به گزارش خبرگزاری شبستان به نقل از طلیعه، حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر ولی‌الله نقی‌پورفر، استاد دانشگاه قم در نخستین هم اندیشی منتخبی از اساتید برجسته علوم انسانی اسلامی که در مشهد برگزار شد، گزارشی تحلیلی از نقشه جامع مدیریت اسلامی ارائه کرد.
وی با بیان اینکه مدیریت اسلامی در سه سطح مدیریت خداوند و کارگزاران الهی، مدیریت معصومین(ع) و مدیریت غیرمعصومین، جریان دارد، افزود: در سطح غیر معصومین این چنین تعریف شده است که مدیریت اسلامی، تدبیر ولایی امور مجموعه های منسجم سلسله مراتبی، برای رسیدن به اهداف، مبتنی بر ارزش های اسلامی است.
این استاد دانشگاه تصریح کرد:موضوع مدیریت اسلامی، مجموعه منسجم سلسله مراتبی است که تحت تدبیر واقع شوند چرا که سازمان بنا به ماهیت اش، اعتباری است و مجموعه های مرتب سلسه مراتبی را صادر می کند این تعریف در سطح غیر معصومین ناظر به نفس، خانواده، جامعه که اعم از سازمان ها و نهادهای اجتماعی است و نظام حاکم بر جامعه است که این مجموعه ها معمولا مخلوقات جمادی، نباتی و حیوانی که با زندگی انسان ارتباط دارد را شامل می شود.
نقی‌پورفر با بیان اینکه مبانی، گزاره هایی است که از اصول متعارفه و موضوعه علم را تشکیل می دهد که این اصول و پیش فرض ها، مبنا و اصول حل و فصل علم می شود، افزود: مبانی مدیریت اسلامی شامل اصول متعارفه و اصول موضوعه عام اسلامی است که مبانی آن علوم اسلامی تلقی می شود.
وی گفت: مبانی علم، منابع را در ۴ سطح مطرح می کنند که عبارتند از معرفت شناسی، هستی شناسی، الزام شناسی و روش شناسی
این استاد دانشگاه با بیان اینکه در تقسیم بندی جدید که بعضی از محققین ارائه دادند هماهنگی دین شناختی و الاهیاتی را نیز اضافه می کنند ابراز کرد: زیرا این مبانی ناقص است و از این جهت تکمیل شود تا از منظر اسلامی حداقل اصول موضوعه واقع شود که نقشی در حل مسائل علوم انسانی داشته باشد.
نقی‌پورفر گفت: درعناوین مطرح شده، انسان ذیل مبانی هستی شناسی، شناخته می شود و بخشی از عالم وجود انسان ذیل عالم هستی قرار دارد و در مبانی هستی شناسی ما باید نظم را آنچنان تعریف کنیم که مدخل ها با هم تداخل پیدانکند به همین جهت پیشنهاد دادیم که مبانی انسان شناسی ذیل هستی شناسی قرار بگیرد با این توجه که هستی شناسی به مفهوم عام کلمه هستی ذات مقدس خالق و مخلوق هر دو را در بر می گیرد و مخلوق نیز تقسیم به مخلوقات آفاقی و انفسی، می شود.
وی در ادامه گفت: مخلوقات آفاقی شامل طبیعت، جن و ملک می شود و گزاره های کلی ناظر به این موارد را باید بدان بپردازیم چون از نظر اسلامی هم جن و هم ملک نقش مهمی در اندیشه سازی انسان دارند و نمی توان صرفا به انسان بپردازیم و این موجودات دخیل در تصمیمات و اندیشه ها را نادیده بگیریم.
استاد دانشگاه قم تبیین کرد: ایمان به ملائکه جزو اصول و اعتقادات است و چنان که درآخر سوره بقره تاکید شده است: «آمَنَ الرَّسُولُ بِمَا أُنزِلَ إِلَیهِ مِن رَّبِّهِ وَالْمُؤْمِنُونَ کُلٌّ آمَنَ بِاللّهِ وَ مَلآئِکَتِهِ وَ کُتُبِهِ وَ رُسُلِهِ» و ایمان به ملائکه در کنار ایمان به خدا و کتب آسمانی و انبیا مطرح شده است بدین معنی که معرفت ملک و توجه به کارکرد ملک که تدبیر امور را به عهده دارد، نقش کلیدی در زندگی ما دارد و ما باید نسبت خود را با ملک بشناسیم و نحوه ارتباط با ملائکه را برای خود تنظیم نماییم این در حالی است که در این مبانی هستی شناسی یا درباره ملائکه ذکر نمی شود و یا کم رنگ است.
نقی‌پورفر با بیان اینکه در کنار بحث ملائکه، صدها گزاره درباره جن داریم که در اندیشه سازی زندگی انسان نقش بسزایی دارد، افزود: نمی توان تنها به انسان شناسی بپردازیم و ویژگی ها و سازو کارهای ناظر به فعالیت جنی ها و بالاخص شیاطین جنی را نادیده بگیریم و بخش انسان شناسی بدون توجه به این دو مورد، ناقص می شود.
وی گفت: انسان شناسی نمود فردی، خانوادگی، سازمانی و اجتماعی و تاریخی دارد و ما معمولا در انسان شناسی از باب اصالت فرد یا جامعه بحث می کنیم و نکته قابل توجه دراینجاست که از خانواده صحبتی به عمل نمی آید در حالی که از منظر اسلام و از نظر عالم تکوین که خانواده را علت وجود انسان می داند، خانواده مورد تاکید است.
رئیس پژوهشکده مدیریت اسلامی دانشگاه قم با اشاره به اینکه خانواده نیز آثار وراثتی در وجود انسان دارد که این نیز اثر تکوینی است، گفت: در علم مدیریت اسلامی خانواده محور نظام است.
نقی‌پورفر ابراز کرد: سیاست های کلی خانواده توسط مقام معظم رهبری و در شهریور ۹۵ مصادف با ازدواج حضرت فاطمه(س)و حضرت علی (ع)، ابلاغ شد؛ این سیاستها ۱۶ ماده داشت و همین بینشی که درآن لحاظ شده سیاست رو شکل گرفته و مبنای تدبیر نظام قرار گرفته است.
وی افزود: در بحث روش شناسی اجتهاد، تعریف اجتهاد که تعریفی جامع است و همه روش های علوم را در بر می گیرد به این شرح است که «اجتهاد جامع، روش جمع نقلی وحیانی، عقلی، تجربی و شهودی است که با مراجعه به منابع تکوینی و تشریعی و با تکیه بر مبانی مدیریت اسلامی، پاسخ های معتبر، برای مسائل مدیریت اسلامی ارائه می کند.»
استاد دانشگاه قم با اشاره به اینکه اجتهاد جامع در مدیریت اسلامی، در مقام اثبات از مراتب تشکیکی برخوردار است گفت: مقصود از چارچوب های اساسی حاکم بر امر اجتهاد این است که پارادایم های یک علم را بیان کنندو همان چارچوب ها، اصول بنیادین و فراگیر حاکم بر پژوهش های اجتهاد جامع است.
نقی‌پورفر گفت: چارچوب های حاکم بر امر اجتهاد شامل قرآن محوری، جامع نگری به قرآن، نگرش جامع به ساحت های زندگی انسان و تاکید بر محوریت جامعه و حکومت در خطابات و تکالیف الهی می شود .
این استاد حوزه و دانشگاه عنوان کرد: جامع نگری به قرآن بدین معنی که تمام قرآن مبنای استنباط توصیفات و الزامات اعتقادی، عرفانی، اخلاقی و فقهی ـ حقوقی، مخصوصا سیره مدیریتی انبیا و اولیای الهی در قصص قرآن است و به بیان ساده تر همه قرآن محل بحث مباحث اسلامی است و حوزه اعتقادات و یا حوزه الزامات دینی را در برمی‌گیرد.
وی تصریح کرد: در حقیقت علوم اجتماعی اسلام به خصوص مدیریت، منبع ویژه مسائل و گزاره های دینی آن در قصص قرآنی است و این قصص قرآن را اگر بخواهیم از تحقیقات اسلامی خارج کنیم قطعا صدمه سنگینی به تحقیقات علوم انسانی و مخصوصا تحقیقات علم مدیریت در اسلام خواهد خورد و به همین جهت آنرا به عنوان پیش فرض اساسی مطرح کردیم.
نقی‌پورفر با بیان اینکه در نگرش جامعه به ساحت های زندگی انسانی در خطابات و تکالیف الهی، قرآن کریم الزاماتی را مطرح می کند که این الزامات تمام عرصه های زندگی انسان اعم از فردی، خانوادگی، سازمانی، حکومتی و غیره را در برمی گیرد، افزود: در این خطابات تاکید بر محوریت جامعه و حکومت در خطابات است و اگر دستوری در قرآن صادر می شود اصل اول این است که خطاب به جامعه است؛ چنان که در آیه بسیج ازدواج در سوره نور، مثالی که مربوط به بحث خانواده آمده است: «وَ اَنْکِحُوا آلْاَیامی مِنْکُمْ وَ الصّالِحینَ مِنْ عِبادِکُمْ وَ اِمائِکُمْ» خداوند دستور می دهد که بسیج شوید و امرمجرد ها رادر جامعه اصلاح کنید.
استاد دانشگاه قم تاکید کرد: اصل اولیه خطاب این است که مسئولیت به عهده جامعه قرارگرفته است و می فرماید که هرکس در جامعه است را باید در امر ازدواج یاری کنید تاجایی که خدمتکار منزل هم باید متاهل باشد، این بدان معناست که تاهل یک شرط لازم در اسلام و باعث سلامت اجتماعی و روانی جامعه است.
وی در ادامه گفت: متاسفانه در جامعه ما امر ازدواج را به عنوان بسیج در دین تعریف نشده و اگر تعریف می شد این مهم بعد اقتصادی و فرهنگی دارد و جامعه توانایی تاهل سالم را بدست می آورد.
نقی‌پورفر ادامه داد:در مبانی مدیریت اسلامی، به جای ارزش شناسی که ناظر بر الزامات اخلاقی است، فاکتور الزام شناسی را نهادینه کنیم زیرا که از منظر اسلام، اعتقادات هم ارزش دینی دارد.
این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه هرچه باعث رسیدن به سعادت انسان شود، ارزش است؛ ایمان و اعتقادات نیز ارزش هستند، ابراز کرد: رفتارهای انسان در صورتی که انجام واجبات باشد، به نوعی یک ارزش دینی است و ارزشها اعم ازارزشهای رفتاری و معرفت صحیح که در منابع دینی بدان اشاره شده است که حکمت گمشده انسان است.
وی با تبیین الزام شناسی که ناظر به الزامات قلبی و رفتاری است، ابراز کرد: الزامات قلبی بدین معنی است که ناظر به گرایش قلبی ایمانی در حوزه معرفت شناسی، هستی شناسی، الزام شناسی و روش شناسی است که اعتقاد قلبی و ایمان به معرفت ها در این زمینه ها در اسلام موضوعیت اساسی دارد.
نقی‌پورفر تاکید کرد: الزامات رفتاری ناظر به رفتار مکلفین است و در سه سطح الزامات فقهی ـ حقوقی، الزامات اخلاقی، الزامات عرفانی تقسیم می شود.
وی در انتها به تبیین این مهم پرداخت که با توجه به سه بخش از الزامات رفتاری، مدیریت اسلامی دارای سه سطح است که این سه سطح عبارتند از: مدیریت در سطح فقه و حقوق، مدیریت در سطح اخلاق و مدیریت در سطح عرفان.
رئیس پژوهشکده مدیریت اسلامی دانشگاه قم در پایان سخنانش گفت: این سه سطح از مدیریت باهم ارتباط طولی دارند و معارض هم نیستند.مدیریت مطلوب اسلامی علاوه بر الزامات فقهی ـ حقوقی به حداقلی از الزامات اخلاقی نیز نیاز دارد؛ بنابراین در مدیریت مطلوب اسلامی، الزامات فقهی ـ حقوقی لازم است اما کفایت نمی کند.
نظر شما