مخالفان با عقل با امیرالمومنین(ع) مخالفند/ملاصدرا در همه آثارش دین و عقل را آشتی داده است

به گزارش خبرنگار گروه اندیشه خبرگزاری شبستان، همایش «حکمت در ادیان توحیدی»، عصر دوشنبه، 29 آبان به مناسبت روز جهانی فلسفه در موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران برگزار شد.

بنابر این گزارش، آیت الله مصطفی محقق داماد، عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی در این همایش طی سخنانی با بیان اینکه رابطه میان حکمت و دیانت و یا به عبارت دیگر دین و تعقل در ادبیات ما سابقه طولانی دارد، اظهار کرد: برخی این دو را بی ارتباط با هم می دانند و می گویند مقابل یکدیگر هستند و برخی نبوت و دیانت را مکمل عقل می ‌دانند و معتقدند انبیاء آمده‌ اند تا آنچه عقل بشر به آن دست نمی‌ یابد را به کمال برسانند؛ از یکی از حکمای معاصر درباره این مفهوم شنیدم که گفت: عقل انسان، آدمی را تا درب خانه انبیاء می رساند و از آنجا خداحافظی می کند.

وی ادامه داد: در مورد رابطه دیانت، حکمت و تعقل از دیدگاه قرآن اشاره می کنم به آیه ای از سوره مبارکه ملک(تبارک) که ممکن است تفاسیر دیگری از آن شود ولی من برداشت خودم را می گویم. این آیه دیالوگ جالبی است. این آیه می فرماید: «وَقَالُوا لَوْ كُنَّا نَسْمَعُ أَوْ نَعْقِلُ مَا كُنَّا فِي أَصْحَابِ السَّعِيرِ؛ و گويند اگر شنيده و پذيرفته بوديم يا تعقل كرده بوديم در ميان دوزخيان نبوديم». در این آیه آمده است که روز قیامت وقتی گروهی را می خواهند به جهنم ببرند از آنها می پرسند که مگر برای شما نذیر و راهنما نیامد و آنان پاسخ می دهند آمد ولی تکذیب شان کردیم و اگر به انبیاء گوش می کردیم، اگر فکر می کردیم از جهنمیان نبودیم و سعادت مند می شدیم.

استاد دانشگاه شهید بهشتی گفت: این آیه از نظر من درصدد آن نیست که بگوید عقل و دین دو خط موازی از هم هستند بلکه هر دو خط در نهایت نجات است. من این طور تفسیر می کنم که هر کدام از این دو راه را بگیرید یکی به نتیجه راه دیگر و دیگری به نتیجه آن یکی می رسد. اگر تعقل کنید سراغ انبیاء می روید. خدا، نبوت و معاد را عقل اثبات می کند و اگر سراغ دینداری درست بروید آن هم شما را به سوی تعقل راهنمایی می کند.

محقق داماد تصریح کرد: قرآن کریم در بیست و هفت مورد به مردم می فرماید که تعقل کنید. این مساله در در خطبه اول نهج البلاغه نیز مطرح شده که چرا پیامبران آمدند. آمدن پیامبران برای تعقل بود. گاهی انسان از عقل غفلت می کند و نقش انبیاء جز این نیست که این عقل را مطرح کنند. کسانی که با عقل مخالفت اند در واقع با امیرالمومنین علی(ع) مخالفند.

وی افزود: ملاصدرا می گوید: حکمایی چون افلاطون مقتبس از انوار انبیاء بودند؛ یعنی نور حکمت شان را از انبیاء گرفته بودند. این ادعای بسیار مهمی است و لذا ملاصدرا در همه جا و ذیل آثارش بین دین و تعقل آشتی ایجاد کرده است.

این گزارش می افزاید: پیش از دکتر محقق داماد، گریگوری نرسیسیان، کشیش کلیسای ارامنه تهران نیز در این همایش سخنرانی کرد. او به جای اسقف اعظم سیبوه سرکیسیان در مراسم حاضر شد. در ادامه گزیده ای از سخنرانی وی در مورد «حکمت در دین مسیحیت» ارائه می شود.

نرسیسیان با بیان اینکه انسان فطرتا موجودی ارزش باور و ارزش محور است، اظهار کرد: همه ما بر اساس ارزش های خاص، زندگی خود را سمت و سو می دهیم. ارزش ها جهت دهنده راه و طریقی هستند که در زندگی در پیش می گیریم.

وی ادامه داد:  کلام خدا روشن می کند که حکیم کسی است که محور ارزش هایش خداست نه خود و دیگران. چنین فردی ممکن است تحصیلات نداشته باشد ولی اهداف الهی را به اجرا در می آورد. حکمت امری فراتر از آگاهیِ صرف است و معرف وضعیت ما در برابر خداست. حکمت فراتر از بهره های هوشی است. حکمت را می توان به سفری تشبیه کرد که در آن دگرگونی ارزش ها با محوریت خداوند رخ می دهد.

نرسیسیان با بیان اینکه حکمت از ازل در خداوند بوده است و خداوند جهان را با آن آفرید، تصریح کرد: طبق انجیل حکمت یعنی همان حکم خداست.

همچنین، در ادامه این همایش مارنرسای بنیامین موانه، اسقف کلیسای شرق آشوری ایران نیز با بیان اینکه آشوریان از اقوام ایرانی الاصل هستند که تقریبا از چهار هزار سال قبل در ایران سکونت داشتند، گفت: آنها از قرن اول میلادی مسیحیت را توسط حواریون مسیحی پذیرفتند.

وی ادامه داد: پولس مسیح می گوید: «اگر بخواهیم حکمت را بیاموزیم باید از کتاب مقدس یاد بگیریم». اگر در عهد عتیق نظری بیفکنیم اشخاص و قهرمانان ایمانی هستند که اسامی آنان به عنوان حکیم یاد شده است. مثل یوسف که حکیم بود. همچنین در ادامه عهد عتیق از شخصی به نام «یترون» که پدرزن موسی بود یاد شده است. تفسیر من از این آیات این است که اگر ارتباط با خدا برقرار باشد، خدا می تواند حکمت را به بنده خود ارزانی دارد.

مارنرسای بنیامین موانه یادآور شد: در دنیای امروز شاهد جنگ ها، نزاع ها و خونریزی ها به ویژه در خاورمیانه هستیم. این مطمئنا خلاف رضای خداست. امروز حکمت خداوندی نیاز بشر است. انسان می تواند علم را یاد بگیرد، یعنی وقت بگذارد و علم بیاموزد ولی آنچه که نیاز دارد حکمت است که باید از خدا بخواهد که به او بدهد. باید از خدا بخواهیم که به ما حکمت عطا کند تا بتوانیم درست را از غلط تشخیص دهیم.