خبرگزاری شبستان// کرمان جنوبی
مقدمه
قیام 17 شهریور سال 57 نقطه عطفی در تاریخ مبارزات ملت ایران علیه رژیم ستم شاهی است، کشتار بی رحمانه ملت تظاهرات کننده در آن روز در میدان ژاله باعث شد شمارش معکوس سقوط حکومت پهلوی آهنگ تند تری بگیرد .پس از این جنایت هولناک نه تنها مردم از مبارزه منصرف نشدند بلکه تعداد ، قدرت و عزمشان برای براندازی بیشتر شد. کشتار مردم در آن روز پیامد های سختی برای رژیم وقت و تاثیر بسیاری بر ادمه قهر آمیز مبارزات داشت.
پیامد های قیام 17 شهریور
1-تردید رژیم پهلوی در رویارویی با ملت
به دنبال کشتار 17شهریور اراده و عزم رژیم در رویارویی با ملت سخت به تردید و تزلزل افتاد. چرا که شیوه های موسوم اعم از سرکوب و سازش در عمل شکست خورده بود، اجرای طرح حکومت نظامی که بر اساس نظریه مشاوران امنیتی و ساواک، بهترین سیاست ممکن جهت برقراری امنیت تلقی می شد، نتیجه عکس بخشید. و لذا شاه برای یافتن یک راه حل فوری و ضربتی برای پایان دادن به اوضاع آشفته و انقلابی کشور با صاحب نظران امور ایران و کارشناسان داخلی ،رایزنی نمود.
حاصل این گفت و گوها شاه را به این نتیجه رساند که ریشه همه نارضایتی ها در توسعه فساد و سوء استفاده های کلان مادی نهفته است. اما وضعیت کشور به حدی آشفته بود که رژیم سخت سر در گم شده بود و سرانجام آمریکا با پیام شفاهی برانسکی از طریق اردشیر زاهدی ـ سفیر ایران در آمریکا ـ شاه را بار دیگر به سوی سیاست مشت آهنین متمایل ساخت که نتیجه آن تشکیل کابینه نظامی به رهبری ارتشبد ازهاری بود.
2- تزلزل ارتش
حوادث 17شهریورو ادامه حکومت نظامی،انسجام ارتش را متزلزل و اراده آن را با تردید مواجه ساخت. استقرار طولانی مدت ارتش در میدان ها و مراکز مهم شهر که می بایست همانند نیروهای انتظامی با انقلابیون مقابله کند،از کارآمدی ارتش و توان آن کاست.چرا که ارتش اساسا به منظور حفظ امنیت مرزها و پاسداری از کشور در برابر تهدیدات خارجی به وجود آمده بود.
اما اکنون ارتش می بایست تحت فرمان فرمانداری های نظامی شورای امنیت استان عمل کند که خواه ناخواه با هیات دولت و سایر مراکز قدرت در نحوه و اجرای فرامین حکومت نظامی اختلاف نظر می یافت. این واقعیت با توجه به ساختار ارتش شاهنشاهی که شکاف عمیقی میان کادر فرماندهی با نیروهای مسلح از نقطه نظر گرایش های سیاسی و تمایلات ملی و مذهبی وجود داشت موضع ارتش را به عنوان سرکوبگر مخالفان سخت تضعیف می کرد.
3- تعمیق جدایی بین دولت و مردم
17شهریور 1357 جدایی میان ملت و حکومت را عمیق تر کرد و امکان هر نوع پیوستگی یا سازش را از بین برد. همچنین مشی مبارزه مسالمت آمیز در چار چوب قانون اساسی به منظور احیای نظام مشروطه به شدت زیر سوال رفت و روحیه تندروی و افراط گرایی در میان طیف های گوناگون مبارز و مخالف فرا گیر شد و تلاش ها برای سرنگونی رژیم پهلوی به شکلی قهر آمیز و انقلابی مورد حمایت قرار گرفت.
4-سردر گمی آمریکا در برابر مسائل ایران
هم زمان با بحرانی شدن اوضاع و واقعه 17 شهریور، روسای جمهور مصر، اسرائیل و آمریکا روز 19 شهریور با شاه گفت و گو کردند. شاه در گفت و گو با کارتر واقعه 17 شهریور را یک طرح شیطانی از سوی کسانی دانست که از برنامه ایجاد فضای باز سازی کشور بهره مند شده و از آزادی های اعطا شده علیه وی سوءاستفاده کردند.
او خواستار ادامه حمایت های آمریکا شد .کارتر نیز در پاسخ به در خواست های شاه او را از جهات گوناگون مطمئن ساخت و حمایت صریح خود را از اقدامات سرکوب گرانه شاه اعلام کرد.دو روز پس از حادثه 17 شهریور اردشیر زاهدی – سفیر ایران در آمریکا – با وارن کریستوفر – معاون وزارت امور خارجه آمریکا – در واشنگتن دیدار کرد.
کریستوفر ضمن تاکید بر حمایت دولت آمریکا از ایران، خواستار رعایت اعتدال در اجرای حکومت نظامی شد. اما زاهدی اعلام کرد، کمونیست های سازمان یافته تظاهرات را ترتیب می دهند و دولت آمریکا همراه با نیروهای اپوزیسیون توطئه براندازی شاه را تدارک دیده است. کریستوفر این اتهام را ناروا خواند و اظهار داشت تضعیف اعتماد به نفس شاه در این زمان مهم ترین عامل بروز و گسترش شورش هاست. به هر حال، حقیقت این است که تا وقوع حادثه 17 شهریور هیچ یک از سران کاخ سفید در ریاست جمهوری، وزارت خارجه و سازمان سیا، بحران ایران را جدی و نگران کننده نمی دانستند.
دعوت کننده اصلی راهپیمایی روز هفده شهریور روحانی‌ای به نام علامه یحیی نوری بود. این فرد از مبارزین برضد نظام شاهنشاهی بود که به صورت انفرادی عمل می‌نمود و ساکن اطراف میدان ژاله بود. از اولین ساعات صبح روز جمعه، مردم برای شرکت در راهپیمایی و نماز جمعه به امامت علامه یحیی نوری راهی میدان ژاله شدند، از همین زمان گروهی از سران آمریکا به بررسی دقیق تر و بازنگری کارشناسانه در حوزه مسائل ایران ترغیب شدند که ماحصل این بررسی ها چیزی جز سردرگمی هر چه بیشتر آمریکا در امور ایران نبود.
5- بروز اعتصابات در صنعت نفت
پس از ان فاجعه چند روزی حکومت نظامی با شدت با مردم برخورد می‌کرد و بسیاری از مردم هنوزدر شوک بودند، شریف‌امامی سرمست از باده‌ی پیروزی در جمع هیأت دولت در 21شهریور گفت: «برابر گزارش‌هایی که اکنون می‌رسد آرامش نسبی در سراسر کشور به‌وجود آمده است و امیدواریم به زودی نظم کامل به نحوی برقرار گردد که موجبات‌ناراحتی مردم کاملاً برطرف شود.» چیزی نگذشت که تمام آرزوهای شریف‌امامی نقش بر آب شد و خشم مردم به‌صورت اعتصاب آن هم در شاه‌رگ حیاتی رژیم یعنی صنعت نفت بروز کرد و به سرعت‌گسترش پیدا کرد تا جایی که دولت را با بحرانی جدید روبه‌رو کرد. بنابر روایت نیکی آر.کدی، بعد از 17 شهریور 1357 «اعتصابات آغاز شد چند روز پس از آن که کارکنان نفت جنوب‌در اهواز به اعتصابات پیوستند، این اعتصابات در سرتاسر صنعت نفت و صنایع دیگردولتی گسترش پیدا کرد، به‌طوری که در اکتبر میزان تولید نفت به سطح 5/1 میلیون‌بشکه در روز رسید.»
طبق اسناد ساواک این اعتصابات که ابتدا از پالایشگاه تهران در19 شهریور یعنی دو روز بعد از واقعه 17 شهریور آغاز شد، نشان می‌دهد که به‌سرعت در قسمت‌های مختلف صنعت نفت سرایت کرد و چرخ اقتصادی دولت را متوقف کرد
منابع:
سایت صداقت
صفحه تاریخ سایت تبیان
پایان پیام/
نظر شما