«خانواده» مقرّ انتظار زمینه ساز است/کیفیت روابط در خانواده مهدوی

حجت الاسلام محمد رضایی، پژوهشگر معارف اسلامی در گفت و گو با خبرنگار مهدویت و غدیر خبرگزاری شبستان در رابطه با کیفیت روابط در خانواده مهدوی و منتظر، اظهار کرد: مبنای شکل دهی روابط  در یک خانواده مسلمان باید متأثر از نوع ارتباطات در خانواده اهل بیت علیهم السلام باشد. به عبارت دیگر باید تاثیرپذیر از نظام خانواده ای باشد که پیامبرصل الله علیه وآله بر اساس روابط خانوادگی حضرت علی علیه السلام و حضرت زهرا سلام الله علیها تعریف می کنند. چون در الگوی تربیتی رسول خدا صل الله علیه و آله، امیرالمومنین علیه السلام ترجمان مردانه پیامبر(ص)(انسان کامل در قالب مرد) و حضرت زهرا سلام الله علیها ترجمان زنانه این تربیت (انسان کامل در قالب زن) هستند.

وی افزود: در نگاه اسلام پسر و دختر پیش از ازدواج باید استعدادها، توانمندی ها و ظرفیت های خود را با کمک خانواده، نظام آموزشی (مدرسه، دانشگاه و...)، فضاهای علمی موجود و در مجموع با ترکیبی از نظام آموزشی، اجتماعی و خانواده بشناسند و رشد دهند. چرا که انسان به هر میزان که کمال، رشد و تعالی بیابد بدون ازدواج کامل نمی شود. شخصیت انسان، اخلاق، کنش‌ها و منش‌های او بدون ازدواج یا به تعالی مطلوب نمی رسد یا تعالی تک بعدی خواهد داشت.

کارشناس مهدوی تصریح کرد: انسان برای رسیدن به رشد همه جانبه، باید در چهارچوب نظام خانواده قرار گیرد. دلیل این مسئله آن است که انسان (چه زن باشد و چه مرد) به تنهایی یک نیمه است و تکامل او درگرو آن است که در کنار نیمه دیگر وجودِ انسانی ِخود قرار گیرد.

تشکیل خانواده یعنی «همتاگزینی» بر اساس کفویت

حجت الاسلام رضایی در تعریف درست بنیان خانواده گفت: تشکیل خانواده یعنی «همتاگزینی» بر اساس کفویت؛ یعنی همتایی در استعدادها و توانمندی ها؛ این که شخصیت زوجین از نظر رفتاری، اخلاقی، شخصیتی و حتی دانشی و مهارتی به هم نزدیک باشد. پس از تشکیل خانواده، موضوع «الگوی روابط در خانواده» مطرح می شود.

وی ادامه داد: کار خانواده تعالی بخشی ِهمه جانبه است. برخی تصور می کنند این مسایل یک توصیه اخلاقی یا توصیه علمی یا اجتماعی است. در حالی که اینگونه نیست. موضوع «روابط در خانواده» را باید به شکل یک هندسه  جامع ِنظام‌مند تعریف کرد. چرا که ازدواج و تشکیل خانه و خانواده، نوعی تعالی بخشی ِهمه جانبه، فراگیر و در تمام ابعاد شخصیتی انسان را به دنبال دارد.

کارشناس مرکز تخصصی مهدویت در ادامه با اشاره به چالش های پیش روی خانواده گفت: مسلماً در این پازل (ازدواج، تشکیل خانواده و ساماندهی روابط) زندگی همیشه یکسان نیست. ما همیشه در ایده آل ترین شرایط ظاهری، مادی و دنیایی قرار نداریم. به هر حال زندگی فراز و نشیب دارد و همیشه هم شرایط رو به تعالی نیست. اما باید توجه داشت که زندگی مشترک یعنی انتخاب نزدیک ترین همتایی که می توان بر اساس استعدادها و توانمندی ها پیدا کرد و همراه با او زندگی را تجربه کرده و استمرار بخشید.

رضایی در ادامه تاکید کرد: با یک نگاه سرانگشتی هم می توان دریافت که ازدواج حداقل 20 تا 30 سال همزیستیِ با هم و مشترک را شامل می شود. بنابراین، ازدواج یعنی یک برنامه ی مشترک برای دوسوم از عمر انسان. طبعا برای این همزیستی ِمشترک و طولانی باید برنامه بلندمدت یا به عبارتی یک چشم‌انداز در نظر داشت.

استاد حوزه با بیان این که تنها در این صورت است که می توان از روابط مطلوب سخن گفت، تصریح کرد: وقتی شما نظام خانواده را با این بینش و این نوع بصیرت تعریف می کنید، آن وقت است که «روابط در خانواده» معنا پیدا می کند. در نگاه به زندگی حضرت علی علیه السلام و حضرت زهرا سلام الله علیها - پیشتر اشاره کردیم که چرا این زوج و این خانواده به عنوان الگو مطرح می شود- ابعاد مختلفی را می‌توان بررسی کرد. به عنوان مثال وقتی از بُِعد اقتصادی به این زندگی نگاه می کنیم سه مرحله در آن قابل مشاهده است؛ سه سال اول این زندگی فقر مطلق است، سه سال دوم وضعیت میانگین و در حد متوسط و سه سال آخر وضعیت تا حدودی مطلوب است.

اقتصاد از مشغله های زندگی مهدوی است نه هدف آن

حجت الاسلام رضایی ابراز کرد: در این زندگی از جهت اقتصادی شرایط مختلف و متضاد بسیاری به وجود می آید، اما وقتی روابط این زوج را در هر مرحله بررسی می کنید از آن لذت می برید. چون معیار در روابط همسران «اقتصاد» نیست. «اقتصاد» یکی از مشغله های این زندگی است چون به هر حال زندگی مادی نیاز به غذا، معیشت، مصرف، مسکن و ... دارد؛ اما معیار و مبنای زندگی اقتصاد نیست. بلکه مبنا همان همتاگزینی و انتخاب گزینه اصلح است که قرار است، انسان در کنار او به تعالی برسد.

وی یادآور شد: اگر ازدواج را بر اساس تعالی بخشی به جامعه انسانی تعریف کنیم، آن گاه روابط میان همسران شکل خاصی به خود می گیرد. در این روابط حتی اگر فقر و کاستی وجود داشته باشد، آستانه تحمل طرفین پایین نمی آید و زندگی دچار بحران نمی شود.

کارشناس معارف دینی در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به برخی وقایع تاریخی گفت: بر اساس آنچه که در تاریخ نقل شده از میان چندین درب خانه ای که به مسجد پیامبر صل الله علیه وآله باز می شد، حضرت(ص) اجازه دادند تنها یک درب رو به مسجد باز بماند و آن خانه ای نبود جز خانه امیرالمومنین علیه السلام. چرا؟ چون هدف پیامبر(ص) این است که این نوع از روابط و نوع تعامل همسران الگو شود.

استاد حوزه ادامه داد: رسول خدا صل الله علیه وآله قرار است جامعه و مدینه (شهر) دینی و اسلامی برای مردم تعریف کنند و شهر دینی از همین خانه ها و خانواده ها ساخته می شود. در این شهر، یک خانه باید برای سایرین ملاک و معیار باشد. حالا چه چیزی از این خانه را باید معیار قرار داد؟ مسلما در و دیوار خانه که مدنظر نیست. بلکه آنچه مقصود است روابطی است که در این خانه میان همسران وجود دارد؛ روابطی که میان اعضای خانواده جریان دارد. روابطی که چه در فقر و چه در زمان دارایی، همچنان حفظ فضایل، تعالی، اخلاق و صفات پسندیده در آن پابرجا است.

حجت الاسلام رضایی تصریح کرد: شما اگر فقیر باشید می توانید از این خانه الگو بگیرید، اگر ثروتمند باشید می توانید الگو بگیرید، در علم و علم آموزی الگو می گیرید، در شجاعت، بصیرت، فرزندپروری و ... الگو می گیرید. یعنی اگر همسران، ابتدا بر تربیت فردی خود و بعد برای تعامل مشترک با هم، برنامه داشته باشند، در تمامی روابط از روابط خصوصی، خانوادگی، اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و... یک معیار و مبنا برای آنها وجود دارد. در حالی که این معیارها تکراری هم نیست. بلکه روز به روز در حال پیشرفت و رشد است.

کارشناس مرکز تخصصی مهدویت بیان کرد: البته این خانواده ممکن است به لحاظ اقتصادی و مالی امروز و فردایش چندان با هم متفاوت نباشد، اما به لحاظ شخصیتی هر روز در حال پیشرفت است.

خانواده مهدوی با ولی زمان همراه است

استاد حوزه افزود: وقتی می گوییم «خانواده مهدوی» یعنی همراه بودن با ولیّ ِ زمان. امروز یک خانواده چگونه می تواند با امام و ولیّ ِ خود همراه باشد؟ مسلما برای این مقصود باید مبنای خود را خانواده اهل بیت علیهم السلام قرار دهد. اما در عین حال روزانه و به روز فکر کند و بیندیشد. ما اگر می خواهیم برای جامعه بشری حرفی داشته باشیم، - چرا که  قرار نیست زن ها فقط برای زن ها الگو باشند و مردها فقط برای مردها- ابتدا باید آن را بفهمیم.

حجت الاسلام رضایی گفت: نیمی از جامعه بشری جنس مخالف ما هستند.(هم برای زنان و هم برای مردان) و برای فهمیدن نیمی دیگر از جامعه که زن یا مرد هستند تنها راه موجود این است که انسان  همسر خود را به عنوان نماینده ای از جامعه جنس مخالف، بفهمد و بشناسد. به عبارت دیگر شما نیمی از جامعه را که از جنس مخالف شماست فقط از طریق همسر خود می توانید درک کنید. ولی سوال این است که چگونه؟

وی تصریح کرد: این چگونگی را باید از الگوی خانواده ی اهل بیت علیه السلام متوجه شد. درک درست از خانه، درک دست از مفهوم خانواده، نوع نگاه درست به همسر و... تنها از این طریق و با این الگو امکان پذیراست. خروجی این شناخت و الگوپذیری و بازتاب اجتماعی آن، ناظر به ولّی زمان خواهد بود. به عبارت دیگر در یک خانواده مهدوی، مبنای روابط، بر اساس روابط خانوادگی اهل بیت علیهم السلام است. اما انتخاب این مبنا چه دستاوردی برای خانواده دارد؟

کارشناس مرکز تخصصی مهدویت در پایان خاطرنشان کرد:‌ پاسخ این است که این مبنا، نگاه جامعی به دست می دهد که در آن حتی تفاوت های جنسیتی نیز لحاظ شده و ثانیاً بالاترین ایثارها و اخلاقی ترین رفتارها را در خانواده به دنبال دارد، ضمن این که خروجی این روابط آن است که الگوی شخصیتی افراد این خانواده در اجنماع، ولیّ زمان و امام حیّ است.