طرح محرمانه های افراد در برنامه زاویه/ مراد از حریم خصوصی مادی است یا معنوی؟

به گزارش خبرنگار اندیشه خبرگزاری شبستان، مجله علوم انسانی زاویه ، شب گذشته 18 مردادماه با موضوع «ماجرای حریم خصوصی در ایران» از آنتن شبکه چهار سیما با حضور دکتر عباس کریمی، حقوق دان و عضو هیات علمی دانشگاه تهران، محمدعلی پورمختار، عضو کمیسیون قضایی مجلس، دکتر نعمت احمدی، حقوق دان و عضو هیات علمی دانشگاه تهران، دکتر علی بهادری، حقوق دان و رئیس بسیج حقوق دانان، برروی آنتن رفت.

حریم خصوصی، محرمانه های هر فرد است

براساس این گزارش، در ابتدای این برنامه مجری به طرح سوالی مبنی بر مصداق حریم خصوصی و نبود قواعد مشخص در این خصوص که منجر به ایجاد ابهامات فراوان شده است، پرداخت که محمدعلی پورمختار، عضو کمیسیون قضایی مجلس در این باره اظهارداشت: تعریف روشنی از حریم خصوصی بصورت کلاسیک بیان نشده است و در قانون نیز این امر مفقود است و تنها به یک عنوان کلی بسنده شده است و تا زمانی که تعریف وجود نداشته باشد، نمی توان مصادیق را شکل داد.

 وی با بیان اینکه باید وحدت نظری پیرامون تعریف و منظور از حریم خصوصی حاصل شود، تصریح کرد: حریم خصوصی، محرمانه های هر فرد است اما این تعریف حجت نیست و باید قانونگذار به تعریفی برای این موضوع بپردازد اما اگر در عرف از هر فردی سوال شود، حریم خصوصی شامل چه مواردی، پاسخ خواهد داد مواردی که نمی خواهم دیگران بفهمند.

وسایل نقلیه مشمول حریم خصوصی نیست

دکتر علی بهادری، حقوق دان و رئیس بسیج حقوق دانان در ادامه این بحث با بیان اینکه تعریف قانونی نیز مشکل را مرتفع نخواهد کرد، گفت: قانون همواره به موضوعات بصورت عام می پردازد و اگر در این زمینه هم عام گفته شود، بازهم مشکلاتی خواهد بود، در حالی که در زمینه خودرو، در تبصره ماده 5 قانون امر به معروف و نهی از منکر داریم؛ اماکنی که بدون تجسس در معرض دید عموم قرار می‌گیرند، مانند قسمت‌های مشترک آپارتمان‌ها، هتل‌ها، بیمارستان‌ها و نیز وسایل نقلیه، مشمول حریم خصوصی نیست.

بخش هایی از خودرو که بدون تجسس قابل مشاهده نیست، حریم خصوصی است

دکتر نعمت احمدی، حقوق دان و عضو هیات علمی دانشگاه تهران در واکنش به این اظهار نظرها با بیان اینکه تعریف اماکن عمومی باید مشخص شود، گفت: در تبصره 12 قانون شرح وظایف ناجا داریم؛ اماکن عمومی ، به اماکنی اطلاق می گردد که عموم مردم و یا قشر خاصی از جامعه به منظور انجام فعالیت های تولیدی ، تجاری ، خدماتی ، فرهنگی ، مذهبی ، تفریحی در آن مکان ها ، به طور آشکار تردد نموده و مجوز فعالیت آنها قبلا از طریق مراجع ذی صلاح صادر شده باشد . همچنین اماکن اقامتی ، به واحد هائی اطلاق می گردد که جهت اسکان و بیتوته افراد اختصاص یافته است . مثل هتل ها ، مسافرخانه ها ، متل ها ، پانسیون ها و غیره .در یک تعریف موجز مجموعه مراکز انتفاعی غیردولتی که آماده پذیرش عموم باشند ، اماکن عمومی نامیده می شوند .

وی اضافه کرد: وسایل نقلیه تقسیم بندی عمومی و خصوصی دارد و بنابر این قانون، هربخشی از آن که بدون تجسس قابل مشاهده نباشد، حریم خصوصی است.

محمدعلی پورمختار، عضو کمیسیون قضایی مجلس در پاسخ به این مطلب گفت: در مجلس پیرامون این موضوع و بند قانونی بحث شد اما در پایان تصمیم بر این باشد تا وسایل نقلیه ذکر شود تا هم عمومی و هم خصوصی را شامل شود.

مراد از حریم خصوصی مادی است یا معنوی ؟!

دکتر عباس کریمی، حقوق دان و عضو هیات علمی دانشگاه تهران نیز در ادامه با بیان اینکه حریم خصوصی بسیار با اهمیت است و در خصوص آن نیازمند تعریف قانون گذار هستیم، تصریح کرد: اشکال مهم ناشی از تعریف است و حتی ممکن است که اگر صحیح تعریف نشود، بازهم مشکل ساز شود.

وی با اشاره به اینکه دو تعریف و برداشت در زمینه حریم خصوصی وجود دارد که باید قانون گذار مراد خود را معین کند، افزود: حریم خصوصی دارای دو نوع مادی و ملموس که شامل محل های فیزیکی و مادی مانند مسکن، وسیله نقلیه و ... است و نوع دوم معنوی که تمام اختصاص های فردی را شامل می گردد.

کریمی اضافه کرد: اگر فردی بداند که صدای وی در حال ضبط شدن است، این حریم خصوصی نیست اما اگر نداند و صدای وی را ضبط کنند، این حریم خصوصی را نقض کرده است زیرا حریم خصوصی تمام مختصات فردی را شامل می شود و در بخش مادی نیز محل اختصاصی شخص و خانواده اش که در منظر عموم نیست، حریم خصوصی محسوب می شود.

این استاد دانشگاه گفت: بالکن یک خانه بدلیل مالکیت شخصی در برداشت اول حریم خصوصی است اما به این جهت که در مرئا و منظر عمومی قرار دارد، حریم خصوصی محسوب نمی شود پس باید مراد خود را از تعریف مشخص کنیم که براین اساس، اتومبیل نیز هم می تواند حریم خصوصی باشد و هم نباشد، بدین ترتیب که وسیله نقلیه ملک خصوصی است و ورود به آن ممنوع است اما اگر جرم علنی و عملی در آن رخ دهد، مصداق حریم خصوصی محسوب نمی شود.

احمدی در واکنش به این اظهارات گفت: وسیله نقلیه بدلیل اینکه در معرض دید عموم است، حریم خصوصی نیست.

کریمی پاسخ داد: بخش استقرار پاها در وسیله نقلیه و همچنین صندوق، دیده نمی شود بنابراین حریم خصوصی نیستند.

حریم خصوصی با ملک خصوصی متفاوت است

دکتر علی بهادری، حقوق دان و رئیس بسیج حقوق دان با اشاره به اینکه خودرو یک ملک خصوصی است، افزود: حریم خصوصی با ملک خصوصی متفاوت است زیرا حریم خصوصی اولا فضایی است که نوعا یا شخصا مجزا و محرمانه شده باشد مانند منزل دربسته و حتی چادری که در یک پارک برپا می شود علی رغم اینکه ملک آن عمومی محسوب می شود، حریم خصوصی است اما اگر فردی درب منزل را برای جشنی باز کند و مردم در آن، حاضر شوند، همان منزل دیگر در آن شرایط حریم خصوصی نیست لذا باید برای ملک و حریم،تفکیک قائل شویم.

عدم رعایت حجاب در خودرو، جرم است

محمدعلی پورمختار، عضو کمیسیون قضایی مجلس با بیان اینکه اماکن عمومی ناظر به وظایف ناجا برای نظارت است و خصوصی محسوب نمی شود و دارای حریم نیست، تصریح کرد: خودرو در معرض دید عموم است و حتی براساس قانون، چادر برروی آن انداختن و یا دودی کردن شیشه ها ممنوع است بنابراین در معرض دید عموم قرار می گیرد لذا اگر فردی در خودرو، حدود و وظایف شرعی را رعایت نکند، جرم محسوب می شود و اگر حجاب را رعایت نکند باتوجه به عمومی بودن خودرو، جرم تلقی می شود.

برپایی ایست بازرسی نیازمند دستور مقام قضایی است

دکتر نعمت احمدی، حقوق دان و عضو هیات علمی دانشگاه تهران با بیان اینکه ناجا بخشنامه ای مبنی بر ایجاد ایست های بازرسی برسر گلوگاه های عبوری داشت که با رای دیوان عدالت اداری لغو شد، گفت: دیوان در ابطال این بخشنامه اعلام کرد، برپایی ایست بازرسی نیازمند دستور مقام قضایی است .

محمدعلی پورمختار، عضو کمیسیون قضایی مجلس در واکنش به این مطلب گفت: این مصوبه دیوان به این دلیل بود که در بخشنامه ناجا ذکر شده بود، بدون نیاز به دستور مقام قضایی لذا دیوان بخشنامه را باطل کرد اما هم اکنون این امر با دستور مقام قضایی در حال اجراست و اگر موضوع یا شرایط ویژه ای در کشور باشد مانند تهدید امنیتی و ...، این دستور صادر می شود و ایست بازرسی برپا می گردد.

دکتر عباس کریمی، حقوق دان و عضو هیات علمی دانشگاه تهران نیز در این باره گفت: نباید دستور برپایی ایست بازرسی بصورت عام و کلی باشد بلکه باید ناظر به جرم یا مجرمی خاص باشد .

ناآگاهی، دلیل عمده نقض حریم خصوصی در فضای مجازی

مجری برنامه در ادامه با طرح این سوال که برخی معتقدند با وجود شبکه های مختلف مجازی، حریم خصوصی دیگر بی معناست و دولت برای اعمال نظارت و حفظ امنیت، وارد حریم خصوصی می شود آیا این صحیح است؟

دکتر عباس کریمی، حقوق دان و عضو هیات علمی دانشگاه تهران در پاسخ گفت: عمده نقض حریم خصوصی، این روزها به دلیل درج اطلاعات در فضای عمومی است، انتشار عکسی در اینستاگرام توسط یک فرد و نشر آن در فضاهای دیگر توسط دیگران، ناقض حریم خصوصی نیست همانطور که در احکام اسلامی هم داریم نشر فسق یک فرد، غیبت محسوب نمی شود بنابراین زمانی که یک فرد، اطلاعات خود را منتشر کرد، اعتراضی به نشر آن نباید داشته باشد اما نهادهایی که اطلاعات افراد را دریافت می کنند مانند بخش های دولتی همچون مدارس نباید اطلاعات خصوصی افراد را نشر دهند.

مکانی که در معرض دید عموم است، حریم خصوصی نیست

دکتر علی بهادری، حقوق دان و رئیس بسیج حقوق دان با بیان اینکه حریم خصوصی، فضایی است که می خواهیم اطلاعاتی محرمانه بماند، تصریح کرد: فردی که با ظاهر و پوشش بی حجاب وارد خیابان می شود، این محرمانه عمل نکرده است و زمانی که دیگران وی را می بینند، در هرجایی که باشد، حریم خصوصی محسوب نمی شود زیرا خود فرد عرفا اجازه داده است که دیگران نگاهش کنند.

وی با بیان اینکه ورود به ملک شخصی افراد ممنوع است، گفت: ظاهر و پوشش یک فرد حریم خصوصی نیست و براساس قانون، یک فرد در حریم خصوصی خود هم نمی تواند مرتکب جرم شود بنابراین بی حجابی در داخل خودرو مصداق جرم مشهود است.

دکتر نعمت احمدی، حقوق دان و عضو هیات علمی دانشگاه تهران در واکنش به این اظهارات افزود: اگر در وسایل نقلیه که در منظر عموم است، جرمی صورت گیرد، جرم مشهود است اما نمی توان خودرو را تفتیش کرد که شاید جرم رخ داده باشد و این نیازمند دستور مقام قضایی است.

محمدعلی پورمختار، عضو کمیسیون قضایی مجلس گفت: براساس ماده 45 قانون ، ضابط قضایی در صورت وجود جرم مشهود، می تواند فرد را دستگیر کند و براساس ماده 46 حتی می تواند خودرو را متوقف کند.