به گزارش خبرگزاری شبستان به نقل از طلیعه، مهدی غیاثوند عضو هیئت علمی گروه فلسفه دانشگاه خوارزمی درباره علت وابستگی علوم انسانی به علوم و نظریه های غربی گفت: دانشگاه و حوزه های ما علوم انسانی اسلامی را پیگیری نمی کنند چرا این اتفاق می افتد؟ شاید راحت ترین دلیل تحلیل غرب زدگی این دسته از علوم است. اما چند مشکل درهم تنیده وجود دارد که باعث می شود این بدنه حرکت نکند. مشلات همگی علمی هستند و باید به برخی از پرسش ها پاسخ داده شود تا این بدنه به حرکت بیوفتد.
وی افزود: پرسش ها شامل ابهاماتی است که در ذهن اهالی علوم انسانی و علوم طبیعی وجود دارد و اظهار نظرهای افراطی مانند علم ریاضیِ دینی هم شامل همین ابهامات می شود. اولین ابهام این است که دلیل طرح ایده ای در فضای علمی چیست؟ وقتی درباره علوم انسانی اسلامی صحبت می کنیم، مقصودمان چیست و چه مشکلی وجود دارد؟ ما می خواهیم در این حوزه فعالیت کنیم اما نمی دانیم مشکل چیست و چرا باید در این حوزه فعالیت کنیم؟ بنابراین تا چنین ابهاماتی برطرف نشود، نمی دانیم چرا باید حرکت کنیم.
غیاثوند یادآور شد: انگیزه برای ورود به هر حوزه ای را تصور ما از مشکل ایجاد می کند. بنابراین چه مشکلی وجود دارد که ما نمی توانیم رفع کنیم اما با وجود علوم انسانی اسلامی می توانیم رفع کنیم؟ هر علم با ایجاد مساله و مشکل شروع می شود و در نهایت یا حل می شود و یا منحل. اما باید تصور روشنی از اینکه مشکل چیست را داشته باشیم و سپس بدانیم که چگونه مساله را حل کنیم درحالیکه ما تصور روشنی از مساله و ابهام مان نداریم. با فرض روشن شدن مشکل و مساله هم باید بدانیم چگونه طراحی و اجرایی باید انجام شود.
وی ادامه داد: در مرحله بعدی ابهامات موجود باید ببینیم چه تصوری از علم غربی داریم. ما با چه تصوری از علم، داوری درباره علم غربی داریم. ما تا زمانی که علم غرب را نشناسیم نمی دانیم که آیا باید این علم را بپذیریم یا نپذیریم؟ ما حوزه ای از فعالیت ها را به نام مطالعات علم داریم که به دنبال شناخت علم هستند. بعد از شناخت علم می توانیم خصلت های غربی علم را بیان کنیم.
غیاثوند یادآور شد: ما روانشناسی علم و جامعه شناسی علم را در دانشگاه های خود نداریم. به جز رشته فلسفه علم در مقطع کارشناسی ارشد که درگیر مسائل فنی و تخصصی است، عملا این نوع جنس از مطالعات در ایران انجام نمی شود. در صورتی که این مطالعات خروجی ندارد و کتاب درباره آن به اندازه کافی نوشته نمی شود، چه تصوری می توانیم از علم داشته باشیم. در این وضعیت ما می خواهیم این علم را به صفت غربی بنامیم و سپس اصلاح کنیم. اما شرایط اولیه برای این کار وجود ندارد.
وی اضافه کرد: این دو ابهامی که بیان شد صرفا با سخنرانی رفع نمی شود و باید کار مطالعاتی انجام شود و تصور ما از علم روشن شود. در این صورت شاید گروه سومی باشند که به ژرفای مساله وارد شوند که عنوان کنند در علوم چه مساله غالبی وجود دارد.
غیاثوند بیان کرد: علوم، مبتنی بر متافیزیک و جهان بینی خاصی است که می توانیم ارزش ها را در آن جایگزین کنیم. این مساله بستگی به داشتن نوع تصور ما از علم و پیشرفت آن دارد. لازمه آن هم پاسخ گویی به پرسش های اساسی در فلسفه علم است تا تصویر روشنی از علم به دست بیاید تا در مرحله بعد آن علم را اسلامی و غیر اسلامی و یا تایید و رد شود.
وی اضافه کرد: وقتی برای پرسش های اولیه پاسخی وجود نداشته باشد و اهداف پژوهش مشخص نباشد باید منتظر مبتذل شدن بحث هم باشیم. اکنون فضا به گونه ای شده که بحث درباره علوم انسانی اسلامی به ابتذال کشیده شده است. به همین دلیل کسانی که از نظر علمی توان داشته باشند، دامن خود را به این ابتذال آلوده نمی کنند. ابتذال زمانی برطرف می شود که مشخص شود مشکل چیست و می خواهیم با اسلامی کردن علوم انسانی چه مشکلی را برطرف کنیم؟ منظور ما از علوم انسانی چیست؟ غربی بودن را چگونه به این علوم نسبت می دهیم؟ به این دلیل که این علوم در جغرافیای آمریکا و اروپا شکل گرفته اند عنوان غربی به آنها اطلاق می شود یا چه مولفه ای دیگری در این زمینه وجود دارد؟
پراکندگی مواضع در علوم به دلیل عدم وجود مطالعه است
عضو هیئت علمی گروه فلسفه دانشگاه خوارزمی گفت: پراکندگی مواضع در علوم به دلیل عدم وجود مطالعه است و اینکه تصور روشنی از علوم انسانی در شاخه های غیرفلسفی وجود ندارد. در فلسفه هم به دلیل وجود کارهای پژوهشی می دانیم که امکان تحقیق کردن وجود دارد و گرنه در رشته های جامعه شناسی و مدیریت اقتصاد تحقیقی انجام نمی شود. و اگر ابزار اولیه در اختیارشان قرار نگیرد چه انتظاری از آنها می توان داشت؟
وی ادامه داد: باید به جای فرآیندی که در چند سال گذشته با تضعیف رشته فلسفه اتفاق افتاده است، این رشته تقویت شود. سوال هایی که در بالا مطرح شدند همه فلسفی هستند. البته جامعه شناسی علم و شاخه هایی شبیه آن هم باید تقویت شوند تا شروع به فعالیت کنند و بعد از خروج محصولات اولیه شان، اطلاعات اولیه را به دانشجویان و حوزویان تزریق کنند، در آن صورت می توان منتظر حرکت شد. راهکار آن هم تقویت شاخه های فلسفه علم و گروه مطالعات علم است تا گام اول را بردارند و در ادامه مسیر را طی کنند.
ما با انبوهی از اظهارنظرها مواجهیم که مبنایی ندارند
وی با اشاره به اهمیت پژوهش گفت: ما با نقص در پژوهش روبرو هستیم زیرا با انبوهی از اظهارنظرها مواجهیم که مبنایی ندارند. مثلا شخصی کتاب فلسفه عمومی علم را مطالعه کرده و تحت تاثیر فیلسوف علم خاصی قرار گرفته و نمی داند با پذیرش آن فیلسوف موضوعات دیگری را هم باید بپذیرد. ما با مطالعه کم، برش های تکه ای از موضوع را برمی داریم اما از این طریق مساله ما حل نمی شود.
غیاثوند افزود: ما پژوهش منسجم توسط متخصص می خواهیم که به صورت دسته بندی شده شیوه های نگرش به علم و یا تصورات مختلفی را با لوازمی در اختیار دانشمندان رشته های مختلف بگذارد سپس از آنها انتظار داشته باشد تا بر اساس الگوهای ارائه شده فعالیتی انجام دهند. اما اکنون زمینی برای کاشت بذر وجود ندارد درحالیکه پژوهشگاه ها می توانند زمین را مهیا کنند.
وی افزود: عده زیادی به دلیل درگیر شدن سیاسیون با بحث علوم انسانی اسلامی این ایده به ذهن شان رسیده که اصلا مشکلی وجود ندارد یعنی علوم انسانی فعلی هیچ مشکلی ندارد زیرا نتایج این علوم برای برخی نتایج مطلوبی ندارد.
غیاثوند به بیان پیش شرط های لازم برای ترویج علوم انسانی اسلامی در دانشگاه ها پرداخت و گفت: ابتدا باید رشته های علوم انسانی از یکدیگر تفکیک شوند یعنی برای همه رشته ها یک نسخه پیچیده نشود . ماموریت رشته هایی که می توانند علم را مطالعه کنند و یا افرادی که علم را می توانند مطالعه کنند از افرادی که دست اندرکار این علوم هستند، جدا شود. گروه اول باید ابهامات را برطرف کنند و گروه دوم اگر این ابهامات رفع نشود، نمی توانند حرکتی کنند مگر آنکه در قالب گزاره های شرطی کار کنند. گروه دوم به دلیل وجود ابهام به هیچ سمتی نمی توانند حرکت کنند.
وی اضافه کرد: این ابهامات باید برطرف شوند ودر غیر اینصورت انتظار حرکت وجود ندارد و اگر هر قدر فشار و تحریک روانی از جهات مختلف مانند برگزاری همایش ها و جابه جایی منابع درسی انجام شود، به جز اتلاف پول از بیت المال نتیجه دیگری ندارد. کار آکادمیک فرآیند و تجربیاتی دارد که باید به تدریج انجام شود. باید ابهامات گام به گام برطرف شوند تا به مرحله شکل گیری برسد.
نظر شما