثار را مقدم می داشتند، چنانکه حضرت امیر(ع) و حضرت زهرا(س) سه روز گرسنگی کشیدند و هر بار افطار خود را به نیازمند، اسیر و یتیم دادند.
ادامه دارد ...
نظر شما