خبرگزاری شبستان - سرویس قرآن و معارف: کتاب "اسرار نماز" نوشته ملامحسن فیض کاشانی از آثار قابل توجه و اعتنا در حوزه معرفت دینی و تبیین ظرایف عبادت است. همچنان که می دانیم نماز مهم ترین آیین و عبادت و وسیله اتصال به خداوند در مسلمانی است و بی جهت نیست که از زبان معصوم (ع) می شنویم که اولین چیزی که در قیامت از انسان سوال می شود درباره نماز است و اگر نماز پذیرفته شد سایر اعمال او نیز پذیرفتنی است و اگر نمازها رد شدند سایر اعمال هم رد می شود. در این سلسله یادداشت ها می کوشیم با اشاره به مباحث کتاب مطرح شده گامی در شناخت بیشتر این گنجینه الهی برداریم.
اسرار نماز یه این شش سرط بر تو هویدا خواهد شد
باری ای عزیز! اسرار نماز آنگاه حاصل شود که شش چیز حاصل باشد:
اول: حضور دل، یعنی: دل را به هنگام نماز، به هیچ چیز جز پروردگار جلت عظمته تعلق نباشد.
دوم: فهم کردن معانی قرائت و ذکر و تسبیح نماز، به طوری که دل در فهم آن الفاظ، مطابق زبان باشد.
سوم: تعظیم، یعنی: در آن حالت، عظمت معبود و جلال و جبروتش، در خاطر نمازگزار باشد.
چهارم: هیبت، یعنی: از غایت عظمت پروردگار، خوف بر دلش هجوم آرد که مبادا در این عبادت، تقصیری باشد.
پنجم: امید، که مقام کرم وجود خداوند اکرم الاکرمین، بر او معلوم باشد، که از نهایت مرحمت، او را محروم و بی نصیب نخواهد فرمود و گناهانش را خواهد بخشید.
ششم: شرم، یعنی: خود و عبادت خود را کوچکتر از آن بداند که شایسته درگاه باشد و عبادت خود را در نهایت شرمساری و بندگی را با سرافکندگی، به انجام رساند.
همچنانکه برای انجام هر کاری، اسباب و لوازم خوب و مناسب، سبب پیشرفت آن و به نتیجه مطلوب رسیدن است، در این مقام نیز باید ادعیه و اخباری که در نماز وارد است، مد نظر آورد که یکی از آنها حدیثی است که درباره نماز اول وقت است.
شیعه حقیقی را با این دو ویژگی بشناسید
در روایت آمده است که: اختبروا شیعتی بخصلتین، فان کانتا فیهم فهم شیعتی حقاً؛ محافظتهم لاوقات الصلوة، و مواساتهم فی المال مع اخوانهم المؤمنین، وان لم یکونا فیهم، فاعزب ثم اعزب ثم اعزب / با دو خصلت زیر، شیعیان مرا باز شناسید. اگر این دو خصلت در ایشان بود، شیعه واقعی هستند یکی از آن دو، رعایت اوقات نماز است. به این معنی که: نماز را در اول وقت آن، بجای آورند. دیگر آنکه در ثروت و مال خود، با برادران ایمانی به مواسات رفتار نمایند. لیکن اگر از این دو خصلت، عاری و بی بهره باشند، از آنان، سخت برحذر باش و از ایشان دوری گزین، دوری گزین و دروی گزین.
و در حدیث دیگر آمده است که: ان الصلوة اذا ارتفعت فی وقتها، رجعت الی صاحبها و هی بیضآء مشرقة، و تقول: حفظتنی حفظک الله، و اذا ارتفعت فی غیر وقتها و بغیر حدودها، رجعت الی صاحبها و هی سودآء مظلمة، تقول: ضیعتنی ضیعک الله / نماز، چون در وقت آن گزارده شود، سپید و درخشان، نزد صاحب خود باز می گردد و می گوید: همان طور که مرا رعایت کردی، خداوند تو را مورد رعایت و حفظ خویش قرار دهد. لیکن اگر نماز، در غیر وقت آن، گزارده شود و رعایت حدود آن نشود، سیاه و ظلمانی، نزد صاحب خود می آید و می گوید: همان گونه که مرا ضایع ساختی، خدایت ضایع و تباه سازد. حال ببین این نمازی که ما، چشم شفاعت به آن داریم، چگونه به ما نفرین می کند. ویل لمن کان شفعآئه خصمآئه وای به حال کسی که شفیعان او، دشمنانش باشند.
در هر حال، باید که توفیق عبادت و بندگی از خداوند طلب کرد که اوست، ولی توفیق. و تا توفیق و مرحمت ذات احدیت نباشد، هیچ کس را شایستگی انجام عبادتی، حاصل نخواهد گردید.
آیه ای که امیرالمومین از تورات ترجمه کرد و خواند
امیرالمؤمنین علیه السلام فرمودند: دوازده آیه از تورات را برگزیده و آن را از عبری به عربی ترجمه کرده و روزی سه نوبت در آن ها تأمل می کنم. یکی از آن دوازده آیه این است: یابن ادم، ان قمت بین یدی، فقم کما یقوم العبد الذلیل بین یدی ملک جلیل، و کن کانک ترانی فان لم ترانی فانی اراک / ای فرزند آدم، چنان در برابر من به نماز و نیاز پرداز که بنده ای بی مقدار در برابر پادشاهی عظیم الشأن، به پای می ایستد. به هنگام نماز چنان باش، که مرا در برابر خود می بینی؛ اگر تو مرا نتوانی دید، من تو را می بینم و به کار و رفتار تو، واقف و آگاهم.
به عنوان مثال، وقتی جماعتی در محضر سلطانی حضور می یابند، آنهایی که چشم دارند وقتی سلطان می آید، او را مشاهده می کنند و به لوازم ادب رفتار می کنند. و آنهایی که نابینا هستند و سلطان را نمی بینند، وقتی به آنها گفته می شود که سلطان آمده است، اگر چه سلطان را نمی بینند، اما مؤدب و با خضوع می ایستند.
از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم منقول است که: چون بنده به نماز ایستد و به چیزی جز معبود جل جلاله توجه کند، خداوند فرماید: بنده من به چه می اندیشی، مگر از من مهربانتر و بزرگوارتر سراغ داری؟ و اگر بار دیگر توجه خود به جایی معطوف دارد، فرماید: بنده من، آن کیست که از من بهتر یافته و به او توجه کرده ای؟ و چون بار سوم، به غیر خداوند متعال توجه کند، حق تعالی او را از رحمت خود، دور و مهجور سازد و آن نماز، به فضاحت تمام به او گوید: فضحک الله فی الملاء الاعلی، کما فضحتنی علی رؤوس الاشهاد خداوند تو را در برابر فرشتگان عالم بالا، رسوا و مفتضح سازد، همان گونه که مرا نزد همگان، رسوا و مفتضح نمودی.
ای عزیز! این نماز نهایت ارتفاع سیر هر سالک و رهرو است که بلاواسطه با خداوند خطاب می کند و جمله مبارکه ایاک نعبد و ایاک نستعین را، در هر نماز تکرار می کند. اینک ملتفت باش که در این مقام، غافل نباشی و حواس و اندیشه خویش را، تنها به سوی او داری.
اگر حقیقت نماز را می فهمیدیم بیهوش می شدیم
در حدیث است که حضرت امام جعفر بن محمد الصادق (علیه السلام)، وقتی در نماز به آیه شریفه بالا رسید، آنقدر مکرر فرمود که از خود بی خود شد و بر زمین افتاد و چون به حالت عادی باز آمد، سبب آن وضع را پرسیدند فرمود: لازال اکررها حتی سمعت من قآئلها آنقدر آن آیه را تکرار کردم تا آن را از گوینده حقیقی آن، باز شنیدم و ذوق این سماع و لذت این استماع، مرا از هوش برد و بی خود از خویشتنم ساخت.
مولانا جلال الدین رومی فرماید:
چون پری غالب شود بر آدمی - گم شود از مرد، وصف مردمی
هرچه او گوید، پری گفته شود - زین سری نه، زان سری گفته شود
چون پری را این دم و قانون بود - کردگار آن پری را چون بود
پس خداوند پری و آدمی - از پری، کی باشدش آخر کمی
اگر حدیث العبودیة جوهرة، کنهها الربوبیة را شنیده باشی، پس بدان که عبادت، آب حیات است و اگر روح انسان از این چشمه، نوش کرد، نعمت دنیا و عقبی را فراموش کرد.
از خدا نعمت جنت طلبد زاهد و ما - به خدا، گر ز خدا غیر خدا می طلبیم
هرکسی را به تو گر هست به نوعی طلبی - ما به هر نوع که هست، از تو، تو را می طلبیم
آری به قول شاعر مرا دلی است که از یار، یار می طلبد حضرت سید الشهدا ارواحنا له الفدآء می فرماید: ما فقد من وجدک، و ما وجد من فقدک آن کس که تو را یافت، چه را از دست داده و آنکس که تو را از دست داده، چه بدست آورده است؟
مرا غرض ز نماز آن بود که یک ساعت - غم فراق تو را با تو زار بگزارم
وگرنه این چه نمازی بود که من بی تو - نشسته روی به محراب و دل به بازارم
بسیار نیکو است که قبل از مشغول شدن به نماز، این دعا که از اساتید و بزرگان شنیده شده است، خوانده شود: رب اعوذ بک من همزات الشیاطین، واعوذ بک رب ان یحضرون، رب اسألک حولا من حولک، و قوه من قوتک، و تأییداً من تأییدک، حتی لا اری غیرک، و لا اشاهد سواک خدایا! پناه می برم به تو از عیبجوئیهای شیطان و پناه می برم به تو از حضور شیطان در نمازم. خدایا! سؤال می کنم از تو انتقالی از انتقالات تو را که به وسیله آن، از خیالات فاسده را که به وسیله آن، نماز را به جای آورم؛ زیرا که به قوه خود نمی توانم، و سؤال می کنم از تو توفیقی از توفیقهایت را که به واسطه آن، در نماز غیر تو و انوار جمال و جلال تو را مشاهده نکنم، یعنی: ریا و نظر به مخلوق نباشد.
نظر شما