به گزارش خبرگزاری شبستان، شمارۀ 142 نشریۀ اطلاعات حکمت و معرفت با موضوع «حافظ و فرهنگ جهانی» منتشر شد.
بنابر این گزارش، مقالات این دفتر به موضوع حافظ و فرهنگ جهانی و به ویژه تأثیر ژرف و نقش کلان و جریان‌ساز او در ادبیات غرب اختصاص یافته است. دفتر ماه این شماره از نشریه مشتمل بر شش مقاله است و دبیری آن را مسعود فریامنش به عهده داشته است.
نخستین مقالۀ این دفتر با عنوان «مواجهه اقبال لاهوري با شعر و انديشه حافظ» گفتوگویی است که مریم حسینی با فتح الله مجتبايي انجام داده است و در آن به سیر تکامل فکری اقبال لاهوری، مواجهۀ او با عرفان ایرانی ـ اسلامی و شعر فارسی و خاصه مواجهه او با حافظ پرداخته شده است. «به گفته استاد مجتبایی، اقبال با آنکه در سنت عرفان اسلامی پرورش یافته بود، پس از تحولات فکری و به قصد همساز کردن مواریث فکری و فرهنگی اسلامی با آراء و نظریات متفکران مغرب زمین به نزاعی سخت با این سنت برخاست و به همین دلیل، شعر عرفانی فارسی را در سروده‌های اردو و فارسی خود مردود شمرد و در این بین، مخصوصا سخت بر حافظ تاخت.
همان طور که در این گفتگو می‌خوانیم، زبان تند و آتشین اقبال علیه حافظ، طبقۀ درس‌خوانده و فارسی‌دان جامعۀ مسلمان هند را برآشفت، چنانکه به تدریج نگاه اقبال و نظرگاه او دربارۀ حافظ تغییر کرد و در سروده‌های خود نه تنها هیچ گونه اشاره صریح خرده گیرانه‌ای به نام حافظ نیاورد، بلکه در موارد بسیاری از ساختار کلام خواجه و اوزان و قوافی غزلیات او تقلید کرد؛ تا آنجا که «قبای رندی حافظ» را برازندۀ قامت خود دانست.» در پایان این گفتوگو دکتر مجتبایی نظر خود را دربارۀ نزاع اقبال با تصوف و شعر حافظ آورده است که بر طبق آن اقبال نه با تصوف در کلیت آن نزاع داشت و نه با تمامی فکر و شعر و شخصیت حافظ؛ بلکه مخالفت او با شعر حافظ برخاسته از ملاحظاتی خاص و برای حفظ و رعایت مصالح جامعه بوده و به گمان خود می‌خواسته است عامۀ مردم مسلمان را از تأثیر پاره‌ای از افکار به اصطلاح منفی و منافی سعی و جهد و عمل، دور و بر کنار نگه دارد.»
مقالۀ دوم به با عنوان «حافظ و لسان عشق در شعر انگليسي و آمريكايي سده نوزدهم» به قلم پروين لؤلؤيي است که فرزاد مروجي به فارسی ترجمه کرده است. پروین لؤلؤئی، نویسنده کتاب حافظ، استاد شعر فارسی: کتابشناسی انتقادی(Hafiz, Master of Persian Poetry: A Critical Bibliography)، در این مقاله کوشیده است تا از رهگذر شناسایی گرایش‌های زبانی مترجمان حافظ چگونگی تأثیرحافظ را در شعر انگلیسی و جنبش شعر رومانتیک بررسی کند.
سومین نوشتار این دفتر با عنوان «حافظ و ادبيات روسي: مطالعه تطبيقي اشعار حافظ و پوشكين» را زهرا محمدي نگاشته است. این مقاله به موضوع تأثیر شعر حافظ بر ادبیات روس خاصه بر شاعر بزرگ روسیه، الکساندر پوشکین، اختصاص یافته است. نویسنده علاوه بر گزارشی از موضوع مذکور، اندکی هم به بررسی مضامین مشترک شعری در آثار حافظ و پوشکین پرداخته است.
در چهارمین مقاله با عنوان «از پورگشتال تا نيچه: نگاهي به حضور و تاثير حافظ در ادبيات و فلسفه آلمان» محمد تقي پور کوشیده است تا با بررسی ترجمه‌های شعر حافظ به آلمانی، به‌ویژه ترجمه پورگشتال از دیوان حافظ، و همچنین آثار پدید آمده بر اساس شعر حافظ در گستره وسیع این زبان به گوشه‌ای از تاثیر ادبی حافظ بر شاعران، نویسندگان و فیلسوفان بزرگ آلمان، از جمله گوته، روکرت، پلاتن، داومر، بودنشدت، نیچه، و حضور فرهنگی حافظ در دنیای آلمانی زبان بپردازد. همچنین در این مقاله به سهم و نقش ارباب قلم آلمان در معرفی و شناسایی حافظ به دیگر کشورهای اروپایی اشاراتی شده است. «بنابر گزارشی که در این مقاله آمده آلمانی‌ها با ترجمه کامل دیوان حافظ به آلمانی هم در شناساندن حافظ به اروپا بزرگ‌ترین گام‌ها را در میان ملت‌های اروپایی برداشتند و هم با خلق آثاری ملهم از حافظ به ادبیات و فلسفه خود غنا و ژرفایی فوق‌العاده بخشیدند.»
«تأثير حافظ بر شاعران فرانسه» عنوان پنجمین مقاله از این دفتر به قلم سميرا اميني‌فر است. این نوشتار متضمن عرضه‌داشتی از سابقه آشنایی فرانسویان با شعر حافظ و گزارشی از تأثیر و نفوذ فوق‌العاده حافظ در ادبیات فرانسه است. «بنا به بررسی‌ای که در این مقاله صورت گرفته است خواننده درمی‌یابد که شاعران و نویسندگان بزرگ فرانسه، همچون ویکتور هوگو، ژان کازلی، تئوفیل گوتیه، آرمان رنو، تریستان کلینگسور، ماتیو دو نوآی، پرنس بی بسکو، و به‌ویژه آندره ژید با الهام از اشعار و اندیشه‌های حافظ به خلق آثاری جاودانه در ادبیات فرانسه توفیق یافتند.»
مقالۀ پایانی دفتر ماه به قلم مسعود فریامنش با عنوان «تو مگر بر لب آبي به هوس ننشيني» به تأثیر‌پذیری غیر مستقیم حافظ از یکی از فراورده‌های مشهور فرهنگ جهان، یعنی اسطوره یونانی- رومی نارسیس، پرداخته است. «آنچه در این مقاله محل بررسی قرار گرفته بازتاب اسطوره نارسیس در ادب فارسی و به‌ویژه در یکی از ابیات مشهور حافظ(تو مگر بر لب آبی به هوس ننشینی/ورنه هر فتنه که بینی همه از خود بینی) است.»
بخش دوم این شمارۀ 142 نشریۀ اطلاعات حکمت و معرفت «ادب و هنر» نام دارد و مشتمل بر دو مقاله است. نخستین مقاله این بخش «نشانگان هنر ايران باستان در هنر اسلامي» گفتوگویی با غلامعلي حاتم است و دومین مقاله با عنوان «زيباشناسي فن شعر در قرن هفدهم» به قلم وواديسواف تاتاركيويچ است که سيدجواد فندرسكي به فارسی ترجمه کرده است.
بخش سوم نشریه «اندیشه و نظر» نام دارد و مشتمل بر سه مقاله است. که به ترتیب عبارتند از: «اخلاق كاربردي و حرفه‌اي» به قلم گوران كُلست که محمد جواد موحدي به فارسی ترجمه کرده است.«وجود به عنوان پديدار شدن» به قلم چارلز گيگنون با ترجمۀ انشاءالله رحمتي و در آخر مقالۀ «نقش بوديسم در روابط ايران و هند» که هوشنگ شكري و علي رفيعي نگارش آن را به عهده داشتهاند.
چهارمین بخش نشریه «کتاب» است. نخستین نوشتار این بخش مقالهای با عنوان «حكايت همچنان باقي است» به قلم سید مسعود رضوي است. سپس منیره پنجتنی دبیر بخش کتاب این ماهنامه، کتاب مسائل بوطیقای داستایفسکی (نشر حکمت کلمه)را بررسی کرده است. همچنین او در ادامۀ این بخش به قصد بررسی کتاب جامعهشناسی بدن (انتشارات نقشونگار) با محسن ناصریراد، مترجم کتاب، گفتوگویی با عنوان « اُب‍ژه، اَبژه، سوژه» انجام داده است. در ادامه نیز چند کتاب فارسی و انگلیسی معرفی شده است. بخش پایانی نشریه با عنوان گزارش به قلم منوچهر دینپرست، به گزارش برخی از وقایع مهم یک ماه اخیر در حوزۀ اندیشه اختصاص دارد.
گفتنی است، شمارۀ 142 ماهنامۀ اطلاعات حکمت و معرفت در بهمن ماه 1396 به مدیر مسئولی و سردبیری انشاالله رحمتی با بهای 5000 تومان در اختیار علاقمندان قرار گرفته است.
نظر شما