خبرگزاری شبستان، سرویس مسجد و کانون‌های مساجد: سیدمحمود طالقانی در سال ١۲٨٩ هجری شمسی دیده به جهان گشود و تحصیلات دینی خود را در مدارس رضویه و فبضیه قم به پایان رساند، وی در زمان طلبگی آشنایی فراوانی با امام خمینی (ره) داشت، آیت‌الله طالقانی که موفق به کسب اجازه نامه اجتهاد از چندتن از مراجع تقلید مانند آیت‌الله عبدالکریم حائری یزدی شده بود، در مدرسه سپهسالار مشغول تدریس شد و در سال 1318 برای اولین بار خشم خویش را نسبت به رژیم و دستگاه حکومتی، با صدور یک اعلامیه در رابطه با کشف حجاب ابراز کرد و در پی آن دستگیر و زندانی شد، وی مبارزه خود را ادامه داد و بارها دستگیر و تبعید شد و سرانجام، 19 شهریورماه 1358 درگذشت، خبرنگار ما به مناسبت سالروز درگذشت او تعابیر و رویکردش درباره مسجد جستجو کرده که مشروح آن در ادامه می‌آید.
آیت‌الله طالقانی پس از آمدن به تهران ابتدا در مسجد «ملک» دروازه قزوین، تعلیم و تفسیر قرآن را آغاز کرد، این مسجد با آنکه هم نزدیک منزل‌اش قرار داشت و هم از محلات قدیمی و مرکز کاروان سراها و تجمعات مردم شهری و دهاتی و به خاطر وی توسعه و تجدید بنا شده بود، وی را قانع نساخت و به دعوت عده‌ای به مسجد «منشور السلطان» رفت، این مسجد کوچک به علت قرار داشتن در مرکز شهر و حوالی میدان سپه و نزدیک بودن به مدرسه دارالفنون و ادارات و وزارت‌خانه‌های جدید آن روز، برای جذب جوانان و نسل آگاه و تحصیل کرده، دارای موقعیت خاصی بود و به همین جهت جلسات تعلیم و تفسیر قرآن آیت الله طالقانی، خیلی زود بین علاقه‌مندان و به ویژه جوانان تحصیل کرده از مذهب گریخته، معروفیت پیدا کرد و آوازه آن تا مجامع دانشگاهی هم راه یافت.
طالقانی پس از چندی امامت مسجد هدایت را قبول کرد، این مسجد از سال ۱۳۲۷ میزبان وی بود و بر این اساس به یکی از سنگرهای اصلی و تاریخی مبارزات ضد ستم شاهی تبدیل شد.
آیت‌الله طالقانی برای احیای تفکر دینی، روشنگری و بیداری جامعه به کمک آموخته هایش از بزرگان، مخفیانه در خانه‌ها جلسات قرآن را احیا کرد و زمینه برپایی جلسات بزرگتر و آشکارتر در این زمینه را به وجود آورد.
آن مرحوم در مسجد هدایت، مبارزان علیه رژیم شاه را برای پیشبرد اهداف اسلام پرورش می‌داد، مسجد هدایت، طالقانی را از یک دهه نقل و انتقال مکرر جلسات تفسیر از مساجد، مدارس و منازل رها کرد، از این رو وی با آن مسجد، طی این سال ها به گونه ای پیوند یافتند که امروزه هر یک معرف دیگری است بسیاری از چهره‌های شاخص انقلاب اسلامی ایران مانند رجایی، باهنر، چمران، حبیبی، شیبانی و بسیاری دیگر از مبارزان به پای درس‌های مرحوم طالقانی در مسجد هدایت می‌آمدند. وی تمام گروه‌ها و شخصیت‌ها را به خود جذب می کرد، حتی اشخاص و گروه‌های غیر مذهبی چپ و راست را هم جذب این جلسات کرد.
نقطه ارتباط مجامع ملی و مذهبی و حتی غیر مذهبی را بسیاری مسجد هدایت و درس‌های آقای طالقانی می‌دانستند، شهید چمران در این باره می‌گوید «به راستی که آن اجتماع کوچک (جلسه تفسیر مسجد) که با هدفی متعالی تشکیل می شد در طوفان حوادث سیاسی آن روزگار مانند کشتی نجات بود که ما را از خطرات فراوانِ انحراف به گرداب‌های چپ و راست حفظ می‌کرد» شهید رجایی نیز معتقد است«بزرگترین نقش را قبل از قیام امام در حرکت جامعه، استاد طالقانی داشتند».
علی حجتی کرمانی فعالیت این مسجد را چنین تشریح می کند: «... مسجد هدایت، در واقع ستاد مرکزی احرار بود، اغلب دانشجویان و استادان ضد رژیم در پای درس تفسیر آیت الله طالقانی در این مسجد گرد می‌آمدند، از حوزه علمیه قم، من و برادرمان آقای خسرو‌شاهی از اصحاب دائمی آن مسجد بودیم» در این مسجد به دعوت آیت الله طالقانی شخصیت‌هایی چون آیت الله مطهری،شهید باهنر، محمد‌تقی شریعتی و بازرگان به سخنرانی می‌پرداختند و علی‌رغم کنترل ساواک، مسایل انقلابی هم مطرح می‌شد.
نکته مهم درباره مرحوم طالقانی، رویکرد چندوجهی وی به دستورات و مراکز دینی از جمله مسجد بود در حالی که ما مسجد هدایت را بیشتر به فعالیت‌های سیاسی‌اش می‌شناسیم، اما این همه ماجرا در مورد آن نیست؛ محمد جواد رجائیان درباره کارکرد خیریه مسجد هدایت می‌گوید «آقای طالقانی و مسجد هدایت در رابطه با مسایل درمانی و نیازهای مالی و فکری افراد جوابگو بودند، گروهی که دوروبر آقای طالقانی بودند همه چیز داشتند، از گروه پزشکی گرفته تا بیمارستان‌ها و موسسات خیریه».
هنگام رخدادهایی همچون سیل و زلزله، اقشار و طبقات مختلف مردم در این مسجد سازماندهی می شدند و پس از جمع‌آوری کمک‌های نقدی و غیر نقدی، مستقیماً به محل حادثه می‌شتافتند و آسیب‌دیدگان و بازماندگان حوادث را یاری می‌کردند، یکی از موضوعاتی که در این مسجد مورد توجه قرار می‌گرفت، مسایل سیاسی جهان و به ویژه مسئله فلسطین بود که آیت‌الله طالقانی، محمد حنیف نژاد را مسئول رساندن پول‌های جمع‌آوری شده به پایگاه‌های فلسطینی کرده بود.
سخن آخر اینکه، در دوره‌ای که خیابان‌های پر رفت و آمد لاله‌زار و استانبول، پر بود از سینماها و تئاترها و کاباره های مدرن، صندلی‌های بلند واکسی‌ها در مدخل پاساژها، داروخانه‌های آلمانی، سازمان‌های بیمه روسی، پیاله فروشی‌ها و چایخانه‌های مدرنی مثل کافه فردوسی که پاتوق روشنفکران و اهل ادبی چون صادق هدایت و سایر هنرمندان بود، در نزدیکی آنها، مسجد هدایت با پیشخوان و طاق بلند کاشی کاری شده به امامت سیدجوانی به نام سیدمحمود طالقانی توانست پس از سال‌ها فعالیت سیار یکی از مهم‌ترین کانون‌های گردهم‌آیی انقلابیون چپ‌گرا، راست‌گرا، ملی، مذهبی، کمونیستی و التقاطی شود.
منابع:
خبرگزاری شبستان، یادداشت «خاطره‌بازی دکتر شریعتی با مسجدی در پاریس»
روزنامه روزگار، شماره 1461، صفحه 11، 14 اسفند 1389
پایگاه تخصصی مسجد
ویکی‌پدیا
نظر شما