به گزارش گروه اندیشه خبرگزاری شبستان به نقل از طلیعه: سیدعبدالحمید میرحسینی، عضو هیئت علمی دانشگاه الزهرا(س) درباره اهداف تعلیم و تربیت اسلامی گفت: در سند جامع تحول آموزش و پرورش که در سال ۹۰ تنظیم شده است درباره تعلیم و تربیت از دیدگاه اسلامی و ساحت های تعلیم و تربیت و نظام و معیار اسلامی به طور مفصل بحث شده است. در آن سند با این نگاه که دین به همه عرصه های زندگی انسان توجه دارد و نظام تعلیم و تربیتی که در راستای این نظام باشد، نظامی است که این اهداف را مدنظر قرار می دهد و در آن سند با عنوان حیات طیبه از نظام و معیار تعلیم و تربیت اسلامی نام برده شده است.
وی افزود: حیات طیبه در آن سند ارزش غایی زندگی انسان بر اساس رسیدن به خدا تعریف شده است و در راستای آن همه ابعاد دنیوی و اخروی در ذیل آن تعریف می شود. غایتی که برای انسان در تعلیم و تربیت تعریف می شود بر اساس حیات طیبه است. این موضوع در سند تحول هم تصویب شده و به جزییات آن پرداخته شده است اما اینکه تا چه اندازه به صورت اجرایی در می آید و نسبت این نگاه با نظام آموزش و پرورش چقدر است جای بحث دارد. با توجه به اینکه نظام و قالب آموزش و پرورش ساختاری وارداتی است و تحقق حیات طیبه در قالب این ساختار مشکلات متعددی را ایجاد می کند.
میرحسینی در ادامه با اشاره به نحوه تقابل تربیت اسلامی در برابر گسترش مسائل غیراخلاقی گفت: ما در سالهای اخیر درباره تهاجم فرهنگی و جنگ نرم بحثهای مفصلی مطرح کردیم، اما صرف نظر از ابزارهای این تهاجم که می تواند رسانه ها باشد، محوریت این تقابل در تعریف مفاهیم و شکل دادن ذهنیت افراد است. آن چیزی که به عنوان تهاجم و جنگ نرم از منابع مختلف جهانی به سمت کشور می آید، مفاهیمی است که تعریف می شوند که شاید در ظاهر مفاهیمی مانند حقوق بشر یا توسعه و آزادی باشد که دارای مشکل نباشند اما از طریق رسانه ای مختلف در قالب بسته های از پیش تعریف شده به اذهان تزریق می شوند.
وی بیان کرد: مفاهیم حقوق و حق انسان شاید کلمه مشترکی میان جوامع مختلف دنیا باشد اما نگاهی که انسان در جامعه اسلامی نسبت به حقوق انسان دارد، منطبق با مبانی بنیادین اسلامی است. بنابراین اساسی ترین کاری که رویکرد اسلامی به آموزش و تعلیم و تربیت و انسان شکل می دهد این است که مفاهیم را در راستای غایت اسلامی مورد نظر تعریف کند. کسانی که در این نظام رشد می کنند اگر این مفاهیم را برای خود درونی کنند، قاعدتا در مقابل تهاجم و نبرد نرم بهتر می توانند مقاومت کنند.
میرحسینی با اشاره به سند ۲۰۳۰ که مربوط به نظام آموزشی کشور است، گفت: این سند در فضای فکری گسترده بین المللی شکل گرفته است که اگر بیش از حد به متن سند بپردازیم شاید آن فضای فکری در حاشیه قرار گیرد. نگاهی که به سند و محتوای تعلیم و تربیت سند وجود دارد، بیشتر از اینکه در قالب سند مطرح باشد، ذهنیت و نگاهی است که به جریان تربیت و تعلیم و انسان و فرهنگ و جامعه وجود دارد. ابتدا باید ببینیم این سند در چه فضایی شکل گرفته و مفهوم آموزش و پرورشی که با آن روبرو هستیم در سطح جهانی چگونه ایجاد و هدایت می شود و در کشور ما به چه صورت اعمال می شود؟
آموزش و پرورش در سطح کلان دارای ساختاری وارداتی است
وی افزود: اگر مفهوم آموزش و پرورش را در سطح کلان در کشور درنظر بگیریم، دارای ساختاری وارداتی است. از نظر تاریخی بعد از دوران طلایی فرهنگ و تمدن اسلامی، دوران افولی بوجود آمد اما از دوره امیرکبیر نظام جدید آموزش و پرورش به کشور وارد شد و با ایجاد دارالفنون این جریان شکل گرفت، اما صرف نظر از نیت امیرکبیر، ساختار و محتوای جدیدی در قالب مدرسه به کشور وارد شد و بعد از چند سال جایگزین نظام تعلیم و تربیت سنتی شد.
میرحسینی ادامه داد: اکنون دو مفهوم با یکدیگر درآمیخته شده است که باید از هم تفکیک شوند. اول ساختار و قالبی که بنام آموزش و پرورش می شناسیم و دوم اینکه پدیده تعلیم و تربیت که لزوما با هم یکی نیستند. یکی از اشکالاتی که درباره سند ۲۰۳۰ و آموزش و پرورش مطرح می شود این است که مفهوم قالب و ساختار آموزش و پرورش و مفهوم تعلیم و تربیت با یکدیگر مساوی درنظر گرفته می شود درحالیکه اینگونه نیست.
وی اظهار کرد: پدیده یادگیری به اندازه تاریخ بشر دارای قدمت است و مفهوم تعلیم و تربیت به اندازه کل دوران اسلامی قدمت دارد اما ساختار آموزش و پرورش در قالب خاصش در کشورهای غربی بیشتر از ۲۰۰ سال قدمت ندارد و این قالب وارد شده است و از حدود ۱۵۰ سال گذشته افرادی با نیت های مختلف برای جبران مشکلات، چاره را در ورود قالب جدید دانستند.
استادیار دانشگاه الزهرا(س) گفت: باید قبل از اینکه به متن سند ۲۰۳۰ پرداخته شود، قالبی که چندین دهه قبل به کشور وارد شده هم مورد بررسی قرار گیرد. درس های دینی و قرآن در نظام آموزش و پرورش ما وجود دارند که در راستای حیات طیبه است اما آیا ساختار و قالب نظام آموزش و پرورش هم در راستای حیات طیبه قرار دارد یا خیر؟ من معتقدم که در راستای این حیات نیست. کشور دارای سند تحول است و افرادی که در نظام آموزش و پرورش مشغول هستند از نظر دینی افراد شناخته شده ای هستند ولی با این حال آیا ظرفی که با این ساختار در حال فعالیت است در راستای حیات طیبه قرار دارد؟
اجزای کنکور هیچ اثری از حیات طیبه را در خود ندارد
میرحسینی یادآور شد: ما دروس قرآن و تعالیم دینی را در تمام سطوح گنجاندیم اما باید فراتر از این موضوع نگاه کرد. در سالهای اخیر جهت گیری نظام آموزشی ما به سمت کنکور رفته است و در اجزای کنکور هیچ اثری از حیات طیبه دیده نمی شود. در نتیجه این قالب و ساختار، محتوا را جهت دهی می کند. همه تلاش آموزش و پرورش در این است که دانش آموزان در کنکور قبول شوند و در آن معیارها هیچ ردپایی از حیات طیبه وجود ندارد.
استادیار دانشگاه الزهرا(س) گفت: هنگامی که سوالات قرآن و دینی و ادبی در قالب سوالات چهار جوابی مطرح می شود، در حاشیه قرار می گیرد. این ساختار و قالب بسیار دور از جریانی که باید باشد، است. روحی که در سند ۲۰۳۰ وجود دارد و جریانی که منجر به ایجاد آن سند شده، به صورت عمیق تر در قالب نظام آموزش و پرورش رسمی کشور جریان دارد. اگر حساسیت هایی که نسبت به سند وجود دارد نسبت به ساختار فراگیرتر بود، مفیدتر بود.
وی در ادامه گفت: موفق ترین کسانی که در نظام آموزش و پرورش ما شناخته می شوند قبول شدگان در کنکور هستند و به این تربیت ما مباحث حیات طیبه را در حاشیه قرار دادیم. کسانی که ساختار مدرسه و برنامه ریزی درسی را نوشته اند و مسئولان تدوین سند تحول و سند برنامه درسی ملی در رشته های برنامه ریزی درسی در دانشگاه های غرب درس خوانده اند و به طور کلی نگاهی که در پشت این برنامه ریزی وجود دارد، وارداتی است.
میرحسینی اضافه کرد: یکی از مهم ترین مفاهیم در متن سند ۲۰۳۰ مفهوم دسترسی است یعنی یکی از اولین دغدغه هایی که در آن فضا مطرح بوده این بود که دولت ها متعهد شوند که تا حد امکان گسترده ترین دسترسی به این قالب آموزش و پرورش رسمی را برای انواع اقشار جامعه فراهم کنند. اگر در سند نکته ای خلاف تعالیم اسلامی پیدا نکنیم باید ببینیم آنچه که یونسکو و سازمان ملل و بانک جهانی بر آن اصرار دارند که به همه اجزای جامعه تسری پیدا کند، چیست؟ باید دید چه هدفی از این تاکید وجود دارد.
وی یادآور شد: در سند مباحثی که خلاف نگاه اسلامی و فرهنگی ما است به صورت پررنگ وجود ندارد و همه به صورت ضمنی و حاشیه ای بیان شده است اما مساله دسترسی سراسری به صورت چندباره بیان شده است و اینکه تا حد امکان همه زیر چتر این نظام آموزشی آورده شوند. درحالیکه نظام آموزشی رسمی وارداتی است که هدف آن کنکور قرار داده شده است. اگر سازمان ملل و یونسکو و یا نظام سلطه جهانی دسترسی آموزش و پرورش رسمی را آن طوری که مدنظر خودشان است را به همه جوامع تسری بدهند، به خیلی از اهداف شان می رسند.
میرحسینی بیان کرد: اگر ما اعلام کرده ایم که پایبند به اجرای همه موارد سند نیستیم و آن را با فرهنگ خود تطبیق می دهیم پس اساسا فلسفه پیوستن به چنین تعهدی چیست؟ اگر فرض کنیم استقلال کشور ما هم با اجرای این سند خدشه دار نشود به طور کلی چه نیازی به اجرای آن داریم در صورتیکه ما خودمان مفاهیم را تعریف می کنیم و در راستای سند تحول مان حرکت می کنیم؟
استادیار دانشگاه الزهرا(س) ادامه داد: اگر سند را با نگاه مسامحه آمیز بنگریم متوجه می شویم که در متن سند نکته ای که خلاف نگاه اسلامی باشد، وجود ندارد اما مساله این است که سند بر چند نکته اساسی تاکید می کند از جمله اینکه مفهوم حقوق بشر، برابری جنسیتی، پرداختن به گروه های در حاشیه، تاکید بر شهروند جهانی و عدم خشونت و آموزش جامع جنسی. این موارد بحث برانگیزترین مباحثی است که در سند وجود دارد.
میرحسینی افزود: این مباحث را باید در چارچوب فرهنگ فکری و زبانی تدوین کنندگان این سند بررسی کرد. حقوق بشر هم یکی دیگر از مفاهیمی است که در این سند بر آن تاکید شده است. آیا اگر در نظام تعلیم و تربیت ما احترام به حق بشر به فرزندان مان را بیاموزیم دارای اشکال است؟ که البته این طور نیست اما تدوین کنندگان این سند همه زیر چتر سازمان ملل قرار دارند و ما برای اینکه تعبیری که از حقوق بشر دارند را متوجه بشویم باید به سراغ نماینده سازمان ملل در امور حقوق بشر ایران برویم و گزارشاتی که از وضعیت حقوق بشر در ایران می دهد را ببینیم. از نظر حقوق بشر غربی قوانین جزایی اسلام زیر سوال است. پس مفهومی که از حقوق بشر مد نظر غرب است همان حقوق بشری نیست که مدنظر ماست.
وی در ادامه گفت: مساله دیگر برابری جنسیتی است که در این سند مطرح شده است. این مفهوم را هم باید در فضای غربی دید. نگاهی که آنها به برابری جنسیتی دارند با ما کاملا متفاوت است. آنها تاکید می کنند گروه هایی که در حاشیه قرار دارند باید وارد شوند و آنها صرف نظر از جنس، سن، مذهب، نژاد و قبیله و سایر تفاوت ها در نظر گرفته شوند. وقتی به دنبال سایر تفاوت ها در سند می رویم گروه های همجنسگرا مطرح می شوند.
میرحسینی ادامه داد: مفهوم عدم خشونت هم در این سند به کار برده شده است. در تعریف خشونت در سازمان بین المللی گروه های فلسطینی خشونت طلب و تروریست محسوب می شوند اما بسیاری از اعمالی که در عراق و افغانستان انجام شده است، خشونت به حساب نمی آید.
وی اظهار کرد: در این سند مشخصا روشن شده است که معیارهای مقایسه توفیق دولت ها در انجام شان در سطوح ملی، منطقه ای و بین المللی انجام می گیرد یعنی بعدها در ارزیابی ها باید جایگاه خوبی داشته باشیم و این وقتی در سطوح بین المللی سنجیده می شود، با معیارهای بین المللی بررسی می شود و در آن صورت در دام این که باید آن روال را در پیش بگیریم می افتیم.
میرحسینی درباره تصویب این سند گفت: بعد از تصویب سند ۲۰۳۰، در کمیسیون ملی یونسکو در داخل سند ۴۰۰ صفحه ای که به فارسی هم ترجمه شد با عنوان چارچوب عمل ملی آموزش ۲۰۳۰ ایران منتشر شده است. کسانی که در تدوین این سند فارسی نقش دارند همان کسانی هستند که در سند تحول بنیادین آموزش و پرورش دخالت داشتند. در این سند فارسی اثرات گذرایی از حیات طیبه دیده می شود در حالیکه این افراد همان افراد نویسنده سند تحول هستند.
استادیار دانشگاه الزهرا(س) گفت: در جایی از سند ملی تصویب نامه هیات دولت آمده است که تاکید شده که کارگروه ملی آموزش ۲۰۳۰ موظف است برنامه اجرایی و نظارتی تحقق کامل آموزش ۲۰۳۰ در سطوح ملی و استانی را با بهره گیری از تمام ظرفیت های موجود و همسو با اهداف برنامه های توسعه کشور، نقشه جامع ملی کشور و سند تحول بنیادین اجرا کند. جایگاهی که برای سند ۲۰۳۰ درنظر گرفته شده تحقق کامل آن است اما برای اسناد داخلی فقط عنوان شده که همسو با این برنامه ها باشد. این سند رسمی توسط معاون اول رییس جمهور امضا و ابلاغ شده است. مساله ما متن سند نیست بلکه نگاه و رویکردی است که باید مواظب بود که آن نگاه در قالب ظرف آموزش و پرورش اجرا نشود.
نظر شما