به گزارش گروه اندیشه خبرگزاری شبستان به نقل از روابط عمومی سازمان سمت: کتاب «تاریخ اندلس (از آغاز تا عصر ملوک‌الطوایف)» نوشته شهره روغنی منتشر شد.
اثر پیش روی با این هدف به نگارش درآمده است که دانشجویان رشته‌های تاریخ و تاریخ تمدن ملل اسلامی را با تاریخ سیاسی بخشی از تاریخ و تمدن اسلام، که اتفاقاً دانشجوی ایرانی کمتر با آن مأنوس است، آشنا سازد و آنان را برای گذرانیدن درسی با عنوان تاریخ اندلس یاری دهد. گرچه بحمدلله به همت تلاش برخی از محققان و مدرسان متأخر، از استاد بزرگ، مرحوم دکتر محمدابراهیم آیتی که آغازگر این راه بود، تا آقایان دکتر عبدالله ناصری طاهری و نیز مترجم توانمند، حمیدرضا شیخی که بهترین تحقیقات در تاریخ مغرب و اندلس را با زبانی شیوا به فارسی ترجمه کرده است، هم‌اینک اطلاعات مورد نیاز دانشجویان در این زمینه در منابع موجود به زبان فارسی قابل دسترسی است، اما اثری که با تنظیم و تبویبی دقیق و متناسب با پیش‌دانسته‌های دانشجویان تدوین شده باشد و بتواند نیاز آنان را مرتفع سازد کمتر نگاشته شده است. اثر حاضر نه تلخیص و اقتباس صرف از منابع و تحقیقات موجود است و نه پژوهشی اصیل که مدعی نظر یا تحلیلی جدید در تاریخ 800 ساله حضور مسلمانان در اندلس باشد. نگارنده صرفاً کوشیده است از خیل اطلاعات موجود در باب این دوره از تاریخ مسلمانان، آن دسته از اطلاعاتی که برای خوانندة این اثر لازم دانسته است، منظم کند و این اطلاعات گزینش شده را در فصل‌ها و عنوان‌های اصلی و فرعی طبقه‌بندی و انشاء کند.
آثار تحقیقی‌ای که بیش از همه در این تألیف به آنها استناد شده است، عبارت‌اند از مجموعه پنج جلدی عبدالله عنان با عنوان تاریخ دولت اسلامی در اندلس، کتاب حسین مونس با عنوان سپیده دم اندلس و اثر نعنعی با عنوان امویان اندلس که هر سه در اصل به زبان عربی تدوین و به فارسی ترجمه شده‌اند. با توجه به اعتبار ترجمه هر سة این آثار، ارجاعات داده شده در پاورقی‌ها، همگی به ترجمه‌ها بوده و صرفاً در مواردی که تناقضی در متن ترجمه‌ها به نظر می‌رسید، به منظور اطمینان، به اصل آثار مراجعه شده است که البته به جز اشتباهاتی اندک در ذکر تاریخ برخی رویدادها، اشتباه فاحشی در ترجمه‌ها مشاهده نشد. در مراجعه به منابع دست اول نیز از روشی مشابه استفاده شد؛ به این ترتیب که هرگاه در مطالب ارائه شده در تحقیقات موجود دچار ابهام یا تناقض یا با خلأ اطلاعات مواجه شده‌ام، به منابع مورد اشاره مراجعه کرده‌ام.
ایـن اثر که اینک بخش نخست آن ـ از آغاز ورود مسلمانان تا پایان عصر اموی‌ـ تقدیم خوانندگان می‌شود، در سه فصل تدوین یافته است. در تقسیم فصول از همان تقسیم تاریخی و معمول در منابع پیروی شده است؛ به این ترتیب سه فصل کتاب به ترتیب با عناوین دورة فتح، عصر والیان و عصر اموی نام‌گذاری شد که با توجه به ماهیت مباحث مربوط به فصل سوم، فصل اخیر صفحات بیشتری را به خود اختصاص داد. در پایان هر فصل، خلاصه و چکیده آن فصل آمده است که به خوانندگان توصیه می‌شود به این صفحات عنایتی ویژه کرده، به دقت آنها را مطالعه کنند.
به رغم اینکه هدف اصلی کتاب توصیف تاریخ سیاسی اندلس بوده است، به مـنظور شناخت دیگر ابعاد تاریخی، اوضاع علمـی‌ـ فرهنگی این دوره‌ها، یعنی دو دورة آغازین و اموی که عصر عامری را نیز شامل می‌شود، به اختصار بیان شده است. با توجه به نامأنوس بودن اسامی عَلَم یاد شده در این اثر، به ویژه اعلام جغرافیایی، ضبط لاتین آن نام‌ها در پاورقی آورده شده است. برای فهم بهتر مباحث، چند نقشه تاریخی که همگی از ترجمه کتاب اطلس تاریخ اسلام اثر حسین مونس برگرفته شده، به کتاب افزوده‌ام؛ همچنین نمودار تاریخی حاکمان اندلس تنظیم و در جای مناسب قرار داده شده است.
در مباحثی از کتاب، به ویژه در فصل سوم در شرح شورش‌های دوران اموی، وقایع با بیان جزئیاتی همراه شده است؛ شاید در نگاه نخست به نظر آید که نگارنده بیش از حوصله یک کتاب درسی به ذکر جزئیات پرداخته است. لازم است در این خصوص گفته شود که غرض از ذکر مطالبی از این دست، فراهم ساختن این امکان است که خواننده بتواند ریشة حوادثی که در دوره‌های بعدی، به ویژه در عصر طوایف، رخ داده است به درستی بشناسد؛ چرا که بسیاری از وقایع این دوره، یعنی عصر طوایف، ریشه در شورش‌های عصر اموی دارد و بدون شناخت این رویدادها نمی‌توان به ماهیت رخ‌دادهای بعدی به درستی پی برد. مدرسان محترم را خاطرنشان می‌سازد که نیازی نیست دانشجویان را ملزم به حفظ جزئیات این شورش‌ها نمایند.
بدون همراهی و راهنمایی اساتید و دوستانی که سرنوشت توفیق همراهی ایشان را برایم فراهم ساخته است، امید چندانی به سامان یافتن این اثر نبود؛ از این‌رو شایسته است که سپاس خود را تقدیم آنان کنم. مقدم بر ایشان باید از همیشه استادم، جناب آقای دکتر هادی عالم‌زاده یاد کنم که گرچه در سال‌های پس از فراغت از تحصیل، به دلیل پذیرش مسئولیت‌های اجرایی، رهرو خوبی برای رهنمودهای علمی‌اش نبودم، اما همواره دل در گرو معرفت‌های اصیلی داشتم که در عمل از ایشان آموخته‌ام. سپس خود را قدردان راهنمایی‌های جناب آقای دکتر محسن الویری می‌دانم که در سال‌های دور، آن هنگام که اندیشه و طرح تدوین این اثر را به وی عرضه کردم، با دلسوزی و دقتی تمام آن را ارزیابی و نکاتی ارزشمند را خاطرنشان ساختند. عزت و سربلندی و توفیق روزافزون برای ایشان مسئلت می‌دارم. از سرکار خانم دکتر نگار ذیلابی که بخش زیادی از متن را مطالعه و نکاتی ارزشمند خاطرنشان ساختند و از سرکار خانم دکتر الهه ولایتی که راهنمایی‌هایی برای آموزشی‌تر شدن متن داشتند و جناب آقای عبدالرضا حسنی که ویرایش اثر را بر عهده گرفتند و دیگر همکاران بخش آماده‌سازی مدیریت تدوین، آقای دکتر محمود جوان، سرکار خانم نوشین قبدیان و سرکار خانم سمیه یحیوی بی‌نهایت سپاسگزارم و در نهایتِ صداقت ابراز می‌دارم که همه کاستی‌های این اثر متوجه اینجانب است. نگارنده در پایان خود را وام‌دار سازمان مطالعه و تدوین می‌داند که فرصت تدوین (سمت) این اثر را در اختیارم نهاد، به ویژه معاونت محترم پژوهشی سازمان، جناب آقای دکتر حسین هاجری، که با علم به مشغله‌های اجرایی این حقیر همواره پیگیر و مشوق بودند که تدوین اثر را به پایان برم؛ برای همه آنان آرزوی توفیق دارم و پايان گفتار اينكه «حمد و سپاس مخصوص پروردگار جهانيان است».
نظر شما