به گزارش خبرگزاری شبستان، زهرا بیگدلی ؛ کارشناس فرهنگی به مناسبت روز جهانی مسجد در یادداشتی آورده است: در سیاستهای کلی خانواده که توسط مقام معظم رهبری (مدظله العالی) ابلاغ گردیده ، ضمن اشاره به خانواده به عنوان واحد بنیادین و سنگ بنای جامعه اسلامی و کانون رشد و تعالی انسان و پشتوانه سلامت و بالندگی و اقتدار و اعتلای معنوی کشور و نظام ؛ در بند سوم به طور ویژه بر"برجسته کردن کارکردهای ارتباط خانواده و مسجد" تاکید شده است.[1]
در بند اول و سیزدهم این سیاستها با اشاره به ضرورت « ایجاد جامعه‌ای خانواده محور و تقویت و تحکیم خانواده و کارکردهای اصلی آن بر پایه الگوی اسلامی خانواده به عنوان مرکز نشو و نما و تربیت اسلامی فرزند و کانون آرامش بخش » تاکید بر « پیشگیری از آسیبهای اجتماعی و عوامل تزلزل نهاد خانواده» و همچنین « مقابله مؤثر برای جلوگیری از انحراف روابط خانوادگی و رفع موانع و زدودن آسیبها و چالش‌های تحکیم خانواده»[2] مورد تاکید قرار گرفته است.
قطعا تعمیق تعامل خانواده با مسجد، یکی از عوامل موثر در کاهش و جلوگیری از بروز آسیبهای اجتماعی است و از آنجا که بررسی کارشناسی و دقیق راههای پیشگیری ازآسیب های اجتماعی به عنوان فرایندی تاثیر گذار بر رفتارافراد جامعه و مولفه ای مهم در تحقق اصل فراگیری سلامت اجتماعی محسوب می شود، باید نقش مساجد با محوریت روحانیون و ائمه جماعات فاضل و دغدغه مند و نقش آفرینی سایر متولیان مسجدی و خانواده ها، برای تحکیم و تعمیق رابطه اخوت و همدلی، براساس عقلانیت مبتنی بر معنویت در جامعه و اثرات آن در پیشگیری و کاهش آسیبهای اجتماعی، مورد بازشناسی قرارگیرد.
بی شک ؛ تعاملات گسترده خانواده ها با مساجد سبب تقویت همبستگی اجتماعی بین آنان شده و زمینه تثبیت و تقویت زندگی سالم و آرامش روحی در جامعه اسلامی را فراهم آورده و اثرات آن در سایر حوزه‌های اجتماعی و مناسبات اجتماعی نیز پرتوافشانی خواهد نمود ، چرا که مسجدبا کارکرد مهم «پایگاه اجتماع مردمی» ، زمینه سازایجاد و تحکیم همبستگی و همدلی در میان اقشار مختلف جامعه در هر صبح و شام است و به عنوان یکی از مهم ترین نهادهای دینی موثر در تربیت افراد جامعه، که نقش اساسی آن مدیریت معنوی جامعه است می تواند با رویکرد توسعه فرهنگ دینی و آموزش صحیح ، اصلاح نگرش و همچنین كسب مهارتهای مختلف ؛ زمینه ساز کاهش آسیبها و ناهنجاریهای اجتماعی باشد.
آنچه در این میان ضروری می نماید بازشناسی ارتباط سه مفهوم « خانواده» ، «مسجد» و «پیشگیری از آسیب های اجتماعی» است که هرچه بیشتر و بهتر تبیین شود، می تواند به صورت گسترده ترین شبكه فراگیر اجتماعی، نقش آفرینی قابل توجهو تاثیرات مطلوب، در مناسبات اجتماعی داشته باشد.
نگاه منظومه ای به بیانات راهبردی مقام معظم رهبری در حوزه مسجد مانند چراغ راه فروزان ، فرا روی همگان قرار دارد . معظم له می فرمایند : «مسجد جایی است که انسان خود را به منبع لایزال فیض الهی متصل میکند. مسجد مدرسه و دانشگاهی برای تفکر و تأمل و مرکزی برای تصفیه روح و خلوص و اتصال به خداست.»[3] و در ادامه روحانی پرهیزگار، خردمند و کارشناس و دلسوز را به مصابه ی روح و مایه ی حیات مسجد معرفی می نمایند و می افزایند: « امامان جماعت باید آماده‌سازی خویش برای طبابت معنوی را وظیفه حتمی خود بدانند».[4] ایشان مساجد را مدرس تفسیر و حدیث و منبر معارف اجتماعی و سیاسی و کانون موعظه و پرورش اخلاق می دانند.
توجه همه جانبه و معرفی ابعاد مختلف کارکردهای مسجد می تواند از سویی ؛ اختلالات موجود در نظام گرایش و تمایل حضور خانواده ها به مساجد و ایجاد آسیبهای اجتماعی را از میان بردارد و از سوی دیگر توامان باعث حفظ و ارتقاء هویت اسلامی و ملی و صیانت از خانواده و جامعه شود.
زیرا معرفی مسجد فقط به عنوان محلی برای اقامه نماز،افراد کثیری را (به دلیل گسترش دامنه علوم ، تکنولوژی و وسایل ارتباطی و تفکیک مسئولیتها بین نهادهای اجتماعی و... ) حتی برای اقامه ی نماز صرف ، در مسجد محدود و بی انگیزه نموده ، در صورتی که عدم خلاصه کردن کارکردهای مسجد به کارکردهای عبادی و دینی ، می تواند باعت بالا رفتن زمینه حضور اقشار مختلف در مساجد گردد و از آنجا که آموزه‌های دینی از قران و روایات و سیره ی اهل بیت علیه السلام استخراج گردیده است و با فطرت انسان‌ها هم‌سو بوده و مطابقت دارد، قطعا حضور در مساجد و برخورداری از روح معنویت حاکم در آن فضا به طور چشمگیری آسیب های اجتماعی و بحران هویت را از بین خواهد برد.
«عمران مساجد و پرداختن به آرایه‌های معنوی و ظاهری آن، وظیفه‌ی همگان است و هر کسی به اندازه‌ی توان و همت باید درآنسهیمگردد. مردم،شهرداریهاو دستگاههای دولتی هر یک در آن باید سهمی ایفاء کنند و روحانی دانا و مسئولیت‌پذیر و پرهیزگار میتواند و میباید محور این منظومه‌ی تلاش مقدس باشد»[5]، با ارائه راهکارهای عملیاتی مبنایی و کار آمد (با در نظر گرفتن نقش ها و وظایف امام جماعت، متولیان مسجدی ، مامومین و مسئولین هر یک در سطح خود )، می توان زمینه تعامل عمیق خانواده ها را با مسجد فراهم آورد و با تقویت مناسبات خانواده و مسجد از آسیبهای اجتماعی پیشگیری نمود.
نگاه هویتی به مسجد به عنوان خانه ی خدا که در ابعاد مختلف «علم، فکر ، زندگی و معنویت »[6] برای همه اقشار مردم ، برنامه دارد و در آن شور و بهجت عبادت خالص با نشاط زندگی پاک و خردمندانه و سالم، در هم می‌آمیزد و فرد و جامعه را به طراز اسلامی آن نزدیک میکند،مسجدی که در دیدگاه و اندیشه ی مکتب اسلام مظهر آمیختگی دنیا و آخرت و پیوستگی فرد و جامعهاست، قطعا قلوب مسلمین و آحاد جامعه ی اسلامی را مجذوب خود خواهد کرد و موجب احساس مسئولیت آنان در قبال خود خواهد شد.
در مسجد طراز اسلامی که مولفه های اصلی آن امام جماعت و مامومین هستند اگر به مولفه ی مکان مسجد و نوع فعالیتهایی که در آن انجام می پذیرد توجه نشود ، به طور نظام مند ،نقص در سیستم منجر به محصول معیوب خواهد شد؛ بنابراین راهکارهایی هم که در راستای ایجاد و تقویت مناسبات خانواده و مسجد برای حفظ و ارتقاء هویت اسلامی و ملی و صیانت ازخانواده وجامعه ارائه می شود باید متوجه همه ی مولفه های مسجد و همچنین عرصه های چهارگانه اسلامی– ایرانی پیشرفت باشد تا بتواند الگویی جامع و بومی از مسجد ارائه نماید که فرد و جامعه در بستر آن به طراز اسلامی خود نزدیک شوند.
«پیامبر اکرم صلی الله علیه و اله دو مسجد بزرگ صدر اسلام یعنی مسجد الحرام ومسجد النبی را به پایگاه بزرگ اجتماعی و سیاسی تبدیل کرد و از گلبانگ های این دو مسجد شاخص ، ندای اسلام را به بلاد دیگر و به گوش جهانیان رساند.رسول خدا نقشی بزرگ ، در جنبه اجتماعی به مسجد داد و آن را در سیره خویش نمایان کرد.»[7]
ارائه الگو ، گفتمان سازی و ریل گذاری مراحل تحقق مسجد طراز اسلامی و به تبع آن، رسیدن به تمدن نوین اسلامی است، که پس از ارائه الگوی مطلوب در این حوزه بایدبرای رسیدن به وضع مطلوب برنامه ریزی های لازم در سطوح مختلف صورت گیرد و از آنجا که در جنگ نرم دشمن ، بیش از هر چیز مرزهای اعتقادی را مورد هجمه قرار داده، تحریفو تقلیل کارکردهای مسجد به عنوان سنگر در این میان بیش از هر چیزی بر بحران هویت مسجد به عنوان یک مکان یک بعدی افزوده است و تغییر پارادایم ها و نگاه مردم و خانواده ها نسبت به کارکردها و توان و ظرفیت مسجد نیز نیازمند برنامه ریزی های بنیادین است ولی آنچه بسیار ضروری به نظر می رسد ریل گذاری های قانونی و اجتماعی در رابطه با مساجد است که در این مقال مجال پرداختن به آن نیست .
تا مادامی که الگوی ارائه شده از مسجد طراز اسلامی محقق نگردد، قاعدتا در تعامل خانواده ها به عنوان مامومین مسجدی تغییری ایجاد نخواهد شد و از سوی دیگر آسیب های اجتماعی منشعب از تهاجم فرهنگی نیز روز به روز منجر به سست تر شدن بنیان اعتقادی وفرو پاشی پایه های نهادخانواده خواهد شد و « دستیابی به تمدن نوین اسلامی و اعتلای معنوی و مادی جامعه بر اساس آموزه های اسلام ناب، به جز از مسیر مسجد و با تکیه بر کارکردها و ظرفیت های عظیم آن میسور نخواهد بود. بنابراین لازم است با مرور مبانی فکری و عقیدتی و تبیین افق و کارکردها و ترمیم نگاه متولیان و فعالان حوزه ی دین و فرهنگ به سمت تحقق مسجد طراز اسلامی حرکت کنیم و حداکثر توان و ظرفیترا برای تعمیق و گسترش فرهنگ مسجد محوری در سبک زندگی اسلامی به کار بگیریم.»[8]
« مسجد می تواند در عین حال که بعد عبادی و آموزشی دارد ، اوقات فراغت نسل جدید را پر کرده ، شهر اسلامی را مدیریت نماید ، با خرافات و انحرافات مقابله کند ، مسلمانان را قانون گرا و نظم پذیر سازد ، به محلی برای حمایت مستمندان و نیازمندان تبدیل شود ، عاملی برای تحکیم نهاد خانواده باشد ، با جذب حداکثری ، مخاطبان نسل جدید را هدایت کند ، پیام ها و ارزش ها ی اسلامی را در جامعه و جهان منتشر سازد و مدیریت امور مسلمانان را بر عهده بگیرد.»[9]
با اذعان برمطالب ارائه شده در این یادداشت ، در ادامه به برخی از راهکارهای مبنایی تقویت تعامل مسجد و خانواده ها در ابعاد مختلف اشاره می شود:
در دسترس بودن مساجد (از آنجا که هنوز در مناطق زیادی از کشور مان با کمبود مسجد مواجه هستیم لازم است درزمینه ی گسترش کمی مساجد برنامه ریزی لازم از طرف مردم و متولیان این امر صورت پذیرد.)
حضور روحانی پرهیزگار خردمند و کارشناس (طبیب الدوار)
برگزاری و توجه به برنامه های تفسیر قران و حدیث و منابر در محور های معارف اجتماعی ، سیاسی و اخلاقی
برخورد مناسب و همراه با محبت متولیان ، مدیران و امنای مساجد با مامومین
تقویت زمینه های حضور جوانان مومن و انقلابی که موجب نشاط و سرزندگی و آینده پو شدن مساجد می شود.
ایجاد پیوند میان مسجد و مراکز آموزشی در محلات و همکاری و پیوند تعریف شده و شایسته با آنان در راستای تامین نیاز اهالی محل
تشویق جوانان و نوجوانان برجسته و موفق در مسجد و در حضور سایر مامومین توسط ائمه جماعات
ارتباط با جوانان در آستانه ی ازدواج
شناسایی و ساماندهی ظرفیت ها و قابلیت های افرادی که موفقیتهای علمی ، اجتماعی ، هنری و ورزشی به دست آورده اند و مسئولیت دادن به آنان در راستای اولویت های محلی در مسجد.
شناسایی و بهره مندی از ظرفیت خیرین و صاحب همتانی که به دیگران کمک می کنند.
شناسایی و رسیدگی به خانواده هایی که در هر بعد آسیب دیده و نیازمند کمک ، مشارکت و توجه هستند.
برنامه ریزی بر اساس گروه های سنی مختلف در راستای خدمت رسانی مسجد به آحاد مردم (از کودک تازه متولد شده گرفته تا مسن ترین افراد، مانند نامگذاری کودکان توسط امام جماعت و ... )
فراهم نمودن امکان مامن و مایه یخیر و برکت بودن مسجد در محلات ( به طور مثال احیاء روحیه ی حسنه ریش سفیدی توسط امام جماعت ، بزرگان و معتمدین محل ، راه اندازی صندوق قرض الحسنه ، خیریه و تامین جهیزیه ، مشاوره و ... در بستر مساجد.)
پخش بانگ دلنواز اذان با صدای خوش از مناره مساجد
عدم ایجاد مزاحمت در شب و هنگام استراحت مردم.
[1]- بند۳- برجسته کردن کارکردهای ارتباط خانواده و مسجد برای حفظ و ارتقاء هویت اسلامی و ملی و صیانت ازخانواده و جامعه.
[2]- موارد ذیل بند ۵ سیاستهای کلی خانواده
[3]- پیامبهنوزدهمیناجلاسسراسرینماز- 18/7/ 1389
[4]- همان منبع
[5]- پیام به نوزدهمین اجلاس سراسری نماز- 18/7/ 1389
[6]- برگرفته از بیانات درنخستین نشست اندیشه‌های راهبردی– 10/ 9/ 89
[7]-کتاب مسجد و سبک زندگی/ محمد تقی فعالی
[8]-کتاب مسجد طراز اسلامی از منظر امام خمینی (رحمه الله علیه ) و مقام معظم رهبری(مدظله العالی)/ محمد حسن جعفر زاده
[9]- کتاب مسجد و سبک زندگی /محمد تقی فعالی
نظر شما