به گزارش خبرنگار شبستان، کاوه فولادینسب، نویسنده و مترجم عصر دیروز در نشست " جریان‌شناسی رمان ایرانی از عامه پسند تا نخبه گرا " که در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی برگزار شد، گفت: زمانی ادبیات عامه پسند ادبیاتی مظلوم شمرده می شد. آنچه شهروندان را با ادبیات آشنا می کند ،ادبیات عامه پسند است. وقتی به تاریخ نگاه می کنیم، می بینیم که بالزاک برای پول درآوردن کتاب می نوشته است. دیکنز چنان جذاب می نوشته که مردم برای گرفتن مجله و خواندن داستان سریالی او صف می کشیدند.
فولادینسب بیان کرد: فکر نمی کنم ادبیات عامه پسند ادبیات بدی است. ادبیات عامه پسند ادبیاتی است که شهروندان را با مطالعه آشتی می دهد. رقابت رسانه ها با ادبیات در همه جا و در همه کشورها است. ادبیات مدرن ایران از اواخر مشروطه شروع شد اما آنچه در تاریخ ثبت شد با کتاب " یکی بود یکی نبود " آقای جمالزاده بود.
این نویسنده و مترجم با اشاره به نسل های داستان نویسی ایران تصریح کرد: تاریخ نگاران ادبیات داستانی مثل جمال میرصادقی معیار نسل‌بندی ادبیات را اتفاقات مهم تاریخی گرفتند. نسل اول داستان نویسی ایران از سال 1300 تا 1332 تعریف می شود. نویسندگان شاخص این دوره جمالزاده، علوی و هدایت هستند. این دوره، دوره کشف فرم است. این فرم، فرم وارداتی است. این سه نویسنده به خارج از کشور رفت و آمد داشتند و زبان می دانستند. در تبادل فرهنگی بوده که آنها فرم را در ادبیات داستانی ما جا انداختند. در آثار این نویسندگان رگه هایی از رئالیسم سوسیالیستی را می بینیم .
فولادینسب با بیان اینکه نسل دوم داستان‌نویسی ایران از سال 1332 تا 57 تداوم می یابد، عنوان کرد: ما در این دوره ذره ذره مواجهه با نظریه را می بینیم. دهه 30 و 40 استیصال ادبیات داستان ایرانی است. در این دوره گونه ای از ادبیات داستانی شکل می گیرد که مشابه اش را در سینما داریم و آن ادبیات روستا است. چهره های شاخص این دوره غلامحسین ساعدی و محمود دولت آبادی هستند. در اواخر دهه 40 و اوایل 50 شکلی از ادبیات آنترناتیو شکل می گیرد که سعی می کند فارغ از استیصال ایدئولوژی به متن باشد.
این مترجم و نویسنده با اشاره به نسل سوم ادبیات داستانی ایرانی بیان کرد: بعد از هر انقلاب اتفاقات فرهنگی، سیاسی و اجتماعی زیادی در سرزمین ها می افتد. یکی از تاثیرات انقلاب مهاجرت نویسندگان، نقاشان و هنرمندان ما بود. بدین ترتیب بخشی از سرمایه اجتماعی و فرهنگی انقلاب سنگر را خالی می کند. دهه 60 تحت تاثیر خروج این سرمایه فرهنگی اجتماعی و همچنین یاس موجود در جامعه، دهه کم فروغی در ادبیات ما محسوب می شود. ادبیات انقلاب طیف های مختلف ادبیات انقلاب را دربر می گیرد. بخشی از واکنش حاکمیت و روشنگران در قبال جنگ درست نبود و همین باعث شد ادبیات جنگ ما فرمایشی و وابسته است. در عین حال جنگ مستقل داریم.
وی با بیان اینکه دهه 70 قابل تقسیم به دو نیمه تاریک و روشن است، گفت: دهه 70 دهه خوشایندی برای فرهنگ و ادب ما نیست. در دهه 70 کشور ما از جنگ درآمده و مشغول خودسازی است و بسیاری از قوا صرف ترمیم خرابی های جنگ می شود. در این دهه تمرکز از فرهنگ و هنر برداشته شد. نیمه اول دهه 70 اتفاق خوشایندی در ادبیات ما شکل نمی گیرد زیرا همه عوامل و نیروها درصددند که گلوی ادبیات را فشار دهند.
این نویسنده و مترجم یادآور شد: در سال 76 جریان هایی رقم خورد که برگشت ناپذیر بود. در سال 76 اتفاقاتی مثل باز شدن درهای جهانی به روی ایران و توسعه اینترنت و فضاهای مجازی رخ داد و ما تازه فهمیدیم روزنامه یعنی چه. در روزنامه ها مقاله، یادداشت و داستان چاپ شد و کتاب معرفی می شد. یک نوع رونق ادبی رخ داد. اواخر 70 اولین وبلاگ ها شکل گرفت. تعداد زیادی از نویسندگان نسل جدید سبقه وبلاگ نویسی داشتند.
وی اظهار داشت: اگر نگاهی به تاریخ سانسور در ایران بیندازیم می بینیم کتاب هایی که در دوره پهلوی چاپ نشده بودند و 20 سال اول انقلاب هم نتوانستند چاپ شوند در دوره اصلاحات یعنی زمان ریاست جمهوری آقای خاتمی چاپ شدند. نویسندگان نسل چهارم مربوط به این دوره هستند. در این دوره نویسندگان برای اولین بار سعی می کنند بر اساس اسلوب داستان پست مدرن بنویسند، گو اینکه پست مدرن ایرانی موفق نبود. چیدمان جنسیتی نویسندگان در این دوره تغییر می کند. ذره ذره زنان در ادبیات داستانی حضور جدی تری پیدا می کنند.
وی با بیان اینکه در دهه 80 چند گونه ادبیات شکل می گیرد، عنوان کرد: نگاه مبتنی بر ساختار و ساختارشناسی در این دهه تقویت می شود. ما در یکی دو دهه اخیر آنچه می خوانیم داستان تر است. میانگین رمان نویسی در ایران 25 سالگی است ،در صورتی که در تمام جهان بعد از 40 سالگی رمان می نویسند. در مورد ادبیات داستانی دهه 90 هنوز نمی توانیم صحبت کنیم زیرا در میانه راه هستیم اما آنچه خود را عریان نشان می دهد، حرکت به سمت ادبیات بدنه است. متاسفانه در کشور ما در یکی دو دهه اخیر شاهکاری خلق نشده است.
نظر شما