به گزارش خبرنگار گروه اندیشه خبرگزاری شبستان: هفدهم مرداد در تقویم رسمی جمهوری اسلامی ایران با عنوان «روز خبرنگار» نامگذاری شده است. لذا به مناسبت فرا رسیدن این روز بر آن شدیم مساله اخلاص و صداقت در عرصه رسانه را با حجت الاسلام دکتر علی نهاوندی، استاد درس خارج فقه رسانه حوزه علمیه قم و مدیر کل اسبق صدا وسیمای خراسان رضوی را به بحث و گفت وگو بگذاریم؛ در ادامه حاصل این گفت وگو را می خوانید:
صداقت در عرصه رسانه و قلم زدن های یک فعال رسانه ای چه جایگاه و تاثیراتی دارد؟
عنوان خلوص در عمل یکی از اصول برتر و پیشرو است که انسانیت را در طول قرون مختلف هدایت کرده است و در این میان زیر ساله تعالیم دین معنا یافته است.
صداقت جزو اصولی است که پایه های تمدن دینی ما را شکل می دهد و زمانی که راجع به عمل صحبت می کنیم این موضوع به تمام تراوشات کاری و اعمال عبادی و اجتماعی ما سرایت می کند اگرچه که ما فعلا در حد طرح بحث در مورد خلوص در سطح کار سخن گفته ایم و عمده مبحث خلوص در حوزه عبادات دنبال شده است.
هر علمی که بر پایه و محوریت خداوند تبارک و تعالی باشد نگاه اخلاقی و فضایل اخلاقی را به همراه دارد که از آن به عنوان خلوص یاد می کنیم. یکی از ابعادی که داشتن اخلاص در آن از اهمیت والایی برخوردار است اخلاص در تاریخ نگاری است.
از گذشته تاکنون هرچه به دستمان رسیده حکایت از مکتوبات بوده است، وجود مکتوب تمدنی انسان ها در نوشته هایشان اعم از کتاب و مقاله ها، تاریخ نگاری ها به این سمت و سو آمده و تاریخ را رقم زده است.
اگر بنا بود در نگارش و ثبت حقایق و پدیده ها صداقت لحاظ نشود در این صورت ما پایه ارتباطی خودمان را با گذشته از دست می دادیم و از گذشته آنچه که به دستمان می رسید یک سری اوهام و خیالات باقی می ماند نه واقعیات. بنابراین، هویت گذشته با خلوص در نوشتار ارتباط وثیقی دارد و در عین حال سبب پیوند خوردن با آرمان های آینده می شود. بنابراین، همواره خلوص و صداقت در امر کتابت و نگارش از اهمیت ویژه ای برخوردار بوده است. این نگاه رویکردی است که دستورات دینی نسبت به ابعاد زندگی اجتماعی و انسانی ما به آن تاکید دارد.
از ابعادی که امروزه به صورت گسترده می تواند این ماموریت و وظیفه را بر عهده داشته باشد حوزه خبر و خبرنگار، رسانه های مکتوب و غیرمکتوب است که می تواند میان گذشته و آینده پیوند برقرار کند و این می تواند پلی میان هویت گذشته، آرمان ها و نگاه های آینده نگر ما باشد که هم برای آیندگان چیزی را به ودیعه می گذارد و هم آنچه که از گذشته برای زمان حال باقی است را مدیریت می کند و به همین دلیل است که کار نوشتار و نگارش با تاکیداتی که دین مبین اسلام دارد، همواره باید صداقت را محور قرار دهد.
برخی به نام صداقت، اقدام به تخریب یا خدشه دار کردن شخصیت دیگری می کنند، به بیان دیگر ریختن آبروی افراد را صداقت خبری توصیف می کنند، نظر شما به عنوان یک پژوهشگر عرصه دین که در گستره رسانه نیز فعالیت داشتید در مورد این مساله چیست؟
شاید امروزه این طور بپندارند که این رسالت مهمی است که ما تمام ابعاد قضایا را ولو به وهم و بدون رعایت شئون حریم های اجتماعی منعکس کنیم. آن چیزی که اینجا مخل یک چنین نگارش و ثبتی می شود این است که انسان این پندار را برای خودش ترسیم کند که برای رسیدن به یک نتیجه سیاسی یا اجتماعی و اقتصادی، مرزها و حریم های خصوصی و اجتماعی را درنوردد. این نگرش آفتی است که به قلم خیلی ها رسیده است اگرچه گذشتگان ما پرهیز کرده و به این مسایل توجه داشتند و حفظ آبرو را به عنوان پندار شرعی و دینی می دانستند.
حتما اسلام و فقه اسلامی عیب پوشی و سِتر در بسیاری از مسایل را برای ما تجویز کرده است، از تجاوز و دریده شدن حریم حیا و حریم مسایل خصوصی افراد، ما را منع کرده و پرهیز داده که این در ابعاد روایی و آیات قرآنی ملموس است.
حتی اگر امری واقعیت داشته باشد و آن واقعیت به صورت مبهم و مجمل در جامعه ذکر شده باشد و هنوز آن طرفی که در حقیقت شاید خطا را انجام داده باشد در محاکم عمومی و مجامع قضایی به عنوان شخصی که جرم را انجام داده است معرفی نکرده باشند، برملاسازی این ساحت ها و این روحیه گسستگی و رهایی که گاهی در نیش قلم خیلی ها دیده می شود، صحیح نیست. حتی اگر اصل ماجرایی حقیقت داشته باشد باید صبر کرد تا از مراجع ذیربط مساله بررسی شود.
می خواهم بگویم این مرز پیچیده و خطرناکی است که اگر این حریم ها رعایت نشود و گسستگی ها اتفاق بیفتد، حتما پیامدهای سوء اجتماعی دارد.
حرکت بی طرفانه و صحیح فعالان عرصه رسانه چه قدر می تواند در فرهنگ سازی در یک جامعه موثر باشد؟
قطعا تاثیر بسزایی دارد. در کار خبر و خبرنگاری که رسالت مهم و اثرگذاری است یکی از اصول مهم، رعایت اجتماعی و جلوگیری از اشاعه فحشاء و منکر و رعایت حریم خصوصی افراد است.
گاهی پدیده ای در کشور یا در منطقه ای اتفاق می افتد و از جلو چشم ما رد شود و ما هیچ توجهی به آن نداریم، در حالی که انسان مطابق با آنچه که در روایات آمده است باید اعلم به زمانه باشد. باید بدانیم اطراف مان چه می گذرد.
در این میان یک خبرنگار باید به مرزها توجه کند و زمانی که می خواهد خبری را منعکس کند باید خبر و اطلاعات را موثق ارایه کند تا افراد جامعه بر اساس صداقت که در اخبار مخابره می شود قضاوت صادقانه و منصفانه داشته باشد.
اگر خبرنگار تا زمانی که در مورد مساله ای تحقیق نکرده باشد، اقدام به حدس و گمان کند، این رویه فقط شایعات را گسترش می دهد و چه بسا آبروی برخی که اصلا در جریان مساله نبودند به خطر بیفتد. همچنین، خبرنگار باید توجه کند که برای مفید بودن خبر را مخابره کند نه برای دیده شدن.
نظر شما