خبرگزاری شبستان- سیستان و بلوچستان: یک ماه از معرفی زابل به عنوان کم باران ترین نقطه ایران از سوی وزارت نیرو می گذرد و به گفته هواشناسی 140 روز است که در این شهر باران نباریده و همچنان امیدی برای بارش در روزهای پیش رو نیست. بر اساس اعلام وزارت نیرو زابل با 20 میلی متر بارش در سال آبی زراعی جاری کم باران ترین نقطه ایران معرفی شده است.
شهری که یک سال قبل به واسطه همین کمبود بارش و وزش بادهای 120 روزه از سوی سازمان جهانی بهداشت به عنوان آلوده ترین شهر جهان معرفی شد. بخشی از کشاورزان محلی معتقدند چندین سال است که در زابل بارش های خوب نمی بارد و اکثر بارش ها تنها به فصل زمستان محدود شده است، آن ها می گویند در گذشته در فصل بهار به ویژه فروردین بارش های خوبی داشتیم اما چندین سال است که این شرایط تغییر کرده است. به عقیده کارشناسان این کمبود بارش و خشکی تالاب هامون سبب کاهش شدید پوشش گیاهی منطقه شده است که با وزش بادهای محلی سیستان ضمن فرسایش خاک، موجب تشکیل توفان های شن و افزایش آلودگی های ناشی از آن می شود.
دشت سیستان از کانون های بحرانی اقلیمی
دانشیار گروه اقلیم شناسی دانشگاه سیستان و بلوچستان در مقاله ای با عنوان «اثرات متقابل انسان و محیط طبیعی در دشت سیستان» نوشته است: دﺷﺖ ﺳﻴﺴﺘﺎن ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ اﺳﺘﻘﺮار در ﻳﻚ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﻴﺎﺑﺎﻧﻲ از اﻗﻠﻴﻤﻲ ﺧﺸﻚ ﺑﺎ نزولات جوی کم برخورداراﺳﺖ که ﺣﻴﺎت ﻣﻨﻄﻘﻪ واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ورودی آﺑ ﻬﺎی رودﺧﺎﻧﻪ 1200 ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮی ﻫﻴﺮﻣﻨﺪ است.
دکتر «محمود خسروی» در این مقاله می افزاید: ویژگی های محیطی، دﺷﺖ ﺳﻴﺴﺘﺎن را ﺑﻪ ﻳﻜﻲ از کانون های ﺑﺤﺮاﻧﻲاﻗﻠﻴﻤﻲ ﺗﺒﺪﻳﻞ کرده اﺳت که ﻧﺰوﻻت ﺟﻮی ﻛﻢ و ﺗﻐﻴﻴﺮﭘﺬﻳﺮی ﺑﺎﻻی آن از ﺳﻮﻳﻲ و درﺟﻪ ﺣﺮارت ﺑﺎﻻ، ﺗﺒﺨﻴﺮ و ﺗﻌﺮﻳﻖ ﺷﺪﻳﺪ و ﻧﻴﺎز آﺑﻲ ﺑﺎﻻ سبب شده تا ﻣﻨﻄﻘﻪ ﭼﻬﺮه ای ﺑﻴﺎﺑﺎﻧﻲ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ.
کاهش 250 درصدی بارش در زابل
رئیس اداره هواشناسی زابل با بیان این مطلب به خبرنگار شبستان گفت: به طور کلی زابل دارای اقلیم کم بارش است، برای نمونه در سال آبی زراعی امسال تنها 20.9 میلی متر باران در زابل باریده است که در مقایسه با سال گذشته 250 درصد کاهش یافته است.
غلامحسین عابدی با اشاره به ادامه روند کمبود بارش در زابل، می گوید: 140 روز است که در زابل حتی یک قطره باران نباریده و همین 20 میلی متر باران اندک نیز در فاصله شش ماهه نخست سال آبی اتفاق افتاده است. الگوهای پیشیابی هم برای روز های پیش رو خبری از بارش را نشان نمی دهد.
فاصله 500 درصدی بارش طبیعی زابل با میانگین کشور
وی با بیان این که به طور طبیعی زابل از نقاط کم بارش کشور محسوب می شود که میانگین بارش در آن در حدود 50 میلی متر است، تصریح می کند: این در حالی است که میانگین بارش کشور 250 میلی متر است، یعنی بارش طبیعی زابل در شرایط نرمال 500 درصد کمتر از میانگین بارش کشور است.
وی با اشاره به این که سال آبی گذشته در زابل 53 میلی متر باران باریده است، گفت: آن بارش در حد نرمال بود ولی همین بارش نرمال نیز نیازهای آبی منطقه را تامین نمی کند، چرا که 50 میلی متر بارش خیلی کم است و همین بارش های کم موجب شده تا به لحاظ محیطی زابل ظاهری بیابانی داشته باشد.
چرا زابل کم بارش است؟
رئیس اداره هواشناسی زابل عنوان می کند: بر اساس اطلاعات بلند مدت هواشناسی که در طول چند دهه اخیر جمع آوری شده است، اقلیم زابل یک اقلیم خشک است که عوامل مختلفی دارد. این که چرا در زابل کم باران می بارد، چند دلیل عمده دارد. اول این که زابل در انتهای سامانه های بارشی معمول و موثر واقع شده است، یعنی سامانه های بارشی که از نواحی شمال غرب و غرب کشور وارد می شود، بعد از ضعیف شدن به زابل می رسد به عبارت دیگر اوج فعالیت این سامانه ها در همان نواحی شمال غرب، غرب و مرکز کشور است که پس از تضعیف شدن به زابل می رسند.
وی اضافه می کند: دلیل دیگر کمبود بارش در زابل، ویژگی های محیطی منطقه است، در واقع زابل کوه ها و نواحی مرتفع ندارد که بتواند سامانه های بارشی را به دام بیندازد تا بارش در آن اتفاق بیفتد. همین موضوع و فاصله آن از دریاها و آب های آزاد و نداشتن منابع رطوبتی کافی نیز از عوامل کاهش بارش است.
وی ادامه می دهد: به اعتقاد برخی دانشمندان پدیده تغییر اقلیم و گرمای جهانی نیز از عوامل کلی و عمومی در تحولات آب و هوایی مناطق مختلف جهان است. در واقع، تغییر اقلیم موجب افزایش دمای هوا، کاهش بارش در برخی نواحی، افزایش بارش در ناحیه ای دیگر و همچنین تغییر جنس بارش ها می شود. البته به طور کلی تغییر اقلیم پیامدهای مختلفی دارد.
ضرورت تغییر سیاست های اقتصادی سیستان
به اعتقاد برخی کارشناسان الگوی اقتصادی بر پایه کشاورزی برای مناطق کم بارشی نظیر سیستان منطقی نیست، چرا که این مناطق حتی برای تامین آب شرب خود وابستگی محض به نواحی مجاور خود دارند. به گفته آن ها در شرایط کنونی نیاز آبی کشاورزی و شرب سیستان وابسته به خارج از آن است و به طور کلی بارش های آن نقش چندانی در تامین این نیازها ندارند.
بر اساس گزارش ها در 18 سال اخیر افغانستان تعهدات خود در قبال پرداخت حقابه ایران از رودخانه هیرمند به عنوان تنها تامین کننده نیازهای آبی شمال استان را برآورده نکرده و همواره از اجرای مفاد معاهده تقسیم آب رودخانه طفره رفته است. هر چند افغان ها در طول سال های اخیر مدعی پرداخت حق آب ایران از هیرمند هستند اما «احمد عاقبت بخیر» عضو سابق کمیساریای آب هیرمند در دوران مسئولیت خود به رسانه ها گفت: افغانستان 16 سال است که سیلاب‌های غیرقابل کنترل خودش را به عنوان حقابه ایران جا زده و سندسازی کرده است اما بر اساس جداول ماهانه معاهده 1351، افغانستان باید آب را از سد کجکی رهاسازی کند، ولی این کشور سیلاب‌های غیرقابل کنترل حوضه «ارغنداب» را که ارتباطی به سد کجکی و معاهده ندارد، به ایران داده است.
سیاست کنترل آب های مرزی در افغانستان
گزارش های رسمی رسانه های این کشور نیز گویای توسعه برخی سدها نظیر «کمال خان» در ولایت نیمروز و «کجکی» در ولایت هلمند است که میزان ذخیره آب پشت سد ها را حداقل به بیش از دو میلیارد متر مکعب بیشتر از میزان ذخیره فعلی می رساند.
در همین رابطه اشرف غنی احمد زی رئیس جمهور این کشور بارها و بارها تاکید کرده است که دولت کابل تمام تلاش خود را برای مهار آب های افغانستان به کار خواهد بست. با وجود این شرایط برای تامین منابع آب سیستان و از طرفی شرایط اقلیمی تشریح شده، نسخه پر هزینه طرح 46 هزار هکتاری انتقال آب برای احیای دشت های سیستان با برآورد اعتباری 2 هزار و 268 میلیارد تومان به عنوان راه نجات مردم این منطقه از سوی مسئولان استانی مطرح شده است. طرحی که قرار است تا پایان سال 97 دشت های سیستان را سیراب کرده و موجب ماندگاری مردم منطقه شود.
نظر شما