بقعه متبرکه شیخان پنجره ای رو به آسمان

خبرگزاری شبستان // بیرجند

شهر، روز به روز و ساعت به ساعت، در طول و عرض و ارتفاع رشد می کند و قد می کشد. صف بلند خودروها، صدای بوق، بتون، سیمان و آهن و ساختمان های مرتفع نمادهای شهر است؛ در فضایی چنین، آدمی هر روز ناشناخته تر می شود، بی هویت و بیگانه با خودش، با طبیعت و با آسمان! در شهر آفت های هویت سوز فراوان است، آفاتی که پنجه بر جان می کشد و امان روح را می برد و روح بی قرار، پناهگاهی می جوید، مامن و مسکنی برای آرامش و زمانی برای نیایش. سایه سار رواق حرم امامی، امامزاده ای و شبکه های ضریح مزاری که از میانش آسمان نمایان باشد. پنجره ای رو به آسمان!

در شهر بیرجند، «شیخان» چنین مکانی است. جایی همنام مزار شهیدان احد در مدینه. «شیخان» مزار غریبی است که تاریخی بلند و داستانی شگفت دارد. منابع تاریخی می گویند که سید حامد ا... علوی بزرگ زاده ای از نوادگان امام محمد باقر(ع) با گروهی از افراد خاندان خود که به با قریه معروف بوده اند از مدینه به ری و از آن جا به خراسان می آیند، آنان در جریان قیامی خونین علیه خلیفه جبار عباسی به این سرزمین می رسند و با اهل و عیال در کوه ها و بیابان های منطقه پراکنده می شوند.جمعی از این گروه در نبرد با سپاه خلیفه به شهادت می رسند و در جای جای کوه های باقران آرام می گیرند و این رشته کوه از همان زمان «باقران» نامیده می شود.مزار دره شیخان، مشهد و مدفن تعداد دیگری از این خاندان است:

گرت به دره شیخان دو دیده گریان است                                            عجب مدار که سر منزل شهیدان است
شد این مزار به شیخان از آن سبب معروف                                        که مدفن شهدای احد به شیخان است 

تاریخچه آستان مبارکه دره شیخان بیرجند
دره شیخان نیز نام موضعی است در نزدیکی بیرجند از طرف شرقی شمالی که شهدای چند به روایت ابوالحامد رویخی و علی بن محمد یاسری مشهور به حسامی از اولاد و زریه ی حضرت امام محمد باقر (ع) در انجا بخاک سپرده شده اند و اکنون نیز بزیارتگاه معروف است و بر اساس اعتقادات، مردم با توزیع نان و ماست در این مکان نذر خود را ادا می کنند.

در تاریخ حسامی آمده :"در عهد خلافت الطابع لله عبدالکریم عباسی ، الحامدلله علوی با گروهی از مردمان خاندان خود که معروف به باقریه بودند ار یثرب به ری و از آنجا به خراسان آمده و در بعضی از نواحی خراسان متوطن گردیده اند و بعد از مدتی به علت ظلم و ستم عباسیان و دشمنی غباسیان با خاندان عصمت و طهارت ، به منظور تاسیس دولت علوی بر علیه عباسیان قیام کردند.

چون خبر این دولت به حاکم وقت رسید به پسرش احمد که ملقب به قادر بالله بود مامور کرد که انان را در هر جایی بودند از بین ببرد.ان گروه هم به واسطه ی کثرت سپاه و کمی یاران تاب مقاومت نیاورده و با اهل و عیال و رجال در کوهها و بیابان ها پراکنده شدند.

القادر بالله امر کرد که انان را در هر جایی که هستند پیدا کرده و از کوچک و بزرگ همه را بکشند.بالاخره قضا و قدر ان جماعت را به کوههای قهستان کشانیده و در نزدیکی چنشت با سپاه عباسی روبرو شدند.این گروه هر روز به دشت می امدند و با سپاه متجاوز ازهزار نفری عباسی مبارزه می کردندوشب دوباره به کوه باز می گشتند. در خلال این حوادث حضرت سید حامد و دو فرزندش قاسم و عبد الجلیل بواسطه ی جنگ با عباسیان زخم های متعدد برداشته دار دنیا را وداع گفته و سید محمد که ملقب به نقیب بود، رهبر ان طایفه(باقریه )شد.

به واسطه ی خوف و هراس از از سپاه عباسی جنازه ها را دفن نکرد و اجساد شهدا را در غاری به ودیعت نهاد و باب ان غار رابا سنگ وگل پوشاند. زنان واطفال را با خلف سید بزرگوار سید ناصر روانه کرد . آنها هم دوراز چشم دشما از راه خور و خبیض بخوزستان و از انجا به عربستان رساندند. وقتی خبردار شدند که آنها از خبیص گذشته اند آنها هم از کوه بیرون امده و راه فرار در پیش گرفتندسپاه عباسی هم به تعقیب آنها افتاد و آن بزرگواران در حال جنگ و گریز به قریه ی بجد رسیدند و پناه به کاریز بردند دشمنان رسیدند و آنان را از دم تیغ گذراندند. مردمان ان سرزمین اجساد انان را از چاه در اورده و بخاک سپردند و فرقه ای دیگردر دشت رکاب بدست دشمنان بشهادت رسیدند.

و خود حضرت سید محمد با گروهی از یاران از نهار جان با دشمنان همچنان سرگرم جنگ و جهاد به کوهپایه ی بیدان ( بهدان ) و از آنجا به دشت اسفهرود روی آوردند و لحظه ای از محاربه با سپاه نیاسوده بودند تا اینکه به شعبی که بدره شیخان معروف است رسیدند و لیکن از گرمی هوا و خستگی و بی قوتی سید و اصحاب را رمقی در بون نمانده و همانجابه استراحت پرداختند در این حال سپاه عباسی سر رسید و در همان حال آنان را به شهادت رساندند. به جز حضرت سید محمد که توانست از دست دشمنان بگریزد.

از محل دور شد و خود را بدامن کوه باقران رساند. از اسب پیاده شد. کلمه ی استرجاع را بر زبان راند و از اسب پیاده شد و به دره ی بند عمر شاه پناه برد و برزیر کوه برامد. جنازه ی سید را بعد از چند روزیافتند که از شدت جراحات وفات یافته بود. آن سید جلیل القدر را در مزرعه ی یشد بخاک سپردند. شهدای دره ی شیخان را نیز مردمان آن ناحیه با جامه های خونین در همان جا مدفون ساختند.

موقعیت و امکانات آستانه مبارکه دره شیخان بیرجند
آستانه مبارکه دره شیخان بیرجند در ابتدای ورودی شهر بیرجند قرار دارد و ساختمان قدیمی این بقعه در سال 1382 تخریب و مجدداَ به مساحت شش هزار مترمربع طراحی گردید و در دهه فجر انقلاب اسلامی سال 1382 قسمتی از این مجموعه مذهبی فرهنگی به مساحت 340 مترمربع برای استفاده زائرین به بهره برداری رسید.

منابع:
1- وبلاگ شخصی بیرجند نگین کویر
2- سایت اوقاف و امور خیریه خراسان جنوبی
3- پایگاه اطلاع رسانی اماکن تاریخی بیرجند

پایان پیام/

نگارنده: زهرا رجائی مقدم