کاستلز، اندیشمندی که متوقف نشده است

به گزارش خبرنگار شبستان، دکتر هادی خانیکی، استاد ارتباطات امروز 21 شهریور در نشست نقد و بررسی کتاب قدرت ارتباطات اثر مانوئل کاستلز که در پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات برگزار شد، گفت: در حوزه ارتباطات به 2 کار شهرت دارم. یکی پرداختن به رویکرد دکتر تهرانیان در ایران، دوم طرح اندیشه و مباحثی که کاستلز مطرح کرد. آمدن کاستلز در سال 1385 به ایران من را بر این بحث موکد کرد که او اندیشمندی است که متوقف نشده و خودش را محدود به چهارچوب های بسته در تفکر نکرده است.

دکتر خانیکی با بیان اینکه کاستلز متفکری است سیاسی که در جست‌وجوی آزادی و مبارزه با دیکتاتوری است، عنوان کرد: کاستلز مدت زیادی تحت تاثیر اندیشه‌های چپ بوده و متوالیا از عناصر موجود در جهان جدید تاثیر پذیرفته است به گونه ای که او را یکی از نظریه‌پردازان سیاسی در فضای ارتباطات می دانند. کاستلز چهارمین اندیشمند موثر در حوزه تحولات اجتماعی و ارتباطاتی است، او مفاهیمی مطرح می کند که نمی تواند از کنارش گذشت. کاستلز را از دانشمندان پراستناد می دانند.

وی با اشاره به اینکه کتاب قدرت ارتباطات مکمل سه‌گانه معروف کاستلز است، بیان کرد: آقای بصیریان جهرمی به عنوان مترجم کتاب قدرت ارتباطات دنبال این بود که می شود برای مصرف رسانه‌های اجتماعی نوعی سیاستگذاری کرد یا اینکه رسانه‌ها سیاست‌گریز هستند. بحث محوری کاستلز در کتاب قدرت ارتباطات تحولی است که بین فناوری و فرهنگ رخ داده است. کاستلز قدرت را در اینجا یک ظرفیت رابطه ای تعریف می کند نه یک مفهوم ساده. کاستلز قدرت سیار را در چهارچوب ظرفیت های رابطه ای تعریف می کند.

این استاد ارتباطات تصریح کرد: حرف اصلی کاستلز در کتاب قدرت ارتباطات این است که قدرت ارتباطات سه جنبه دارد، چند بعدی است، شبکه‌ها فرد و نهاد و سازمان را تحت تاثیر قرار می دهند. شبکه ها حوزه های فعالیت انسانی را دربر می گیرند. شبکه های قدرت خودشان را در حوزه های مختلف شبکه سازی می کنند. این شبکه ها رقیب و مشارکتی هستند و سوم اینکه شبکه قدرت مدل نهادهای سیاسی را شکل می دهد. در نتیجه سیاست نقش بنیادی در شبکه سازی قدرت دارد.

دکتر خانیکی اظهار داشت: به نظرم فهم کاستلز به فهم تغییرات در جامعه و جهان امروز کمک می کند. تغییراتی که شبکه ای شدن، منعطف شدن و چند ضلعی شدن را به دنبال دارد. ذهنیت کاستلز به خاطر حضور در سطوح مختلف شهری، برنامه ریزی و معماری است که ما را به اینجا می رساند که ربط شبکه ها و توسعه و همچنین ربط شبکه ها و انقلاب بعدی در ارتباطات را ببینیم. یکی از کارهای اخیر کاستلز در مورد شبکه ها و توسعه است. کار دیگر او در مورد شبکه ها و موبایل است که امیدوارم بزودی در ایران به فارسی ترجمه شود. دامنه مباحث کاستلز به گونه ای است که کاستلزخوانی فراتر از حوزه ارتباطات مطرح شده است.